− شينجياڭ ءبيدايىنىڭ بىرلىك ءونىم رەكوردى جاڭالانۋىنىڭ استارى
ءتىلشى ليۋ ي
تاياۋدا شينجياڭ ءبيدايىنىڭ بىرلىك ءونىم رەكوردى تاعى دا جاڭالاندى. 731.3 كيلوگرامدىق ەرەكشە جوعارى ءونىم رەكوردى تۇقىم شارۋاشىلىعىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىندا ساپانى جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋداعى ماڭىزدىلىعىن تاعى ءبىر رەت دالەلدەدى. وسى رەتكى ”نەگىزگى كەيىپكەر“ شيندۇڭ 60 - ءنومىرى ونى سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ ۇيىرمەسىمەن بىرگە تۇپ - تۋرا 20 جىل ۋاقىت جۇمساپ، اقىرى شينجياڭ كۇزدىك ءبيداي بىرلىك ءونىمىنىڭ جوعارى دەڭگەيىن يەلەدى.
شيندۇڭ 60 - ءنومىر شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى استىق داقىلدارىن زەرتتەۋ ورنى، شينجياڭ جيۋفىڭحى تۇقىم شارۋاشىلىعى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى 1999 - جىلدان باستاپ رەسمي سۇرىپتاپ جەتىلدىرگەن كۇزدىك ءبيداي جاڭا سورتى، ءتۇسىمدى، ساپالى، جاپىرىلۋعا ءتوزىمدى، ۇيلەسكىشتىگى كۇشتى سياقتى ەرەكشەلىكتەرگە يە، وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ءبيداي نەگىزگى ءوندىرىس القابىنىڭ كليمات ورتاسى شارت - جاعدايىنا ەرەكشە ۇيلەسەدى. كەزەكتە وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندە نەگىزگى ەگىلىپ وتىرعان شيندۇڭ 20 - ءنومىر سورتىمەن سالىستىرعاندا، شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ تابىستى سۇرىپتالىپ جەتىلدىرىلۋى وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ءبيداي شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدا، استىق ەگەتىن شارۋالاردىڭ كىرىسىن مولايتۋدا بەلسەندى رول اتقارادى.
ءبيداي بىرلىك ءونىمى جاڭا رەكوردىن جاڭالاۋدىڭ ارتىندا، شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ ادامدارعا قالدىرعان ءتىپتى دە كوپ بەيمالىم حيكايالارى بار.
■ ءبىر سورت كوپ ءتۇرلى رەكورد جاڭالادى
731.3 كيلوگرامدىق ەرەكشە جوعارى ءونىمدى رەكوردتان سىرت، شيندۇڭ 60 - ءنومىرى تاعى وتە كوپ جاڭا رەكورد جاراتتى.
”بۇل رايونىمىزدىڭ وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندە بىرلىك ءونىم رەكوردىن العاش رەت جاراتقان كۇزدىك ءبيداي سورتى“. شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى استىق داقىلدارىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ زەرتتەۋشىسى، وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ كۇزدىك ءبيدايىن سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ ۇيىرمەسىنىڭ جاۋاپتىسى حۋاڭ تيانرۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: بۇرىندارى بىرلىك ءونىم رەكوردىن جاڭالاعان ءبيداي سورتى سولتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندە وسىرۋگە كوبىرەك ۇيلەسەتىن. شيندۇڭ 60 - ءنومىردى زەرتتەپ اشۋ سىندى سول ساتتەن باستاپ، وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ كليمات ورتاسى شارت - جاعدايىن كوزدەدىك، ول وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرى ءۇشىن ارنايى جوبالانعان جوعارى ءونىمدى ءبيداي سورتى، بۇل دا بىرلىك ءونىم رەكوردىنىڭ نەلىكتەن پوسكام اۋدانىندا جارىققا شىعۋىنىڭ سەبەبى بولىپ تابىلادى.
”ول تاعى رايونىمىزدا بىرلىك ءونىم رەكوردىن العاش جاڭالاعان ەرتە پىساتىن ءبيداي سورتى“، حۋاڭ تيانرۇڭ بىلاي دەدى: سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ ۇيىرمەسى ۇزاق ۋاقىت ۇزدىكسىز قۇلشىنىس جاساۋ ارقىلى ەرتە پىسۋ جانە جوعارى ءونىم سىندى ەكى كەرى ەرەكشەلىكتى شيندۇڭ 60 - نومىرىندە ءبىر ۋاقىتتا ايگىلەپ، وسى سورتتى ءبىر جىلدا 2 رەت ەگىلەتىن ەگىنشىلىك ۇلگىسىنە اناعۇرلىم ۇيلەستىرىپ، قايتا ەگىلەتىن داقىلداردىڭ اناعۇرلىم كوپ ءوسۋ ۋاقىتىنا يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى ءارى ەگىنشىلەردىڭ قايتالاي ەگىلەتىن داقىلداردى تاڭداۋىنا اناعۇرلىم كوپ مۇمكىندىك ازىرلەدى.
”ول تاعى رايونىمىزدا ءبيدايدىڭ بۇرىنعى سورتىنىڭ دەڭگەيىن ءوسىرىپ، ۇرپاق جاڭالاۋىنىڭ شىمىلدىعىن اشتى“. حۋاڭ تيانرۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: كەزەكتە رايونىمىزدا ءبيدايدىڭ نەگىزگى ەگىلەتىن ەكى ساپالى سورتى − شيندۇڭ 20 - ءنومىرى مەن شيندۇڭ 22 - ءنومىرى تۇگەلدەي وتكەن عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنىڭ سوڭىندا جارىققا شىققان، شيندۇڭ 60 - ءنومىرىن ءساتتى سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ جانە جالپىلاستىرۋ، قولدانۋ كەزەكتە تۇتاس رايوننىڭ ءبيداي سورتى قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋ، ءبيدايدىڭ قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋ جونىنەن بەلسەندى ىقپال كورسەتەدى. سونىمەن بىرگە، شيندۇڭ 60 - ءنومىر ساپالى نىعىز ءبيداي سورتىنا جاتادى، ونىڭ جالپىلاستىرىلۋى وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندەگى وسى ءبىر سورت تۇرىندەگى ءبيداي ءوندىرىسى بوستىعىن تولتىرىپ، وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ۇن مانەرلەۋ ونەركاسىبى دەڭگەيىن جوعارىلاتادى.
■ بۇكىلدەي شينجياڭ ”نوپوسىنا“ يە
شيندۇڭ جەلىلەس ءبيداي سورتى − ءبىر ۇلكەن شاڭىراق. ادەتتە كۇزدىك ءبيداي سورتى شينجياڭدا تەكسەرىپ تۇراقتاندىرىلادى، ياعني ”شيندۇڭ“ اتىمەن اتاۋعا بولادى، شيندۇڭ 60 - ءنومىرى شينجياڭدا تەكسەرىپ تۇراقتاندىرىلىپ قالماستان، تاعى شينجياڭدا جارىققا شىقتى، بۇكىلدەي شينجياڭ ”نوپوسىنا“ يە.
شيندۇڭ 60 - ءنومىرىن تانۋدا، الدىمەن ونىڭ جارىققا شىعۋداعى توركىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. 1999 - جىلى شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى استىق داقىلدارىن زەرتتەۋ ورنى شيندۇڭ 60 - ءنومىرىن سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋدى ۇيعاردى. وسىنىڭ الدىندا وڭتۇستىك شينجياڭدا ءبيدايدىڭ نەگىزگى ەگىلەتىن سورتى − قازىرگە دەيىن قولدانىلىپ كەلگەن شيندۇڭ 20 - ءنومىرى بولاتىن. بۇل سورت 1991 - جىلى شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى استىق داقىلدارىن زەرتتەۋ ورنى حىبەي ولكەسىنەن ەنگىزگەن ەرتە پىساتىن ءبيداي اتالاستارى، بۇل سورت وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ورتاسىنا ۇيلەسەدى، شينجياڭدا تەكسەرىپ تۇراقتاندىرىلعاننان كەيىن شيندۇڭ 20 - ءنومىر دەپ اتالعان.
”سول جىلى ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ ماتەريالى تاپشى بولعاندىقتان، جەتىلگەن تۇقىم سورتىن ەنگىزۋ − وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ءبيداي سورتىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋداعى ەڭ ءونىمدى ءادىس بولاتىن“، - دەدى حۋاڭ تيانرۇڭ. ساپالىنىڭ ىشىنەن ساپالىسىن تاڭداۋ ءبيدايدىڭ قورشاعان ورتا جونىندەگى تالابىن بارعان سايىن قاتايتا ءتۇستى، وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىنە اقىرى سول جەردىڭ وزىندە سۇرىپتاپ جەتىلدىرىلگەن ساپالى ءبيداي سورتى قاجەت بولدى.
ساپالى ءبيداي سورتىن سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ استە وڭاي ءىس ەمەس. الدىمەن تەگىن تۇراقتاندىرۋ قاجەت. ساپالى سورت سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ اترەتى بۇكىل ەلىمىز كولەمىنەن ۇيلەسىمدى ءبيداي سورتىن (جۇيە) سارالاپ، وسى سورتتىڭ (جۇيە) اتىزداعى ەگىنشىلىك سيپاتى مەن ءپىشىنىن بايقادى، سونداي - اق تاجىريبەحانادا تەگىنىڭ ساپالى تۇقىم قۋالاۋ گەنىنە تالداۋ جاساپ، ەڭ سوڭىندا حىبەي مەن تيانجيننەن 2 ءتۇرلى سورت (جۇيە) ەنگىزىپ، شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ انالىعى مەن اتالىعى ەتىپ پايدالاندى، وسىنىڭ وزىنە 3 جىل ۋاقىت كەتتى.
”بۇل ءبىر ۇزاق ءارى جاپالى بارىس“، - دەدى حۋاڭ تيانرۇڭ ەسكە الىپ. ەرتەرەك جىلداردا عىلمي زەرتتەۋ تەحنيكاسى بۇگىنگىدەي دامىماعان بولاتىن، ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋشىلەردىڭ ءبىر جىلداعى ۋاقىتىنىڭ باسىم كوپ ءبولىمى وسى ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ بازاسىندا وتەتىن، عىلمي زەرتتەۋ اياق الىسى دا توتەنشە باياۋ بولاتىن. ”سورت ەرەكشەلىگىنىڭ ورنىقتى دەڭگەيگە جەتۋىنە 10 جىل ۋاقىت كەتتى“، - دەدى حۋاڭ تيانرۇڭ. وسى ۇزاق 10 جىلدا ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋشىلەر عانا قۇلشىنىپ قالماستان، پوسكام اۋدانى دا زەرتتەۋ اترەتىنە تاجىريبە بازاسىمەن قامداۋ سياقتى جاقتاردان قاجەتتى قولداۋ كورسەتىپ، شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ جارىققا شىعۋىن جان - جاقتى قامتاماسىزداندىردى.
2009 - جىلى شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ ءتۇرلى تۇقىم قۋالاۋ ەرەكشەلىگى ورنىقتىلىققا بەت الىپ، سىناپ كورۋ، ساراپتاۋ كەزەڭىنە ءوتتى. وڭىرلىك تاجىريبە، ءوندىرىس تاجىريبەسى، سورتتى تەكسەرىپ تۇراقتاندىرۋ، 2016 - جىلى شيندۇڭ 60 - ءنومىرى جاڭا سورت رەتىندە اقىرى ۇلگى كورسەتۋ، جالپىلاستىرۋ كەزەڭىنە ءوتتى.
وسى بىرنەشە جىلدا عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرى شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ ”اتا مەكەنى“ پوسكام اۋدانىندا تۇقىمدى ونان ارى ساپالىلاندىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ، جالپىلاستىرۋ بارىسىندا ەرەكشەلىگىنىڭ ونان ارى ايگىلەنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. شيندۇڭ 20 - ءنومىرى وڭتۇستىك شينجياڭ ەگىنشىلەرىنىڭ پايدالانۋعا ادەتتەنىپ كەلگەن ءبيداي سورتى بولعاندىقتان، شيندۇڭ 60 - ءنومىردى جالپىلاستىرۋ قارقىنى دەرلىكتەي تەز بولمادى، الايدا عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرى باستان - اياق قۇلشىنۋدان جازبادى.
بيىل شيندۇڭ 60 - ءنومىردى زەرتتەۋ، اشۋ نىسانى باستالعانىنا 20 جىل وتكەننەن كەيىن، تاباندىلىق پەن قۇلشىنىستان اقىرى ناتيجە شىقتى. ودان جاڭالانعان رەكوردتار زەرتتەۋ، اشۋ اترەتىندەگىلەردىڭ 20 جىلدىق تالىقپاي قۇلشىنىسىنا سيلانعان ەڭ جاقسى سيلىق بولدى.
■ عىلمي زەرتتەۋ ورنى مەن كاسىپورىن سەلبەستىگىنىڭ تابىستى ۇلگىسى
شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ وسىنداي تابىستى بولۋىن ساپالى تۇقىم سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋ اترەتىندەگىلەردىڭ قۇلشىنىسىنان بولە قاراۋعا، تۇقىم شارۋاشىلىعى سەرىكتەستىكتەرىنىڭ قولداۋىنان ءتىپتى دە بولە قاراۋعا بولمايدى.
بىرلەسىپ زەرتتەۋ، اشۋ ورنى بولعان شينجياڭ جيۋفىڭحى تۇقىم شارۋاشىلىعى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى استىق داقىلدارىن زەرتتەۋ ورنىمەن بىرگە سەلبەسىپ ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ نىسانىن ورناتىپ، ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋگە قارجىلاي قولداۋ كورسەتىپ قانا قالماستان، زەرتتەۋ، اشۋ بارىسىنا دا بەلسەنە ات سالىسىپ، بازاردىڭ ساپالى سورتقا دەگەن قاجەتىن عىلمي زەرتتەۋ اترەتىنە اڭىس ەتىپ، تۇقىمدى زەرتتەۋ، اشۋ جانە ناقتى ءوندىرۋ سىندى 2 بۋىننىڭ بايلانىسىن ونان ارى نىعايتا ءتۇستى.
”جيۋفىڭحى تۇقىم شارۋاشىلىعى سەرىكتەستىگى شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ مەنشىكتى تۇقىم تيجارات ۇقىعىنا قول جەتكىزدى، الداعى جەردە تۇقىمدى جالپىلاستىرۋ، ءوسىرۋ كەزەڭىندە ماڭىزدى رول اتقارادى“، - دەدى حۋاڭ تيانرۇڭ. كاسىپورىن تۇقىمدى جالپىلاستىرۋ، ءوسىرۋ جاعىندا كوپتەگەن بايلىق جانە تەحنيكا ابزالدىلىعىنا يە، بۇل شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ بولاشاقتاعى دامۋىنا ماڭىزدى ىقپال جاسايدى.
شينجياڭ جيۋفىڭعى تۇقىم شارۋاشىلىعى شەكتى جاۋاپكەرشلىك سەرىكتەستىگىنىڭ اتقارۋشى باسالقاسى چىن شياڭلۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: شيندۇڭ 60 - ءنومىردى جالپىلاستىرىپ پايدالانۋدا ساپا تەتىك سانالادى. كاسىپورىن قاتاڭ تۇردە سارالاۋ، جارامسىزىن قالدىرۋ قىزمەتى ارقىلى تۇقىمنىڭ ساپا وتكەلىن قاتاڭ يگەرىپ، ساپالى تۇقىمنىڭ ساپا ەرەكشەلىگىن ءوندىرىس بۋىندارىندا شىنايى ايگىلەپ، ەگىنشى وتباسىلارىن يگىلىككە كەنەلتەدى.
چىن شياڭلۇڭ بىلاي دەدى: ءبىز قىزمەت وتەۋ قىزمەتىن دە ويداعىداي ىستەپ، شيندۇڭ 60 - ءنومىردى عىلمي ەگۋ ۇلگىسىن سايكەستى جالپىلاستىرىپ، ساپالى تۇقىم مەن ساپالى ءوسىرۋ ءادىسىن سايكەستىرۋدى جەبەپ، شيندۇڭ 60 - ءنومىردىڭ دامۋ كومەسكى كۇشىن اناعۇرلىم اشامىز. كەلەسى كەزەكتە سەرىكتەستىك عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن كاسىپورىننىڭ سەلبەستىگىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ءبيدايدىڭ جاڭا سورتىن جالپىلاستىرۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، كولەمدەنگەن، ولشەمدەندىرىلگەن وزەكتى ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ بازاسىن قۇرىپ، جەردى اينالىمعا سالۋ سياقتى فورمالار ارقىلى ساپالى تۇقىمنىڭ ءوندىرىس قۋاتىن جوعارىلاتىپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى ەگىنشىلەردىڭ جاڭا سورت، جاڭا تەحنيكا قاجەتىن اناعۇرلىم ويداعىداي قاناعاتتاندىرىپ، ءوندىرىس دەڭگەيىن وسىرەمىز.
”عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن تۇقىم سەرىكتەستىگىنىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، شيندۇڭ 60 - ءنومىردى وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ءبيداي كاسىبىندەگى شولپان سورت ەتىپ تۇلعالاپ، ونىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تيبىن جاڭالاپ، دەڭگەيىن وسىرۋگە جەتەكتەۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا دەم بەرۋ جاعىندا اناعۇرلىم زور رول ساۋلەلەندىرۋىنە مۇمكىندىك جاساۋعا سەنىمىمىز بار“، - دەدى حۋاڭ تيانرۇڭ.
