− شاپشال گازەتى مەكەمەسىنىڭ زەينەتكە شىققان قىزمەتكەرى ۋ شيۋفاڭ تۋرالى
ءتىلشى ۋاڭ تيەجۇن
”قازىر ات قويامىز! ەسىمى ەڭ جاقسىسى جاراسىمدىلىقتى، كوركەمدىكتى، باقىتتى ايگىلەيتىن بولسىن!“.
6 - ايدىڭ 19 - كۇنى شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىنداعى ۋ شيۋفاڭ قاريانىڭ وتباسى دىر - دۋمانعا بولەندى، ۇلكەن نەمەرەسى ۋ شۇيفىڭنىڭ بالاسى دۇنيەگە كەلدى، 63 جاستاعى ۋ شيۋفاڭ اجەنىڭ مارتەبەسى ۇلى اجە دەڭگەيىنە كوتەرىلدى، ونىڭ قۋانىشى قوينىنا سيمادى.
20 نەشە جىلدان بەرى، ۋ شيۋفاڭ 8 بالانى باعىپ - قاعىپ، ەسەيتىپ - ەرجەتكىزدى، وتباسى كەدەي 21 بالانىڭ وقۋىن تامامداۋىنا قارجىلاي كومەكتەستى، ماڭداي تەرى مەن قامقورلىعى ارقىلى ”ءوزىمىزدى باعىپ - قاققان ۇلكەندەرگە وپالى بولعان كەزدەردە، باسقا دا تۋىستىق قارىم - قاتىناسى جوق قاريالاردى ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز“ دەيتىن ۇلى سۇيىسپەنشىلىكتى ۇعىندىردى، ونان دا ماڭىزدىسى، ءبىر كومپارتيا مۇشەسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەدى. ءتىلشى ونىمەن كەزدەسكەندە، ول ءوزىنىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن تاباندىلىعىن شىن كوڭىلدەن شىققان قاراپايىم 3 اۋىز سوزبەن باياندادى.
■ ”اناسى جوق بالالارعا وتە وبال ەكەن“
ۋ شيۋفاڭ سىبە ۇلتىنان، شاپشال قالاشىعىنىڭ شالۋ شىعىس كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇرادى. 20 نەشە جىلدىڭ الدىندا، ۋ شيۋفاڭ شاپشال گازەتى مەكەمەسىندە قىزمەت ىستەيتىن. ەڭبەكشىل، قاراپايىم كۇيەۋى جانە قاعىلەز، سۇيكىمدى ءبىر ۇل، ءبىر قىزى بار، كۇندەرى بەرەكەلى، باقىتتى ءوتىپ كەلگەن ەدى. ايتسەدە، ءبىر رەتكى توسىن اۆتوكولىك شىرعالاڭى كۇيەۋىنىڭ جانىن جالماپ، سالدانىپ توسەك تارتىپ قالعان ەنەسى مەن ەكى ءسابي ۇل - قىزى ارتىندا قالادى.
قاريا مەن بالالارى ءۇشىن، ۋ شيۋفاڭ بارىنە شىداپ، وتباسىنىڭ اۋىر جۇگىن جالعىز ارقالايدى. 1997 - جىلى ءسۇت اكەلەتىن حانزۋ ديقان سۇي گوشين ۋ شيۋفاڭنىڭ تۇرمىسىنا ەنەدى. سۇي گوشيننىڭ ايەلى قايتىس بولعاننان كەيىن، ول 6 ۇل - قىزىن ءوزى باعىپ - قاعىپ كەلگەن بولاتىن. ول ءبىر رەت سىرقاتتانىپ قالعان ۋ شيۋفاڭعا سيىر ءسۇتىن اكەلگەندە، ونىمەن ءبىر جاڭا وتباسىن قۇراۋ ويى بارىن ايتادى.
ءوزىنىڭ ەكى بالاسى، سۇي گوشيننىڭ 6 بالاسى بار، 8 بالانى باعىپ - قاعۋدى ويلاعاندا ۋ شيۋفاڭ ازداپ ءارى - ءسارى بولادى. ايتسەدە، ول سۇي گوشيننىڭ ۇيىنە بارعاندا، ونىڭ جۇرەگى ”زىرق“ ەتە قالدى، ”بالالار كيىمدەرىن جۋىپ جاتىپتى، ءبىر ءۇيىندى كيىم - كەشەك تەگەنەدە سۋعا توعىتىلىپ قويىپتى، بالالار سىعىپ الىپ شىعادى دا جايا سالدى. اناسى جوق بالالارعا وتە وبال ەكەن“! سول ساتتە ول وسى وتباسىنا كەلۋ بەكىمىن جاسايدى.
ۇيلەنگەننەن كەيىنگى كۇندەرى وتە جاپالى وتەدى، بالالارعا وقۋ قاراجاتىن كوبىرەك جيناۋ ءۇشىن، ۋ شيۋفاڭ ءار كۇنى ساعات 5 − 6 دا ورنىنان تۇرىپ، سيىرعا جەم بەرەدى، ساۋادى، تاڭعى اس ازىرلەيدى، ونان كەيىن ءسۇت ساتۋعا كەتەدى، كۇيەۋىمەن بىرگە ءشوپ شابادى. مەكتەپتە وقىپ جاتقان بالاسى لي گاڭ شەشەسىنىڭ وسىنشاما جاپا تارتىپ جاتقاندىعىن كورىپ، ءبىر جاپىراق قاعازعا ءسوز جازىپ قالدىرىپ، ۇيىنەن شىعىپ كەتەدى. ول كۇيەۋى ەكەۋى جان - جاقتان ىزدەپ، ەرتەسى قۇلجا قالاسىنان جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن سىرتقا كەتپەكشى بولىپ تۇرعان ۇلىن ارەڭ تابادى.
ءجون ءبىلىپ قالعان بالاسىن كورىپ، ۋ شيۋفاڭ كوزىنە جاس الىپ: ”بالام، سەن قازىر جاقسى ۇيرەنسەڭ عانا بولدى. اكە - شەشەڭ قانشا جاپا تارتسا دا، شارشاپ - شالدىقسا دا، سەندەرگە جاقسى ىشكىزىپ، جاقسى كيگىزەدى، كەيىن داشۋەگە باراسىڭ“ دەيدى.
تابىس تالاپتىعا ءتان. كۇيەۋى ەكەۋىنىڭ قۇلشىنىسىندا، وتباسىندا ىلگەرىندى - كەيىندى 5 بالا ۇزدىك ناتيجەمەن كوڭىلدەگىدەي داشۋەلەرىنە قابىلدانادى.
■ ”ەشتەڭەسى بولماسا دا، ءبىلىمى بولماسا بولمايدى“
بالالارى بىرتە - بىرتە ەسەيىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى قىزمەتكە ورنالاسىپ، وتباسىنىڭ تۇرمىسى دا جاقسارا باستايدى. ءدال وسى كەزدە ۋ شيۋفاڭ ماڭايىنداعى ءىشىنارا بالالاردىڭ وتباسى قيىنشىلىعى سەبەبىنەن وقي الماعاندىعىن كورىپ، توتەنشە ابىرجيدى، ”قانشا كەدەي بولسا دا، بالالاردى مەكتەپتە وقىتۋ كەرەك، ەشتەڭەسى بولماسا دا، ءبىلىمى بولماسا بولمايدى“، - دەيدى ول.
شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانى اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسى بايىن قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ما يۋەيىڭ مەن كۇيەۋى ۇزاق ۋاقىت اۋدان قالاشىعىندا جۇمىس ىستەپ، ەكى بالاسى ۇيدە قاراۋسىز قالادى دا، ۇيرەنۋلەرىنە اسەرى تيەدى. سۇي گوشين ءسۇت اپارعان كەزدە بۇل ىستەن حابار تابادى دا، مۇنى ۋ شيۋفاڭعا ايتادى.
ۋ شيۋفاڭ ويلى - قىرلى شاپقىلاپ، ما يۋەيىڭنىڭ ۇلى ما ۋىنجيەنى شاپشال اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسى سەنترلى مەكتەبىنەن يانچىڭ تاجىريبە مەكتەبىنە اۋىستىرادى ءارى كىشكەنتاي ۋىن جيە جوعارى مەكتەپتى تاۋىسقانشا ءار جىلى وعان 2000 يۋان قارجىلاي كومەك بەرۋگە مەيىر باعىشتاۋ قايراتكەرىمەن بايلانىس جاسايدى.
ما ۋىنجيە دە ءۇمىتىن اقتايدى، جۋىقتا كلاس جەتەكشىسى ۋ شيۋفاڭعا تەلەفون شالىپ، ما ۋىنجيەنىڭ مەكتەپ بويىنشا رايونى ىشىندەگى شينجياڭ ورتالاۋ كلاسىنا وتكەن بىردەن - ءبىر وقۋشى بولعاندىعىن ايتادى.
ءتىلشى تىلشىلىك بارىسىندا 13 جاستاعى ما ۋىنجيەمەن كەزىگەدى، ۋ شيۋفاڭ جونىندە ايالداعاندا ۇياڭ كىشكەنتاي ۋىنجيە: ”اپام ماعان جاقسى قارايدى، بولاشاقتا اپامنىڭ ءۇمىتىن اقتايمىن“ دەيدى. قاسىندا وتىرعان شەشەسى ما يۋەيىڭنىڭ كوزىنەن جاس پارلاپ، قىستىعا: ”ۋ شيۋفاڭ اجەي جاقسى كىسى“ دەيدى.
2004 - جىلدان قازىرگە دەيىن ۋ شيۋفاڭ وتباسى قيىنشىلىعى سەبەبىنەن وقۋدان قول ۇزۋگە ءدوپ كەلگەن 21 وقۋشىعا ىلگەرىندى - كەيىندى قارجىلاي كومەك بەردى، مۇنىڭ ىشىندەگى تورتەۋى جەتىم بالا بولاتىن. ءار جىلى بالالار مەرەكەسىندە ول ۇيرەنۋ جانە تۇرمىستىق بۇيىمدار الىپ، وسى بالالارعا امانداسا بارىپ، ولارعا انالىق مەيىردى سەزىندىرەدى.
وسى جىلداردا ۋ شيۋفاڭنىڭ اتاعان جىلۋى 100 مىڭ يۋاننان استى. ۋ شيۋفاڭدى بىلەتىندەردىڭ بارلىعى ونىڭ وتباسىنىڭ جىلدىق كىرىسىنىڭ 50 نەشە مىڭ يۋان عانا ەكەندىگىن، ءار جىلى اتاعان مەيىر باعىشتاۋ جىلۋ اقشاسىنىڭ ءوزى 10 نەشە مىڭ يۋانعا جەتەتىندىگىن بىلەتىن.
■ ”مەن ءبىر كومپارتيا مۇشەسىمىن “
ۋ شيۋفاڭنىڭ مەيىر باعىشتاۋ ىزگى ىستەرى كوپتەگەن ادامدى اسەرلەندىردى. ولار وزدىكتەرىنەن مەيىر باعىشتاۋ ۇجىمىن قۇردى، بۇگىندەرى ۇجىمنىڭ مۇشەلەرى 60تان استى، ماڭايداعى ادامدار قيىنشىلىققا جولىقسا بولدى، ولار كومەك قولدارىن سوزادى.
ۋ شيۋفاڭنىڭ ىزگى ىستەرى ىلە اڭعارىنا تارالدى. ول ىلگەرىندى - كەيىندى مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، اۆتونوميالى رايوندىق ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە، شينجياڭداعى ون ۇزدىك انا، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ءمورال ۇلگىسى سياقتى داڭقتاردى يەلەدى.
ۋ شيۋفاڭ جايلى اڭگىمە ايتار بولسا، اۆتونوميالى رايوندىق ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا شاپشال قالاشىعى شالۋ شىعىس كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى جىڭ جۇڭ اسەرلەنىپ بىلاي دەدى: ”ءبىر رەت جاقسىلىق ىستەۋ وڭاي، قيىنى ۇزبەي جالعاستىرىپ ىستەۋدە. وسىنشا جىلداردان بەرى، بىرنەشە توپ بالا الماستى، كەيبىرەۋى وقىپ جاتىر، كەيبىرەۋى قىزمەت ىستەپ جاتىر، ول ءالى تاباندىلىقپەن ىستەپ كەلەدى“.
”مەن ءبىر كومپارتيا مۇشەسىمىن!“. وسىلاردى ەستىگەندە، ۋ شيۋفاڭ ماقتانىشپەن سوزگە ارالاسادى، ”مەن ارقاما ەكى تۋ ارقالاپ ءجۇرمىن: ءبىرى، كومپارتيا مۇشەسىمىن، ەندى ءبىرى، العاباسار ۇلگىمىن. مەن ءسوزسىز، قاي - قاشان دا ۇزدىك، ونەگەلىلىك رولىمدى ساۋلەلەندىرىپ، كوپشىلىكتى بىرگە باقىتتى تاماشا تۇرمىس وتكىزۋگە باستايمىن“.
”مەن قازىر قارتايىپ قالعانىممەن، الايدا تاعى ۇيرەنۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتەمىن“. ۋ شيۋفاڭ قالتاسىنان قول تەلەفونىن الىپ شىعىپ تىلشىگە كورسەتە وتىرىپ بىلاي دەدى:” قاراشى، مەن قازىر ءار كۇنى تاباندىلىقپەن ۇيرەنۋدە قۇدىرەتتى ەل تۇعىرىندا ۇيرەنىپ كەلەمىن، مەملەكەتتىڭ ەڭ جاڭا ساياساتىنان دەر كەزىندە حاباردار بولىپ، كورشىلەرگە ۇگىت - لەكسيا جاسايمىن“.
”ءاربىر بالا بىلىممەن سۋسىنداعاندا عانا، مەملەكەتىمىز اناعۇرلىم قۇدىرەتتى بولادى!“، - دەدى ۋ شيۋفاڭ جانارىنان قايسارلىق تانىتىپ.
