− ءپايزاۋات اۋداندىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرۋشى لي چاڭچيڭ جونىندە
اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ
حالىق رازى مەملەكەت قىزمەتكەرى
ءتىلشى حان چينيان
جازدىڭ شىجىعان ىستىعى، ءپايزاۋات اۋداندىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرۋشى لي چاڭچيڭ ءپايزاۋات اۋدانىنىڭ اۋىل - قىستاقتارى اراسىندا شاپقىلاپ ءجۇر. مىندەتكە وتىرعان 2 جىلعا جۋىق ۋاقىتتان بەرى، ول ”كەدەيلىكتى تامىرىمەن“ قوپارۋعا بار ىنتاسىن سالعاندىقتان، اۋىلداستار ونى جاقىن تارتىپ ”لي كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋشى“ دەپ اتادى.
كەدەي اۋداننىڭ بەت - بەينەسىن وزگەرتۋگە سەرت بەردى
ءپايزاۋات اۋدانى − اۋىر كەدەي اۋدان، كوپ جىلداردان بەرى بۇل اراداعى كوپتەگەن شارۋانىڭ كىرىسى كەدەيلىك سىزىعىنان تومەن بولىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋ تىلەگى ەرەكشە كۇشتى بولىپ كەلدى.
1996 - جىلى لي چاڭچيڭ شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنەن وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن ءپايزاۋات اۋدانىنا كەلىپ، شارت - جاعدايى ەڭ ناشار اۋىل - قالاشىقتا قىزمەت ىستەۋدى ىرىقتىلىقپەن تالاپ ەتتى.
”اۋىل - قىستاقتا قىزمەت ىستەگەندە، توپىراققا تەرەڭ تامىر تارتۋىڭ كەرەك“، وسىنداي ۇستانىم ارقالاعان لي چاڭچيڭ ءار كۇنى نەگىزىنەن شارۋالارمەن بىرگە بولىپ، شارۋالاردىڭ ۇيىنە بارىپ اڭگىمەلەسىپ، ساياساتتى سويلەپ، بايۋ جولىن قاراستىردى. ادەتتەگى كادردان كەيىن كەلە اۋداندىق ەگىن شارۋاشىلىق مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، اۋىل شارۋاشىلىق ەكونوميكاسى مەكەمەسىنىڭ باستىعى بولعانعا دەيىن، ونان اۋداندىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرۋشى بولعانعا دەيىن لي چاڭچيڭ باستان - اياق قاجىماي - تالماي قىزمەت ىستەدى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ 3 جىلدىق شايقاسى باستالۋ قارساڭىندا، لي چاڭچيڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسىنە بارىپ مىندەت ارقالاپ، كەدەي اۋداننىڭ بەت - بەينەسىن وزگەرتۋگە سەرت بەردى.
لي چاڭچيڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسىندەگى جولداستاردى باستاپ، مەملەكەتتىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتى مەن تۋىسقان اۋدان، قالالاردىڭ وزات تاجىريبەلەرىن مۇقيات ۇيرەنىپ، زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، بۇكىل اۋدانداعى 310 اكىمشىلىك قىستاقتى تۇگەل ارالاپ، قىرۋار تىكە ماتەريالداردى يگەردى؛ اۋداندىق پارتكومعا بەلسەندىلىكپەن اقىل - كەڭەس بەرىپ، سايلاۋىت كادرلاردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىنە تاڭداپ جىبەرىپ، بۇكىل اۋدانداعى 13 اۋىل - قالاشىقتا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسىن قۇرۋدى، بارلىق قىستاقتا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەت پۋنكتىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتتى.
ءپايزاۋات اۋدانى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ 3 جىلدىق جوباسى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوباسى سياقتى ءبىر قىدىرۋ جوبالاردى شىعارىپ، ءار جىلى ％40تىك ارتۋ قارقىنى بويىنشا قارجىنى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋگە پايدالاندى، كاسىپ جانە جۇمىستاندىرۋ سياقتى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ شارالارى تياناقتانىپ تامىر تارتتى...
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتۋ ۋادەسىن ورىندادى
”بار نيەتىڭدى حالىققا ارناعاندا عانا، شىن مانىندە بۇقارانىڭ تۇرعىسىندا تۇرىپ ماسەلەنى ويلاۋعا، ءادىس - شارا قاراستىرۋعا، ناقتى ءادىس - شارا شىعارۋعا بولادى“، - دەيدى لي چاڭچيڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كادرلارىنا ۇنەمى.
وبيەكتىنى ءدال كوزدەپ، دالمە - ءدال ءادىس - شارا اتقارىپ، قيىن ماسەلەلەردى شەشتى. كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى رەتىندە، لي چاڭچيڭ تەك ”التى دالمە - دالدىك“دى مۇقيات تياناقتاندىرىپ، ”جەتى ءبىر توپ“تى ويداعىداي يگەرىپ، ”ءۇش تەبىندى ارتتىرۋ“دى جەبەپ، ”ون ءىرى ينجەنەريا“نى جانە ”بەس جاپپاي قامتۋ“دى ىلگەرىلەتكەندە عانا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتۋ ءۇشىن تاماشا نەگىز قالاۋعا بولاتىندىعىن ابدەن ءبىلدى.
2017 - جىلدىڭ اياعىندا 5 كەزەك جاي - جاپسارىن ۇعىسۋ جانە ينفورماتسيالاردى قايتالاي تەكسەرۋ قىزمەتى نەگىزىندە، ءپايزاۋات اۋداندىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسى بۇكىل اۋدانداعى اۋىر كەدەي اۋىل - قالاشىقتاردىڭ، قىستاقتاردىڭ جانە كەدەي جان سانىنىڭ دالمە - ءدال ساندى مالىمەتىن تۇراقتاندىرىپ، كەدەيلىكتىڭ ءمان - جايىن يگەرىپ، ”وتباسىندا كارتچكا بولۋ، قىستاقتا كەستە بولۋ، اۋىلدا داپتەر بولۋ، اۋداندا ارحيۆ بولۋ“دى جۇزەگە اسىردى.
بۇكىل اۋداننىڭ كەدەيلەسۋ سەبەبىنىڭ كۇردەلى بولۋ جاعدايىنا مەڭزەس، لي چاڭچيڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ۇجىمىن باستاپ بۇكىل اۋدانداعى بارلىق كەدەي قىستاقتاردا ”تورعايدى بورشالاۋ“ ۇلگىسىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدى قالاي ىشكەرىلەي اتقارۋ جونىندە ىزدەنىس جاسادى.
لي چاڭچيڭنىڭ باسقارۋىندا ءپايزاۋات اۋدانىنىڭ كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ ينفورماتسيا تۇعىرى جاسالىپ ىسكە قوسىلىپ، 23 تاراۋ مەن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ينفورماتسيا تۇعىرىنىڭ ساندى مالىمەتتى ورتاقتاسۋى جۇزەگە استى. ساندى مالىمەتتەردى جيناۋ، تۇرگە ايىرۋ، سالىستىرۋ، ورتاقتاسۋ ارقىلى ”جەتى ءبىر توپ“تىڭ، ”ءۇش تەبىندى ارتتىرۋ“دىڭ ناقتى ءادىس - شارالارىن بايلانىستىرۋ العاشقى قادامدا جۇزەگە اسىپ، قارجىنى، نىساندى تياناقتاندىرۋدىڭ دالدىك مولشەرى جوعارىلادى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋداعى 25 ارنايى ارەكەتتىڭ توپتىق كۇش سالۋىندا، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ءبىر تۇتاس قولباسشىلىق ەتەتىن، جوعارى مەن تومەن قوسىلا ارەكەتتەنەتىن، ناقتى دا جوعارى ءونىمدى اينالىم جۇيەسى قالىپتاستى.
ەرەكشە كاسىپتى دامىتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى جەبەدى
”ءبىر قابات تەرىم سىلىنىپ تۇسسە دە، ءپايزاۋاتتاعى كەدەي بۇقارانى كەدەيلىكتەن دەر كەزىندە ارىلتامىن“. لي چاڭچيڭ وسىلاي ايتتى، ءتىپتى، وسىلاي ىستەدى.
لي چاڭچيڭ كۇندىز اۋىل - قىستاقتارعا، تاراۋلارعا شاپقىلاپ، بۇقارانىڭ، قىستاقتىڭ ءبىرىنشى شۋجيلەرىنىڭ، تاراۋلاردىڭ قامىن جەسە، كەشتە بارىن سالىپ شىعار جول قاراستىرىپ، ءادىس - شارا ىزدەستىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋدىڭ ءونىمدى جولىن ىزدەدى. قايتا - قايتا دالەلدەۋ ارقىلى ءپايزاۋات قويى، ءپايزاۋات قاۋىنى، ءپايزاۋات شينمەيى سياقتىلاردى دامىتىپ، زورايتۋدى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىستى ارتتىراتىن ەرەكشە كاسىپ ەتۋدى ايقىن العا قويدى.
2018 - جىلى 10 مىڭ قوي سياتىن اسىل تۇقىمدى قوي جەتىلدىرۋ ورتالىعى سالىنىپ ءبىتىپ، سول جىلى 2647 كەدەي وتباسىن كىرىسىن ارتتىرۋعا باستادى. وسى جىلى ءپايزاۋات قويى، ءپايزاۋات قاۋىنى، ءپايزاۋات شينمەيى سياقتى ەرەكشە كاسىپتى دامىتۋ ارقىلى تاپقان كىرىس تۇتاس اۋدانداعى شارۋالاردىڭ جان باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسىندە جەكە - جەكە 752 يۋاندى، 1000 يۋاندى، 2545 يۋاندى يەلەدى. قازىر ءپايزاۋات اۋدانىندا 300 مىڭ مۋ جەرگە ءپايزاۋات شينمەيى، 200 مىڭ مۋ جەرگە ءپايزاۋات قاۋىنى ەگىلىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا دەم بەرۋىندە العاشقى ونىمدىلىككە قول جەتتى.
بيىل لي چاڭچيڭ اسىل تۇقىمدى مال جەتىلدىرۋ ورتالىعىنان ەكەۋىن جاڭادان سالۋدى، ەكەۋىن كەڭەيتىپ سالۋدى، اۋىل - قىستاقتاعى مالدى اماناتتامالى باعۋ ورتالىعى مەن باعىمشىلىق شاعىن اۋماعىنان تورتەۋىن كەڭەيتىپ سالۋدى ىلگەرىلەتتى. ءپايزاۋات قويىنىڭ ساپاسى بارىنشا جوعارىلاپ جانە ساپالىلانىپ، شارۋا وتباسىلارىنىڭ مالدارى شوعىرلى اماناتتامالى باعىلعاننان كەيىن، اۋلا تازا، اۋىل - قىستاق قورشاعان ورتاسى كوركەم بولدى.
ءبىر جىلدىڭ 365 كۇنىندە لي چاڭچيڭ بار زەيىن - زەردەسىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ نەگىزگى شايقاس مايدانىنا ارنادى. قىزمەتتەستەرى ونى ايالاپ، وعان قالبىرلى تاعام اپارىپ بەرەدى، الايدا، ول نان كەمىرە وتىرىپ، قىزمەت ىستەۋگە ءتىپتى دە پەيىل ەدى. ”لي مەڭگەرۋشى كەدەي بۇقارانى قاشاندا ەسىندە ساقتاپ كەلەدى“، - دەيدى ءپايزاۋات اۋداندىق كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، وركەندەتۋ كەڭسەسىنىڭ كادرى جاڭ ۋىنجيڭ.
شاپتول قالاشىعى توشقانلا قىستاعىنداعى مۇگەدەك شارۋا قادىر داۋۇتتىڭ ءۇيىنىڭ توبەسىنەن سۋ وتكەندە، لي چاڭچيڭ ەڭبەكاقىسىمەن جاپقىش ساتىپ اكەلىپ، ونىڭ ءۇيىنىڭ توبەسىن جابۋىنا كومەكتەستى؛ كەدەي شارۋا يمىن سۇلەيمەن لي چاڭچيڭنىڭ وزىنە كومەكتەسىپ قوي قورا سالىپ بەرگەندىگىن، باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋعا شابىتتاندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋ جولىنا باستاعاندىعىن ءتىپتى دە ۇمىتا المايدى... لي چاڭچيڭ مەن كاسىپتەستەرىنىڭ قۇلشىنىسىنىڭ ارقاسىندا، ءپايزاۋات اۋدانىنداعى كەدەيلىك تۋىلۋ سالىستىرماسى 2017 - جىلعى ％18.9تەن قازىرگى ％12.2كە تومەندەدى. تۇتاس اۋدانداعى 20 اۋىر كەدەي قىستاق كەدەي قىستاق تىزىمدىگىنەن شەگىندى، 4124 وتباسىنداعى 16 مىڭ 384 ادام كەدەيلىكتەن ارىلدى، كەدەي وتباسىلارىنىڭ جان باسىندىق ورتاشا ارتقان كىرىسى 900 يۋاننان استى...
”نەگىزگى ساتى كادرى رەتىندە، اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنا تىكەلەي ات سالىسقاندىعىمدى ماقتانىش ەتەمىن، داڭق سانايمىن!“. وسىنداي اسقاق سەزىممەن لي چاڭچيڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىنە بۇكىل ىنتا - پەيىلىمەن ات سالىسىپ، ءىس - ارەكەتى ارقىلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنىڭ قايسار پارتيالىلىعىن ايگىلەدى.
