− 2019 - جىلدىڭ الدىڭعى جارتىسىنداعى جۇڭگو مەملەكەت باسشىسىنىڭ ديپلوماتياسىنان ەستەلىك
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ حۋا، جىڭ ميڭدا، ۋ جيالين
2019 - جىلى 6 - ايدىڭ 29 - كۇنى كەشتە مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ ارناۋلى ۇشاقپەن بەيجيڭگە قايتىپ كەلىپ، جاپونيانىڭ وساكاسىنداعى 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ 14 - رەتكى باسشىلار ماجىلىسىنە قاتىناسۋ ساپارىن اياقتاتتى ءارى وسى قاربالاس ”ديپلوماتيا ايى“نا دا ءساتتى تۇردە نۇكتە قويدى.
الدىڭعى جارتى جىلعا كوز جىبەرسەك، جارتى ايدان استام ۋاقىتتا باسقارعان نەمەسە قاتىناسقان 3 رەتكى وتاعاسىلىق قيمىل دا، ءبىر ايدىڭ ىشىندەگى 4 رەتكى ساپارلاۋ، قاتىناسقان 4 رەتكى ماڭىزدى حالىقارالىق ءماجىلىس تە بار، ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ”قاربالاستىق كورسەتكىشى“ ۇزدىكسىز جاڭالانىپ وتىردى.
حالىقارالىق جاعداي سان قۇبىلىپ تولقىپ، وزگەرىس پەن تىنىشسىزدىق شىم - شىتىرىق ارالاستى؛ مەملەكەت باسشىسى ديپلوماتيادا كەدەرگىلەر مەن قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، بەتالىسقا جەتەكشىلىك ەتتى.
دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا كەزدەسپەگەن زور وزگەرىس الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ ساياساتكەردىڭ جانە ستراتەكتىڭ كەڭ مول كوز اياسىمەن جانە ستراتەگيالىق ويىمەن جوسپار - جوبا جاساپ، ورنالاستىرۋ بەلگىلەپ، شاحمات تاسىن ءجۇرىپ، جۇڭگوشا ەرەكشەلىككە يە ءىرى ەل ديپلوماتياسىن باستاپ ۇزدىكسىز جاڭا جاعداي اشىپ، دۇنيە جۇزىنە جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن شىعىستاعى ءىرى ەلدىڭ جۇيەسى مەن مىندەت ارقالاۋىن كورسەتتى.
■ جەلكەندى بيىك جەلبىرەتتى
الەمدىك سەرىكتەستىك بايلانىس تورىن قويۋلاتتى
”شي جينپيڭ ەۆروپاعا ساپارلاعاندا، العاشقى بەكەتى يتاليا بولدى!“ 3 - ايدىڭ سوڭعى شەنىندە ءتوراعا شي جينپيڭ ەۆروپاعا ساپارىن باستاعان ساتتە، يتاليانىڭ نەگىزگى اقپارات قۇرالى ەڭ الدىمەن حابارلادى.
بۇل − 2019 - جىلى ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ تۇڭعىش ساپارى. يتاليا، موناكو، فرانسيا، 6 كۇن 5 ءتۇن، 3 ەل 5 قالا، ەۆروپاعا ساپارى جۇڭگو - ەۆروپا جان - جاقتىلى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىنا تىڭ قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
بەيجيڭ يانشان تاۋىنىڭ ەتەگىنەن، گۇيشۇي وزەنى بويىنان قىرعىزستاننىڭ شۋ وزەنى اڭعارىنا، تاجىكستاننىڭ عىزار شاتقالىنا دەيىن، رەسەيدىڭ ماسكەۋ كرەمل سارايىنان چاۋشيان پيڭراڭنىڭ جينشيۋشان يىڭبين سارايىنا دەيىن... ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ قاربالاس سىرتقى ىستەر كۇن تارتىبىنە قايىرىلا قاراسا، ادامدار ءبىر ءىرى ەل كوسەمىنىڭ ”ءوزىن ويلامايتىن قالتقىسىزدىقپەن حالىقتىڭ ۇمىتىنەن شىعاتىن“ تەرەڭ ىنتا - ىقىلاسىن ءتىپتى دە سەزىنە الادى، دۇنيە ءجۇزى دارەجەلى ءبىر باسشىنىڭ ”شار تاراپتى ارالاۋى جاپالى بولعانىمەن، الايدا ’دوستار شەڭبەرى‘ نىڭ بارعان سايىن ۇلكەيۋىندەي تابىسقا جەتكەن“ بورىش، جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋىن اناعۇرلىم تۇسىنە الادى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ديپلوماتياسىن جەتەكشى ەتىپ، ءىرى ەلدى، توڭىرەكتى، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردى، كوپ جاقتى ديپلوماتيانى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ديپلوماتيانىڭ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرگەن وسى قىسقا عانا جارىم جىل − جۇڭگوشا ەرەكشەلىككە يە ءىرى ەل ديپلوماتياسىنىڭ جاندى ىقشام كورىنىسى.
بۇل − ءىرى ەلدەر قارىم - قاتىناسىنىڭ اقاۋسىز دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتكەن مىعىم قادام −
6 - ايدىڭ 5 - كۇنى كرەمل سارايىنىڭ 2 - قاباتىنداعى گەورگي زالىندا شىراقتار سامالاداي جايناپ تۇر. ءتوراعا شي جينپيڭ مەن رەسەيدىڭ زۇڭتۇڭى پۋتين نەشە ونداعان مەتر ۇزىندىقتاعى قىزىل كىلەمنىڭ ۇستىمەن ءبىر - بىرىنە قاراي ءجۇرىپ كەلە جاتتى.
تاعى ءبىر رەت ىستىق ىقىلاسپەن قول الىسىپ، تاعى ءبىر رەت قىزۋ ىنتامەن امانداستى. بۇل − ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ 2013 - جىلى مەملەكەت ءتوراعاسى مىندەتىن ارقالاعاننان بەرگى رەسەيگە 8 - رەت ساپارلاۋى، پۋتين زۇڭتۇڭمەن 31 - رەت ءديدارلاسۋى، وسىنشاما جوعارى جيىلىكتەگى مەملەكەت باسشىسىنىڭ ديپلوماتياسى زامانىمىزداعى حالىقارالىق قارىم - قاتىناستا شىنىمەن كوپ كەزدەسپەيدى.
ءارقايسىسىنىڭ انا مەكتەپتەرىنىڭ قارسى جاققا قۇرمەتتى دوكتور اتاعىن بەرۋىنە كۋا بولىپ، قارسى جاق مەملەكەتى وتكىزگەن ءبىر قىدىرۋ ءىرى ىستەرگە، قۋانىشتى ىستەرگە قاتىناستى... 6 جىلدا، ەكى باسشىنىڭ بەلگىلى ءبىر فورمامەن شەكتەلمەي جۇرگىزگەن باي مازمۇندى ىقپالداستىعى جۇڭگو - رەسەي دوستىعىنىڭ تالاي تاماشا حيكايالارىن قالىپتاستىردى، ال ولاردىڭ اراسىنداعى دوستىقتىڭ دا جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ستراتەگيالىق قارىم - قاتىناسىنىڭ ماڭىزدى كەپىلىنە اينالعاندىعى ءشۇباسىز.
وسى رەت ساپارلاۋ بارىسىندا، ەكى باسشى جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ جاڭا داۋىردەگى جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن دامىتۋ جونىندەگى جانە زامانىمىزداعى الەمدىك ستراتەگيالىق ورنىقتىلىقتى كۇشەيتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە بىرگە قول قويىپ، جۇڭگو - رەسەي قارىم - قاتىناسىنىڭ اناعۇرلىم جوعارى ورەدەگى، اناعۇرلىم بارىنشا دامىعان جاڭا ءداۋىرىن اشتى.
”ءىرى ەلدەر قارىم - قاتىناسى الەمدىك ستراتەگيالىق ورنىقتىلىققا سايادى، ءىرى ەلدەر تۇگەلدەي ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدا“. ءتوراعا شي جينپيڭ الەمدى قانىق باعامداپ، وسى رەتكى ساپارى ارقىلى: جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ءوزارا سەنىمدىلىكتى، ىستەستىكتى تەرەڭدەتۋ ورتاق تانىمى مىزعىمايدى، جۇڭگونىڭ ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى دارىپتەيتىن سەنىمى مىزعىمايدى! دەگەن ايقىن سيگنالدى تاراتتى.
بۇل − توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن دوستىق بارىس - كەلىستى تەرەڭدەتكەن مىعىم قادام −
6 - ايدىڭ 20 - ، 21 - كۇندەرى، ءتوراعا شي جينپيڭ چاۋشياندا مەملەكەتتىك ىستەر ساپارىندا بولدى. جۇڭگو مەن چاۋشيان ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى سىندى ماڭىزدى تۇيىندە، ەكى پارتيانىڭ، ەكى ەلدىڭ ەڭ جوعارى باسشىلارى جۇڭگو - چاۋشيان قارىم - قاتىناسىن ونان ارى دامىتۋ جونىندە ىشكەرىلەي پىكىر اۋىستىرىپ، جۇڭگو - چاۋشيان دوستىعىنىڭ شىت جاڭا تاراۋلارىن بىرگە باستادى.
توڭىرەكتەگى ءوڭىر جۇڭگونىڭ ورنىقتى بولۋىنىڭ تياناعى، دامۋىنىڭ، گۇلدەنۋىنىڭ نەگىزى. توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن تاتۋ كورشىلىك دوستىق قارىم - قاتىناستى دامىتۋ − جۇڭگونىڭ توڭىرەك ديپلوماتياسىنداعى دايەكتى باعىتى.
6 - ايدىڭ ورتا شەنىندەگى ورتا ازياعا ساپارىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ قىرعىزستاننىڭ زۇڭتۇڭى جيەنبەكوۆپەن، تاجىكستاننىڭ زۇڭتۇڭى راحمونمەن جەكە - جەكە جۇڭگو مەن قىرعىزستاننىڭ، جۇڭگو مەن تاجىكستاننىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناستى ىشكەرىلەي تەرەڭدەتۋ بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە قول قويدى، ەكى زۇڭتۇڭ جانە دە ءتوراعا شي جينپيڭگە جەكە - جەكە ءوز ەلدەرىنىڭ ەڭ جوعارى مەدالىن بەردى؛
6 - ايدىڭ اياق شەنىندەگى وساكاعا ساپارىندا، جاپونيانىڭ باس ءۋازىرى انبەي جينسانمەن ءديدارلاسىپ، ەكى ەل باسشىسى جۇڭگو - جاپونيا قارىم - قاتىناسىنىڭ ىشكەرىلەي جاقسارىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە 10 ءتۇيىندى ورتاق تانىمعا كەلدى؛
جارتى جىل ۋاقىتتا، ءتوراعا شي جينپيڭ ەل ءىشى - سىرتىنداعى تۇرلىشە ورىنداردا توڭىرەكتەگى ەلدەردىڭ 30دان استام باسشىسىمەن كەزدەسىپ، اڭگىمەلەستى، بەرەكەلى، شىنايى، ءتيىمدى، سيىسىمدى توڭىرەك ديپلوماتيا ۇستانىمى جۇرت جۇرەگىنە ونان ارمان ۇيالادى...
باعامداۋشى قايراتكەرلەر بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ توڭىرەك ديپلوماتيا ارەكەتىنىڭ ءريتىمى جارقىن دا تەز، ەكى جاقتىلىق پەن كوپ جاقتىلىقتى قاتار جۇرگىزىپ، تاماشا كەشەندى شارانى جولعا قويدى.
بۇل − وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرمەن قول ۇستاسا قاتار ىلگەرىلەۋدى جەبەگەن مىعىم قادام −
”جۇڭگوعا كەلسەم ءوزىمنىڭ ەكىنشى اتا مەكەنىمە كەلگەندەيمىن“. 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرى قارساڭىندا، ەفيوپيانىڭ زۇڭليى ابيدىڭ ءتوراعا شي جينپيڭمەن ءديدارلاسقان كەزدە ايتقان ءسوزى تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىككە تولى بولدى.
قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرمەن بىرگە تۇرىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ماڭگىلىك سەنىمدى دوسى جانە ادال سەرىگى بولىپ، جۇڭگو ءسوزىن ارەكەتى ارقىلى ايگىلەدى.
بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا، جۇڭگو افريكا زەرتتەۋ مەكەمەسى قۇرىلدى، جۇڭگو - افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى بەيجيڭ باسشىلار ءماجىلىسىنىڭ تابىستارىن تياناقتاندىرۋدى سايكەستىرۋشىلەر ءماجىلىسى، تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو - افريكا ەكونوميكا - ساۋدا كورمەسى ىلگەرىندى - كەيىندى وتكىزىلدى، ءتوراعا شي جينپيڭ جەكە - جەكە قۇتتىقتاۋ حات جولداپ، جۇڭگو - افريكا سەلبەستىگىنىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىن، ناقتىلانۋىن ىلگەرىلەتتى.
20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ وساكا باسشىلار ءماجىلىسى كەزىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو - افريكا باسشىلار ءديدارلاسۋىن باسقارىپ، جۇڭگو - افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرىنىڭ الدىڭعى كەزەك افريكا جاق ورتاق ءتوراعا ەلى وڭتۇستىك افريكانىڭ، افريكا وداعىنىڭ كەزەكتى ءتوراعا ەلى ەگيپەتتىڭ، جۇڭگو - افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرىنىڭ قازىرگى افريكا جاق ورتاق ءتوراعا ەلى سەنەگالدىڭ باسشىلارى جانە بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى گۋتەررەس تۇگەلدەي ماجىلىسكە قاتىناستى. ماجىلىسكە قاتىناسقان باسشىلار جۇڭگو مەن افريكانىڭ سەلبەستىگىن تەرەڭدەتۋ، افريكانىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ جانە بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قىزمەتى، كوپ جاقتىلىقتى قورعاۋ سياقتى كەلەلى ماسەلەلەر جونىندە پىكىر اۋىستىرىپ، كەڭ كولەمدى ورتاق تانىمدارعا كەلدى.
■ اۋقىمدا قاسقايىپ تۇردى
دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلدىڭ اشىق سەلبەسۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى
”كەزەكتەگى دۇنيە جۇزىندە جارىققا شىققان جاھاندانۋعا قارسى كەلۋ نىسايى تەك جاھاندانۋ اۋقىمىندا پايدا بولعان ءىشىنارا تولقىن شاشىراندىسى عانا، ول جاھاندانۋدىڭ ۇلكەن تولقىنىن توسا المايدى“.
6 - ايدىڭ 7 - كۇنى سانت - پەتربۋرگ حالىقارالىق ەكونوميكا تالقى مىنبەرىنىڭ جالپى ماجىلىسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ ءوزارا اۋىس - كۇيىس جاساۋ بۋىنىندا جاھاندانۋعا قارسى كەلۋ سياقتىلار جونىندە جۇرگىزۋشى قويعان سۇراۋلارعا جاۋاپ بەرگەندە جوعارىداعىنى اتاپ كورسەتتى.
بۇلتتاردىڭ كوزدى توسۋىنان قورىقپاي، ءوزىن ەڭ بيىككە قويدى.
6 - ايدىڭ 29 - كۇنى ءتوراعا شي جينپيڭ امەريكانىڭ زۇڭتۇڭى ترامپپەن وساكادا ءديدارلاسۋ وتكىزدى، ەكى جاق سايكەسۋدى، سەلبەسۋدى، ورنىقتىلىقتى جالپى ارنا ەتكەن جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋگە قوسىلىپ، تەڭ تۇرعىدا جانە ءوزارا قۇرمەت ەتۋ نەگىزىندە ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسىن قايتا باستاۋدى جاريالادى. بۇل ماڭىزدى ورتاق تانىمدار حالىقارالىق قوعامعا جانە الەمدىك بازارعا بەلسەندى جانە ۇنامدى سيگنال تاراتتى.
اشىق سەلبەسۋدى دارىپتەپ، قوسىلا ارەكەت ەتىپ دامۋدىڭ، بىرگە دامۋدىڭ ”بالكۇلشە“سىن ۇلكەيتۋدى جەبەدى −
”بازاردى ونان ارى اشتى“، ”يمپورتتى ىرىقتىلىقپەن ۇلعايتتى“، ”تيجارات ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتتى“، ”تەڭ مامىلەدە بولۋدى جاپپاي اتقاردى“، ”ەكونوميكا - ساۋدا كەلىسسوزىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتتى“...
20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ وساكا باسشىلار ماجىلىسىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگونىڭ سىرتقا ەسىك اشۋىنداعى 5 جاقتاعى كەلەلى شارالارىن جاريالاپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنا قۇدىرەتتى سەنىم ۇستەدى.
”ەرتەدەن قازىرگە دەيىن، ادامزاتتىڭ تۇيىقتالۋدان ەسىك اشۋعا، اۋاشا قالۋدان توعىسۋعا قاراي بەت الۋى − بوگەۋگە بولمايتىن ءداۋىر اعىمى. ءبىز ەسىكتى ءتىپتى دە ايقارا اشۋ ارقىلى دامۋ ورايىمەن قاۋىشىپ، اناعۇرلىم جاقسى سەلبەستىك ارقىلى ءوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە ۇمتىلىپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ دۇرىس بەتالىسقا قاراي دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋىمىز كەرەك“، - دەپ اتاپ كورسەتتى ءتوراعا شي جينپيڭ.
تاريحي اۋقىمنان زاڭدىلىقتى يگەرىپ، الماعايىپ وزگەرىس ىشىندە بەتالىسقا جەتەكشىلىك ەتتى.
جاھاندانۋعا قارسى كەلۋ مەن ساۋداداعى قورعامپازدىقتىڭ باس كوتەرۋى الدىندا، جۇڭگو سىرتقا ەسىك اشۋدى ۇلعايتۋمەن بىرگە، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ اياق الىسىن ايقىن تۋ ۇستاي وتىرىپ ىلگەرىلەتىپ، كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن قورعاپ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى جەبەپ، ءار جاقپەن بىرگە ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىردى.
دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ باس مەڭگەرۋشىسى ازەۆەدو: جۇڭگو حالىقارالىق كوپ جاقتى ساۋدا جۇيەسىندە اناعۇرلىم بەلسەندى رول اتقارىپ، جاھاندانۋدىڭ اناعۇرلىم سيىسىمدى، جالپىعا ءتيىمدى بەتالىسقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە، - دەپ اتاپ كورسەتتى.
بىرگە اقىلداسۋدى، بىرگە قۇرۋدى، بىرگە يگىلىكتەنۋدى بەرىك ۇستانىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا ۇزدىكسىز تۇردە كۇشتى قوزعاۋشى قۋات ۇستەدى −
4 - ايدىڭ 25 - كۇنىنەن 27 - كۇنىنە دەيىن، 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرى بەيجيڭدە اشىلدى، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى اناعۇرلىم جوعارى ساپالى بىرگە قۇرۋ تاريحي ساتكە تۋرا كەلدى.
39 سىرتقى جاق باسشىسى، 150 مەملەكەت، 92 حالىقارالىق ۇيىم، 6000نان استام سىرتقى جاق قوناعى... ماجىلىسكە قاتىناسۋداعى ءبىر شوعىر ساندى مالىمەت ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دىڭ حالىقارالىق ىقپال كۇشىن، ءمورالدىق تارتىمدىلىعىن، سەلبەستىك باۋرامدىلىعىن ايگىلەدى.
وسى كەزەكتى جوعارى دارەجەلى باسشىلار تالقى مىنبەرى 6 ۇلكەن ءتۇر بويىنشا 283 تارماقتى قامتىعان ناقتى ىستەر تابىسى ءتىزىمىن قالىپتاستىرىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ”جالپىلاما جوبا“دان ”ەگجەي - تەگجەيلى جوبا“عا بەت تۇزەۋىندەگى ماڭىزدى بەلەسكە اينالدى.
وسى ارالىقتا، ءتوراعا شي جينپيڭ 3 كەزەك دوڭگەلەك ۇستەل باسشىلار ءماجىلىسىن تۇتاس باسقارىپ، كوپتەگەن شەتەل باسشىلارىنىڭ جۇڭگوعا ساپارى ءۇشىن مەملەكەت ىستەرى قيمىلىن وتكىزدى ءارى نەشە ونداعان ءجيى ەكى جاقتى ءديدارلاسۋ وتكىزدى.
”جۇڭگونىڭ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘دى بىرگە قۇرۋ باستاماسىن العا قويۋداعى ماقساتى − اناعۇرلىم كوپ بايلىقتى جۇمىلدىرىپ، ۇلاستىرۋ، تۇتاستىرۋ دانەكەرىن شيراتا ءتۇسىپ، ارتۋ قوزعاۋشى كۇشتەرىن ىسكە قوسىپ، بازاردىڭ ۇشتاسۋىن جۇزەگە اسىرىپ، اناعۇرلىم كوپ مەملەكەت پەن ءوڭىردىڭ ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىمەن توعىسىپ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىكتەنەتىن داڭعىل جولمەن بىرگە جۇرۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ“ ءتوراعا شي جينپيڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ سىندى وسى ءبىر جۇڭگو جوباسىنىڭ استارىنداعى ۇلكەن لوگيكانى مىنە وسىلاي دەپ ءتۇسىندىردى.
يتاليا، ليۋكسەمبۋرگ، پەرۋ... ءتىپتى دە كوپ ەل ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ دوستار شەڭبەرىنە قوسىلدى، سەلبەسىپ، تەڭ يگىلىكتەنۋ جولى جۇرگەن سايىن كەڭەيدى.
دۇنيە ءجۇزى بانكەسىنىڭ 6 - ايدا جاريالاعان زەرتتەۋ بايانداماسىندا كورسەتىلۋىنشە، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسىنىڭ جالپى بەتتىك اتقارىلۋى 32 ميلليون ادامنىڭ ورتا دەڭگەيلى كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا، بۇكىل الەمدىك ساۋدانىڭ %6.2 ارتۋىنا، جەلى بويىنداعى ەكونوميكالىق تۇلعالار ساۋداسىنىڭ %9.7 ارتۋىنا، بۇكىل الەم كىرىسىنىڭ %2.9 ارتۋىنا مۇمكىندىك جاساي الادى ەكەن.
”ءىشىنارا ەلدەر جاھاندانۋعا، كوپ جاقتىلىققا كۇمان كەلتىرگەن، ءتىپتى، ساۋدا قورعامپازدىعى ساياساتتارىن قولدانا باستاعان جاعدايدا، ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘دى بىرگە قۇرۋ بىزگە اشىق سەلبەستىكتى جەبەيتىن، ەركىن ساۋدانى ىلگەرىلەتەتىن تاماشا تۇعىردى ءدال ازىرلەپ بەردى“. الىستان ات ارىتىپ جۇڭگوعا كەلىپ، ماجىلىسكە قاتىناسقان چيليدىڭ زۇڭتۇڭى پينەرانىڭ ءداپ باسىپ ايتقان باعاسى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇراتىن كوپتەگەن ەلدەر حالقىنىڭ جۇرەك ءۇنىن جەتكىزدى.
■ جۇرتتى جادىنان شىعارمادى
”جەر شارى ءنومىرلىنىڭ“ اناعۇرلىم تاماشا بولاشاققا بەت الۋىن ىلگەرىلەتتى
3 - ايدا فرانسيانىڭ پاريجى، كوكتەم شۋاعىن شاشىپ، كورىنىسى كوز تارتادى، ال وسى كەزدەگى حالىقارالىق جاعدايدى قارا بۇلت تورلاپ جاتتى.
”ءار ەل الەم ءىسىن ءوز مىندەتى ەتەتىن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ رۋحىندا بولىپ، بەلسەندى تۇردە ارەكەت ەتۋشىلەردەن بولۋى، قول قۋسىرىپ قاراپ تۇراتىنداردان بولماۋى، ادامزاتتىڭ بولاشاعى مەن تاعدىرىن ءوز قولىندا ۇستاۋعا قول ۇستاسا قۇلشىنۋ كەرەك“. 3 - ايدىڭ 26 - كۇنى وتكىزىلگەن جۇڭگو - فرانسيا الەمدىك جونگە سالۋ تالقى مىنبەرىنىڭ جابىلۋ سالتىندا ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ شىعارعان ۇندەۋى اسا پارمەندى بولدى.
الەمدىك جونگە سالۋدىڭ بەتالىسىن ايقىندادى، حالىقارالىق سەلبەستىك ءۇشىن تامىر ۇستاپ، رەتسەپ جازدى. مەملەكەت باسشىسى ديپلوماتياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو ادامزاتتىڭ اناعۇرلىم تاماشا بولاشاعىنا كۇش قوسىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ءىرى ەلدىڭ تيەسىلى رولىن، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىن ساۋلەلەندىردى.
كوپ جاقتىلىققا تاباندى بولىپ، الەمدىك جونگە سالۋدىڭ بەلسەندى ات سالىسۋشىسى بولدى −
”ءادىل، ۇيلەسىمدى بولۋعا تاباندى بولىپ، جونگە سالۋدىڭ قىزىل سيفرىن شەشۋ “، ”ءوزارا اقىلداسۋعا، ءبىرىن - ءبىرى تۇسىنۋگە تاباندى بولىپ، سەنىمدىلىكتىڭ قىزىل سيفرىن شەشۋ“، ”قيىنشىلىقتاردى تىزە قوسا وتىرىپ جەڭۋگە تاباندى بولىپ، بەيبىتشىلىكتىڭ قىزىل سيفرىن شەشۋ“، ”ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋگە تاباندى بولىپ، دامۋدىڭ قىزىل سيفرىن شەشۋ“؛
”رەفورما جاساۋعا، جاڭالىق اشۋعا تاباندى بولىپ، ارتۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن قاراستىرۋ“، ”داۋىرمەن بىرگە ىلگەرىلەۋگە تاباندى بولىپ، الەمدىك جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرۋ“، ”قيىنشىلىققا قارسى اتتانۋعا تاباندى بولىپ، دامۋداعى كەدەرگىنى شەشۋ“، ”سەرىكتەستىك رۋحقا تاباندى بولىپ، الاۋىزدىقتى ۇتىمدى ءبىرجاقتى ەتۋ“؛
...
جۇڭگو - فرانسيا الەمدىك جونگە سالۋ تالقى مىنبەرىنەن 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ ماجىلىسىنە دەيىن، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمى باسشىلار ماجىلىسىنەن ازيا ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەسكە دەيىن، 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرىنەن ازيا وركەنيەتتەر تىلدەسۋى جينالىسىنا دەيىن، ونان ءبىر قىدىرۋ ”شاعىن، كوپ جاقتى“، ەكى جاقتى قيمىلدارعا دەيىن... ەل سىرتى، ەل ءىشى، قوناق−تار جاعى، داياشىلار جاعى، ءتوراعا شي جينپيڭ ءتۇرلى حالىقارالىق ورىنداردان پايدالانىپ، الەمدىك جونگە سالۋعا باعىتتاي جۇڭگو جوباسىن ورتاعا قويىپ، ءار جاقتىڭ كوپ جاقتىلىقتى قورعايتىن ماڭىزدى ورتاق تانىمىن ۇيىستىرۋىن ىلگەرىلەتتى.
چاۋشيان تۇبەگى ماسەلەسىن ساياسي جولمەن شەشۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتۋدەن يران يادرو جالپى بەتتىك كەلىسىمىن قورعاۋعا دەيىن، ونان اۋعانستان، سيريا، پالەستينا - يزرايل سياقتى ماسەلەلەردى ساياسي جولمەن شەشۋ اياق الىسىن ىلگەرىلەتۋگە دەيىن... جۇڭگو بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىن ۇيتقى، حالىقارالىق زاڭدى نەگىز ەتكەن حالىقارالىق جۇيەنى باستان - اياق باتىل قورعادى، حالىقارالىق زاڭ جانە حالىقارالىق ءمورال جاعىندا باستان - اياق باتىل تۇرىپ، حالىقارالىق ادىلدىكتى، تۋراشىلدىقتى قورعاۋدىڭ ”ارەكەت ەتۋشىلەرى“نەن بولدى.
باس حاتشى گۋتەررەستىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگو حالىقارالىق سەلبەستىكتى جەبەيتىن، كوپ جاقتىلىقتى قورعايتىن تىرەككە اينالعان. 6 - ايدىڭ 28 - كۇنى ول ءتوراعا شي جينپيڭمەن كەزدەسكەندە مىنانى ءبىلدىردى: بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى جۇڭگومەن بىرگە قۇلشىنىپ، الەمدىك جونگە سالۋداعى تيەسىلى رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، كوپ جاقتىلىققا بويسۇنۋدى حالىقارالىق قوعامنىڭ نەگىزگى اعىنىنا اينالدىرۋعا مۇمكىندىك جاساۋدى قالايدى.
ۇزاق بولاشاققا كوز جىبەرىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدىڭ ىلگەرىلەتۋشىسى بولدى −
4 - ايدان 5 - ايعا دەيىن، 3 نەگىزگى الاڭ قيمىلى ىركەس - تىركەس جۇرگىزىلدى، ءتۇيىنى ۇقساس بولماعانىمەن، الايدا نازار ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنا، ورتاق بولاشاققا شوعىرلاندى:
”وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ دامۋداعى كەدەرگىلەردى تالقانداۋىنا، الەمدىك قۇن تىزبەگىنە، كاسىپ تىزبەگىنە، قامداۋ تىزبەگىنە اناعۇرلىم ويداعىداي كىرىگۋىنە، سونداي - اق ونان پايداعا كەنەلۋىنە كومەكتەسەمىز“؛
”كورىكتى مەكەن قۇرۋ − ادامزاتتىڭ ورتاق ارمانى. ەكولوگيالىق سىن - سايىس الدىندا، ادامزات بىرەۋى داڭققا يە بولسا بارلىعى يە بولاتىن، بىرەۋى زياندالسا بارلىعى زياندالاتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا“؛
”ورتاق سىن - سايىسقا توتەپ بەرۋدە، تاماشا بولاشاققا بەت الۋدا ءارى ەكونوميكالىق، عىلىم - تەحنيكالىق كۇش قاجەت ءارى مادەنيەتتىك، وركەنيەتتىك كۇش تە قاجەت“؛
...
2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرى، بەيجيڭ دۇنيە جۇزىلىك باۋ - باقشا كورمەسى، ازيا وركەنيەتتەر تىلدەسۋى جينالىسى، ءتوراعا شي جينپيڭ بۇكىل ادامزاتتىڭ بولاشاق تاعدىرىن كوزدەپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى ۇستانىمىن تۇرلىشە تۇرعىدان تەرەڭدەي بايىمداپ، ءار جاقتىڭ جاپپاي القاۋىنا يە بولدى.
4 - ايدىڭ سوڭىندا، جۇڭگو كامبودجامەن، لاوسپەن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ارەكەت جوسپارىنا ىلگەرىندى - كەيىندى قول قويىپ، تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا قۇرۋدىڭ بولاشاق جوسپاردان تياناقتاندىرۋ ساتىسىنا ويىسىپ، تۇرلىشە وركەنيەتتەر، مەملەكەت جاعدايى ءار ءتۇرلى ەلدەر اراسىندا ءجيى سەلبەستىك ورىستەتۋدىڭ تاعى ءبىر جاندى امالياتىنا اينالۋىن ىلگەرىلەتتى.
حالىقتى باقىتقا كەنەلتۋ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ۇلى بىرلىگىن كوزدەۋ.
شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، جۇڭگوشا ءىرى ەل ديپلوماتياسى جەلكەن جايىپ، ۇزاققا ساپار شەگىپ، اناعۇرلىم كەڭ دە جارقىن بولاشاققا بەت تۇزەۋدە!
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 1 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)