− ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتۋ تۋرالى جەلىلەس شولۋ
شۇي چيڭگۋاڭ
تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − پارتيامىزدىڭ اسىل مۇراسى، ءتۇرلى قىزمەتتەردى جاقسى ىستەۋدەگى نەگىزگى شەبەرلىگى. باس شۋجي شي جينپيڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ايرىقشا ءمان بەرىپ، ”بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ستيلىن بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، بۇكىل پارتيانىڭ ىسكەرلىكتى قاستەرلەۋىن، بوس سوزگە تيىم سالۋىن، دالمە - ءدال كۇش سالۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەگەن بولاتىن. ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىندە، باستان - اياق ارقاۋ بولعان 4 ءتۇيىندى شارانىڭ ءبىرى ”تەكسەرۋ - زەرتتەۋ“.
«شينجياڭ گازەتى»نىڭ حابارىنا قاراعاندا، رايونىمىزداعى تاراۋلار، ورىندار ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ ورنالاستىرۋىنا ساي قىزمەتتىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىمەن ۇشتاستىرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جوسپارىن ورنالاستىرىپ، جاساپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ۋاقىتىن، ورنىن، رەت سانىن ۇيلەسىمدى ورنالاستىرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى اناعۇرلىم تەرەڭدەتۋگە قۇلشىنعان. ەندەشە، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ناقتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋىنە قايتكەندە شىنايى كەپىلدىك ەتۋگە بولادى؟ ورتالىق ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى باسشىلىق گرۋپپاسى باسىپ تاراتقان «ءبىرىنشى توپتاعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەدەگى ۇيرەنۋ، تاربيە، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ، ماسەلەلەردى قاداعالاۋ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋ قىزمەتىن ويداعىداي يگەرۋ جونىندەگى حابارلاندىرۋ»دا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدە ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولىپ، ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەردى شەشۋگە نازار اۋدارىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى باعىتتامالى تۇردە ورىستەتۋ كەرەكتىگى اتاپ كورسەتىلگەن.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىندا ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولۋدا، الدىمەن ماسەلەلەردى سەزگىرلىكپەن بايقاي الاتىن ”قىراعى كوز“دى جەتىلدىرۋ كەرەك. بۇل ءۇشىن يدەيالىق جاقتا ”حالىق بۇقاراسى تاريحتى جاراتۋشى“ دەگەن كوزقاراستى ورناتۋ، نازاردى تومەنگە اۋدارۋ بەكىمى جانە باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسى بولۋعا پەيىل بولۋ رۋحى بولۋ كەرەك؛ ستيل جاعىندا شىندىققا جۇگىنىپ، ناقتى ءىس تىندىرىپ، تاكاپپارلىقتى تاستاۋ، ءيىلىپ قىزمەت ەتىپ، ”ءبىر جولدا بىتىرەتىن“ سەرپىن، ”قازاندى شاعىپ ءمان - جايىن تولىق بىلەتىن“ بايسالدىلىق بولۋى، تەرەڭدىككە، شىنايىلىققا، ىجداعاتتىلىققا، دالدىككە، ونىمدىلىككە ۇمتىلۋ جاعىنا كۇش سالۋ كەرەك. وسى جولعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەدە رايونىمىزداعى قالىڭ پارتيالى كادرلار بەلگىلەنگەن تەكسەرۋ - زەرتتەۋ تاقىرىبىنا سايكەس، تۇيىندە تۇرىپ تۇراقتاپ ىستەۋ، اڭگىمەلەسىپ تالقىلاۋ، سول جەردىڭ وزىندە ارالاۋ سياقتى فورمالاردى قولدانىپ، نەگىزگى ساتى ءبىرىنشى شەبىنە بارىپ، بۇقارانىڭ جۇرەگىنەن ورىن الىپ، بۇقارا ويلاعان، قاجەت ەتكەن ىستەردى ۇعىستى. ىشكەرىلەي ىجداعاتتىلىقپەن تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە عانا، ناقتى ماسەلەلەردى بايقاۋعا بولادى. تەك ”ماڭايىن شولعانداي“ شولىپ وتە شىقسا، ”تۇبەكتىك كورىنىستەي“ كورگەنمەن سۇراماسا، ”كەرى باعىتتاعى“ كولەمىنە قاراي بۇيىرتىپ جاساسا، تەك ”جەڭىل اۆتوكولىكپەن كەلىپ، اۆتوكولىكتەن شىقپاي تەرەزەدەن قاراپ، كەتەردە ’جاقسى ىستەڭدەر‘“ دەسە، ماسەلەنى بايقاۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، ءسوز جوق، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ءۇشىن عانا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدەن ساقتانۋ، ”اۆتوكولىككە لىق تولىپ جولعا شىعۋ، ءۇي تولى ادام جيىن اشۋ، قاعازعا قاراپ سويلەۋ“ فورماسىنداعى تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن، ”جارنامالاۋ فورماسىنداعى“ تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن ساقتانۋ كەرەك.
”ءبىر اۋىز ءسوزى كەرەككە جاراماسا، توم - توم كىتاپتىڭ قۇنى جوق“. تەكسەرۋ مەن زەرتتەۋ − تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ەكى قاجەتتى بۋىنى، بىرەۋىنە دەن قويىپ، ەندى بىرەۋىن كەرەكسىز ەتۋگە بولمايدى. ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولۋدا، ماسەلەنى تاۋىپ قانا قويماي، ماسەلەنى زەرتتەۋگە، شەشۋگە شەبەر بولۋ كەرەك. ماسەلەنى زەرتتەۋ، شەشۋدە، ءسوز جوق، ماركستىك فيلوسوفيا سىندى ەرەك ونەردى ويداعىداي ۇيرەنۋ، ونى ويداعىداي قولدانۋ، ءسوز جوق، عىلمي ويلاۋ ءادىسىن يگەرۋ كەرەك. مىسالى، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ مەن باعالى بايلىق اراسىنداعى قاتىناس ماسەلەسىنە ديالەكتيكالىق ويلاۋ ارقىلى تالداۋ جاساۋ، سول ارقىلى ەكونوميكالىق ونىمدىلىك پەن ەكولوگيالىق ونىمدىلىككە قاتار قول جەتكىزۋ كەرەك؛ قوعامدىق كەلەلى جاعدايدىڭ ورنىقتىلىعىن قورعاۋ ماسەلەسىنە تومەنگى شەكتە ويلاۋمەن قاراپ، سول ارقىلى تاۋقىمەت تانىمىن كۇشەيتىپ، ساقتىق دابىلىن ۇدايى قاعۋ، قىراعىلىقتى ۇنەمى ساقتاۋ قاجەت؛ قوعام اماندىعىن باسقارۋ ماسەلەسىن جاڭالىق اشۋ ويى ارقىلى شەشىپ، سول ارقىلى ءداستۇرلى باسقارۋ تاسىلىنەن وسى زامانعى باسقارۋ تاسىلىنە قاراي سەكىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ قاجەت؛ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ ماسەلەسىن زاڭمەن جونگە سالۋ ويىمەن ىلگەرىلەتىپ، زاڭمەن جونگە سالۋ ارناسىندا رەفورمانى ىلگەرىلەتۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ قاجەت، ىزگى زاڭ ارقىلى ىزگى جونگە سالۋدى جۇزەگە اسىرۋ... ماسەلەگە عىلمي تالداۋ جاساپ شەشكەندە عانا، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى تولىق ورىنداپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ شىنايى ماقساتىنا جەتۋگە بولادى.
”تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − ءىستى جوسپارلاۋدىڭ نەگىزى، ىستەن ناتيجە شىعارۋدىڭ جولى. تەكسەرمەگەننىڭ سويلەۋ ۇقىعى بولمايدى، شەشىم قابىلداۋ ۇقىعى تىپتەن بولمايدى“. تەكسەرۋ - زەرتتەۋدە، حالىق جاعدايىن ۇعىسىپ، ناقتى جاعدايدى يگەرىپ، ماسەلەنىڭ نە ەكەنىن، تۇيىنشەكتىڭ قايدا ەكەنىن ايقىنداپ، قيىن ماسەلەنى شەشۋدىڭ ناقتى شاراسىن، قاتاڭ شاراسىن العا قويىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىنىڭ پارتيانىڭ جاڭالىق اشۋ نازارياسىن ۇعىنۋ بارىسىنا اينالۋىنا، حالىق بۇقاراسىمەن ەتەنە بايلانىستى ساقتاۋ بارىسىنا اينالۋىنا، ورنىقتىلىق، دامۋ ىستەرىن ىلگەرىلەتۋ بارىسىنا اينالۋىنا مۇمكىندىك جاساعاندا عانا، ءبىز ءار ۇلت بۇقاراسىن كوركەم شينجياڭ قۇرۋعا، وتان ارمانىن بىرگە ورىنداۋعا اناعۇرلىم ويداعىداي ىنتىماقتاستىرىپ، ۇيىستىرا الامىز.
