− ۇزدىك زيالىلاردىڭ تيپتىك ۇلگىسى، شاعانتوعاي اۋداندىق مال شارۋاشىلىعى شيپاحاناسىنىڭ بۇرىنعى شيپاگەرى وقاس سۇلەيمەن تۋرالى
ءتىلشى چىن چىن
شاعانتوعاي اۋداندىق مال شارۋاشىلىعى شيپاحاناسىنان دەمالىسقا شىققان قازاق شيپاگەر وقاس سۇلەيمەن بىلاي دەيدى: ”مەن ءبىر كەسەك كومىر بولىپ، لاۋلاپ جانىپ، باسقالارعا جىلۋىمدى ارناۋعا پەيىلمىن!“
بيىل 64 جاسقا كەلگەن وقاس شاعانتوعاي اۋدانى التىنەمىل اۋىلى بايبىشە قىستاعىندا مالشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1971 - جىلى وقاس مال شارۋاشىلىعى وڭىرىندەگى جالاڭاياق شيپاگەردەن ۇيرەنىپ، كەيىن تارباعاتاي ايماقتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكتەبىنەن وقيدى.
مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ، وقاس شاعانتوعاي اۋدان قالاشىعى شيپاحاناسىندا قىزمەت ىستەۋ ورايىنان باز كەشىپ، بارلىق تاۋىنىڭ، مايلى تاۋىنىڭ، قۇلىستاي مال فەرماسىنىڭ جىلجىمالى ەمدەۋ تۇيىنىنە بارىپ ەگىنشى - مالشىلارعا قىزمەت وتەۋدى ىرىقتىلىقپەن تالاپ ەتەدى. 44 جىلدا ول ىلگەرىندى - كەيىندى 100 مىڭنان استام ادامدى (رەت) ارالاپ ەمدەپ، 3200 نارەستەنى دۇنيەگە اكەلدى. مالشىلار ونى بارلىق تاۋىنىڭ باۋرايىنداعى ”اق حالاتتى پەرىشتە“ دەپ اتايدى.
■ قىزمەت ورنىن ءسۇيىپ، كاسىبىن قاستەرلەپ، سالاماتتىقتى قورعادى
شاعانتوعاي اۋدانىنىڭ مالشىلارى ۇنەمى بىلاي دەيدى: جايلاۋداعى گۇل قانشالىقتى كوپ بولسا، وقاس شيپاگەردىڭ جاقسىلىعى سونشالىقتى كوپ. 2015 - جىلى وقاس دەمالىسقا شىقسادا، ءدارى - دارمەك قوبديىن ارقالاپ، مال شارۋاشىلىق ءوڭىرىن ارالايدى.
6 - ايدىڭ 10 - كۇنى تۇستەن بۇرىن وقاس پەن شاكىرتى مىرزابەك سەرىكقازى مال شارۋاشىلىعى وڭىرىنە بارىپ ارالاپ ناۋقاس كورەدى، ءتىلشى دە بىرگە جۇرەدى. اۆتوكولىكپەن 2 ساعاتقا جۋىق جول جۇرگەننەن كەيىن، بارلىق تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى ءبىر مال شارۋاشىلىعى تۇيىنىنە جەتتىك. وقاس شيپاگەردىڭ نۇرعازى ۋاتەيدىڭ كيىز ۇيىنە كىرگەنىن كورگەن ماڭايداعى مالشىلار دا ارت - ارتىنان كەلە باستادى.
وقاس جول بويى شارشاپ - شالدىققانىنا قاراماستان كيىز ۇيگە كىرە سالا قان قىسىمى اسپابىن الىپ شىعىپ، مالشىلاردىڭ قان قىسىمىن ولشەپ، توقتاۋسىز كەڭەس بەرەدى. نۇرعازىنىڭ قان قىسىمىن ولشەگەن سوڭ، وقاس وعان بىلاي دەپ كەڭەس بەردى: ”اعا، ءسىزدىڭ قان قىسىمىڭىز ءالى دە جوعارى ەكەن. اس - سۋىڭىزعا كوڭىل ءبولىڭىز، مايلى تاعام جەمەڭىز، ءدارىنى ۋاعىندا ىشكەندى ۇمىتپاڭىز، وتە شارشاپ كەتپەڭىز“.
بيىل 66 جاستاعى نۇرعازى التىنەمىل اۋىلى التىنەمىل قىستاعىنىڭ ادامى، جوعارى قان قىسىم اۋرۋى بار. وقاس اي سايىن كەلىپ، نۇرعازىنىڭ قان قىسىمىن ولشەپ، ءدارى اكەلىپ بەرەدى.
”جاقىپبەك اعا كەلىڭىز، قان قىسىمىڭىزدى ولشەپ كورەيىن“، - دەدى وقاس جاقىپبەك زەينەشكە قاراپ.
وقاس ون نەشە جىلدىڭ الدىندا ارالاپ ناۋقاس كورىپ جۇرگەندە جاقىپبەكتىڭ اسقازان - ىشەگى قابىنعانىن، باۋىرى جاقسى ەمەس ەكەنىن تەكسەرىپ بىلەدى. وقاستىڭ كەڭەس بەرۋىمەن جاقىپبەك اۆتونوميالى رايوندىق حالىق شيپاحاناسىنا بارىپ وپەراتسيا جاساتادى. قازىر وقاس اي سايىن كەلىپ، قارتتىڭ ناۋقاسىن قايتالاي تەكسەرىپ، ونىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن ۇعىسىپ تۇرادى. ”كۇيەۋىم وقاس شيپاگەردىڭ دەن قويا قاراۋىندا وتە جاقسى قالپىنا كەلدى“، - دەدى جاقىپبەكتىڭ جۇبايى قايشا قامي قۋانىپ.
”جاقىپبەك اعا ۇلكەن وپەراتسيا جاساتقان ادام، ونى قايتالاي تەڭسەرۋ مەنىڭ ىستەۋگە ءتيىستى قىزمەتىم“، - دەدى وقاس.
■ تاۋلى رايونداعى مالشىلارعا شىن پەيىلىمەن قىزمەت وتەدى
44 جىلدان بەرى، وقاس مالشىلاردى تۋىسىنداي كورىپ، ءتۇرلى قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، بۇكىل ىنتا - پەيىلىمەن مالشىلاردى اۋرۋ ازابىنان قۇتىلدىردى. وقاس بۇكىل اۋدانداعى مال شارۋاشىلىعى ءوڭىرىن تۇگەل ارالاپ شىقتى، ءاربىر كيىز ءۇي وعان ابدەن تانىس، ول تەكسەرگەن، ەمدەگەن ءار ۇلت ناۋقاستارىن ساناپ تاۋىسۋعا بولمايدى، سان مىڭداعان قيىن، سالماقتى ناۋقاستاردى ەمدەپ جازدى.
2002 - جىلى 3 - ايدىڭ ءبىر كۇنى، بارلىق تاۋى وڭىرىندە قاپالاقتاپ قار جاۋىپ، قالىڭ قار جولدى باسىپ قالادى. جيەك قالاشىعى جيەك قىستاعىنداعى جۇكتى ايەل شاراپات دىڭقازى كيىز ۇيدە قاتتى تولعاتىپ، تولعاعى جيىلەي تۇسەدى. الايدا شاراناسى جارىلعانىمەن نارەستە كورىنبەيدى. تاياۋ ماڭدا شيپاگەر جوق، ەڭ جاقىن شيپاحانانىڭ ءوزى بۇل ارادان 60 كيلومەتردەن استام الىستا، جاۋىپ تۇرعان قالىڭ قارعا قاراپ ءبىر ءۇيلى جان قاتتى تورىعادى...
ۇيتقىپ سوققان جەل مەن جاۋعان قارعا قاراماي وقاستىڭ ءدارى - دارمەك قوبديىن كوتەرىپ كيىز ۇيگە كىرىپ كەلەرىن ولار مۇلدەم ويلاماعان ەدى. ول دەرەۋ جۇكتى ايەلدى بوساندىرۋعا كىرىسەدى، نارەستە اقىرىندا تۋىلادى. الايدا نارەستەدەن جىلاعان ءۇن شىقپايدى، تىنىس العانى دا بىلىنبەيدى، ءبىر ءۇيلى جان تاعى دا الاڭداي باستايدى.
كوپ جىلعى تاجىريبەسى ارقىلى وقاس نارەستەنىڭ ءالى تىرى ەكەنىن بىلەدى، قالدىق زاتتار نارەستەنىڭ اۋىز قۋىسىن توسىپ قالىپ، ۋاقىتشا تۇنشىعىپ قالعان ەدى. ادام قۇتقارۋ ەڭ ماڭىزدى، وقاس نارەستەنىڭ دەنەسىندەگى قان داعىنا قاراماي، اۋزىمەن نارەستەنىڭ اۋىز قۋىسىنداعى قالدىق زاتتاردى سورىپ شىعادى. ءبىر رەت، ەكى رەت، ءۇش رەت، ءتورت رەت، ونىڭ بەتىنە دەيىن قىزارىپ كەتەدى، بار قايراتىن جيىپ بەسىنشى رەت نارەستەنىڭ اۋىز قۋىسىنداعى قالدىق زاتتى سورىپ شىققاندا، ”شىر“ ەتكەن ءۇن شىعىپ، اقىرى نارەستەدەن جىلاعان ءۇن شىعادى.
مەيلى جاۋىن - شاشىن، نە ساقىلداعان سارى اياز بەن شىلىڭگىر ىستىق بولسىن، تەك مالشىلار قاجەت ەتسە بولدى، وقاس ەشنارسەگە قاراماي جەتىپ بارادى.
1981 - جىلى وقاستىڭ اكەسى قايتىس بولادى، ول سول كەزدە مايلى تاۋىنىڭ قىستاۋلىعىندا ارالاپ ناۋقاس كورىپ جۇرگەندىكتەن، اكەسىن سوڭعى رەت كورۋگە ۇلگىرمەي قالادى؛ 1991 - جىلى ايەلى جەل - قۇزدىق جۇرەك اۋرۋى سەبەبىنەن وپەراتسيا جاساتىپ، قارايلاسۋ قاجەت بولعاندا، ول قىستاۋلىقتا مالشىلاردى ارالاپ ناۋقاس كورىپ جۇرەدى؛ 1997 - جىلى اعاسى قايتىس بولادى، ول مال فەرماسىنداعى ەمدەۋ تۇيىنىندە قىزمەت ىستەپ جاتقاندىقتان، كەلۋگە ۇلگىرمەي قالادى.
وقاس بىلاي دەدى: ”تۋىستاردى ەسكە الۋدىڭ ەڭ جاقسى ءتاسىلى مالشىلاردىڭ ناۋقاسىن كورۋ. تاعى ايتار بولساق، اكەم دە مەنىڭ وسىلاي ىستەۋىمدى ءۇمىت ەتەدى، شيپاگەردىڭ مىندەتى اجالعا اراشاشى بولۋ!“
■ قالتقىسىز ۇلەس قوسىپ، قالعان قايراتىن ساۋلەلەندىردى
كوپ جىلعى شيپاگەرلىك كەشىرمەلەرى وقاسقا مال شارۋاشىلىعى وڭىرىندە جاقسى شيپاگەر بولۋ ءۇشىن، شيپاگەرلىك ونەرى جاقسى بولۋمەن بىرگە، سۇيىسپەنشىلىك بولۋ كەرەكتىگىن دە ۇعىندىرادى.
مال شارۋاشىلىق ءوڭىرىنىڭ ايرىقشا جاعدايىنا ۇيلەسۋ ءۇشىن، وقاس ىشكى اۋرۋلار، سىرتقى اۋرۋلار، بالالار اۋرۋى، بەس مۇشە اۋرۋى، ايەلدەر اۋرۋى بىلىمدەرىن ۇيرەندى. وقاستىڭ ىقپالىندا، شاعانتوعاي مال شارۋاشىلىعى شيپاحاناسىنداعى 20دان استام ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرى ۇزاق جىل مال شارۋاشىلىعى وڭىرىندە ءجۇرىپ، مالشىلاردى ەمدەپ، ءدارى - دارمەك جەتكىزەدى، ارالاپ ناۋقاس كورىپ، ەمدەيدى. ”مەن وقاس شيپاگەردەن ۇيرەنىپ، جوعارى قان قىسىم، جۇرەك اۋرۋى، جەل - قۇزدىق اۋرۋى سياقتى ۇنەمى كەزدەسەتىن اۋرۋلاردى تەكسەرىپ، ەمدەۋ جانە الدىن الۋدى ويداعىداي ىستەپ، ءتىپتى دە كوپ ۋاقىت شىعارىپ، مال شارۋاشىلىعى وڭىرىنە بارىپ، مالشىلاردىڭ سالاماتتىعىن قورعايمىن“، - دەدى شاعانتوعاي اۋداندىق مال شارۋاشىلىعى شيپاحاناسىنىڭ شيپاگەرى ەرجان كوكەن.
”وقاس شيپاگەر قىزمەت ورنىن ءسۇيىپ، كاسىبىن قاستەرلەپ، قالتقىسىز ۇلەس قوستى، دەمالىسقا شىققاننان كەيىن دە ۇنەمى مال شارۋاشىلىعى وڭىرىنە بارىپ ناۋقاس كوردى“، - دەدى شاعانتوعاي اۋداندىق مال شارۋاشىلىعى شيپاحاناسى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى لياڭ جيانجۇن، - ”ول مالشىلاردىڭ كوڭىلىندە ءبىر ەمدەۋ قىزمەتكەرىنىڭ تاماشا وبرازىن سومدادى، سونىمەن بىرگە ءبىر ۇزدىك كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنىڭ اسقاق وبرازىن سومدادى“.
2006 - جىلى 2 - ايدا اۆتونوميالى رايوندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ مەڭگەرمەسى بۇكىل شينجياڭنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە وقاستان ۇيرەنۋ بەكىمىن شىعاردى. 2006 - جىلى 7 - ايدا وعان اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ”تاڭداۋلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى“ قۇرمەتتى اتاعىن بەردى؛ 2008 - جىلى 1 - ايدا مەملەكەتتىك جۇڭگوشا شيپاگەرلىك، ءدارى - دارمەك باسقارۋ مەكەمەسى جاعىنان ”مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ وزات قىزمەتكەرى“ بولىپ باعالانادى؛ 2009 - جىلى 9 - ايدا مەملەكەتتىك كەڭەس ”مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە“ قۇرمەتتى اتاعىن بەرەدى؛ 2011 - جىلى 4 - ايدا جۇڭحۋا مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمى ”مەملەكەتتىك 1 - مامىر ەڭبەك مەدالىن“ بەرەدى.
وقاس بىلاي دەدى: ”مەن پارتيا مۇشەسىمىن، پارتيا مۇشەسى دەمالىسقا شىقپايدى؛ شيپاگەرلىك مىندەتىم بولعاندىقتان، دەمالۋىما تىپتەن بولمايدى، مەن قاشاندا مال شارۋاشىلىعى وڭىرىندەگى بۇقاراعا قىزمەت وتەيمىن!“
