− شي جينپيڭ مەن بۇقارادان كەلگەن ءبىر پارشا حاتتىڭ حيكاياسى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ فيفي
”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بۇكىل پارتيادا ىشكەرىلەي ورىستەتىلۋدە. سانشي ولكەسى حوجوۋ قالاسىندا تۇراتىن 85 جاستاعى ساقا پارتيا مۇشەسى حاۋ يۇيمين 27 جىلدىڭ الدىندا فۋجوۋ قالالىق پارتكومنىڭ سول كەزدەگى شۋجيى شي جينپيڭمەن ءبىر حاتتىڭ سەبەبىنەن ”تانىسقان“ اڭگىمەسىن ەسكە العاندا، ەرىكسىز اسەرلى سەزىمگە بولەنەدى: ”وسى كىشكەنە عانا ىستەن مەن پارتيانىڭ ءبىر جاقسى كادرىنىڭ حالىق ءۇشىن ىستەيتىن بۇلجىماس اۋەلگى ماقساتىن سەزىندىم“.
تاياۋدا حاۋ يۇيمين قاريانىڭ ۇيىندە ول تىلشىگە ماڭگى ەسىنەن كەتپەس سول اڭگىمەنى ايتىپ بەردى...
■كەزدەسىپ جۇزدەسپەستەن قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيىنە ”ارىزحات “ جازدى
الدىڭعى عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنىڭ باسىندا، مەن حوجوۋ قالالىق پارتكوم بىرلىكساپ ءبولىمىنىڭ باستىعى بولدىم. 1992 - جىلى 4 - ايدا، مەن جانە بىرلىكساپ ءبولىمى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جاڭ يۇيشىڭ، قالالىق ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى حان جۇڭمين ۇشەۋىمىز رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى لەگىندەگى قالالار − فۋجوۋ، ۋىنجوۋ سياقتى جەرلەرگە بارىپ تەكسەرۋ جۇرگىزدىك.
فوجوۋدا ءبىز ليانجياڭ اۋدانىن ارالادىق، ول جەردەگى حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ جاقسى ءجۇرىلىپ جاتقان شارۋاشىلىق جۇمىستارى بىزگە ۇلكەن وي سالدى. تەكسەرۋ كەزىندە سول جەردەگى كادرلاردىڭ وزدەرىنىڭ قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيىن القاپ، ونىڭ ”ارنايى ءىستى ارنايى جۇرگىزۋ، تاباندا ىستەۋ“دى جولعا قويعانىن، ۇكىمەت فۋنكتسياسىنا بۇرىلىس جاساپ، تايۋان قارجىلاندىرعان ءبىرتالاي كاسىپورىنداردى باۋراپ، فۋجوۋ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتكەنىن ايتقانىن تالاي جەردە قۇلاعىمىز شالدى. بۇل بىزگە تەرەڭ اسەر قالدىردى.
تەكسەرۋ اياقتالعان سوڭ، ءبىز فۋجوۋ قالالىق ”1 - مامىر“ قوناق ءۇيىنىڭ الدىنداعى بەلەت ساتۋ ورنىنان فۋجوۋدان ۋىنجوۋعا باراتىن ”ساۋلەتتى اۆتوبۋز“دىڭ ءۇش بەلەتىن ساتىپ الدىق. بەلەت ساتىپ العان كەزىمىزدە، بەلەت ساتۋشى بىزگە اۆتوبۋزدا توسەك بار ەكەنىن ايتىپ ۋادە بەردى. سول كەزدە زەينەت جاسىنا تاياپ قالعان حان جۇڭمين ەكەۋىمىز ءۇشىن العاندا، ون نەشە ساعاتتىق جول ازابىن ازايتاتىن بولدى، وتە جاقسى بولدى دەپ ەسەپتەدىك.
الايدا اۆتوبۋزعا شىققانىمىزدا قاراپايىم جولاۋشىلار اۆتوبۋزى ەكەنىن بىلدىك. اۆتوبۋز شوفەرى: ”الدىمەن وسى اۆتوبۋزعا شىعىڭدار، ونان سوڭ ساۋلەتتى اۆتوبۋزعا اپارىپ جەتكىزىپ قويامىن“، - دەدى. كەيىن شارت - جاعدايى مۇنان دا ناشار قاراپايىم جولاۋشىلار اۆتوبۋزىنا وتىراتىنىمىزدى كىم بىلگەن.
ءسويتىپ،ءبىز الداندىق، جول بويى ءتىسىمىزدى تىسىمىزگە باسىپ شىدادىق. ءتۇن ورتاسىندا كولىكتەن ءتۇسىپ تاماق ىشكەن كەزدە، جاڭ يۇيشىڭ اۆتوبۋزدىڭ ءنومىرىن بىلدىرمەي جازىپ الدى.
ەرتەسى تاڭەرتەڭ ۋىنجوۋعا جەتتىك. اۆتوبۋزدان تۇسكەن سوڭ، اۆتوبۋزدىڭ يەسىمەن سويلەستىك، ولار بىزگە تۇرپايىلىقپەن: ”قايتەسىڭ، وسىلاي ىستەدىك، بارىپ ارىزدانىڭدار، سەندەردى كىم ەلەر ەكەن؟!“، - دەدى.
اۆتوبۋز يەسىنىڭ تۇرپايى پوزيتسياسى جاڭ يۇيشىڭدى قاتتى اشۋلاندىردى. ول اۆتوبۋز بەكەتىندە ۋىنجوۋ قالا رايونىنىڭ كارتاسىن ساتىپ الىپ، حان جۇڭمين ەكەۋىمىزدى پوچتا مەكەمەسىنە ەرتىپ كەلدى.
”جول بويى ابدەن ويلاندىم، ولاردىڭ ۇستىنەن ارىز جازايىق! حاتتى توتە فۋجوۋ قالاسىنىڭ ەڭ ۇلكەن باسشىسى − قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيىنە جولدايىق!“، - دەدى جاڭ يۇيشىڭ ىزالانا.
”قالالىق پارتكوم شۋجيىنىڭ مۇنداي كىر ارزىماس ەلەۋسىز ىسكە قارايتىن قايداعى ۋاقىتى بار؟“ ونىڭ ءسوزىن ەستىپ، مۇنداي كىشكەنتاي ءىستىڭ باسشىلاردىڭ نازارىن اۋداراتىنىنا سەنبەدىم، ونىڭ ۇستىنە باسقا ەمەس، قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى عوي؟
”ءبىز ونىڭ باسقارۋىنداعى جەردە الدانىپ وتىرمىز، ول باسقارسىن مەيلى باسقارماسىن، اڭىس ەتۋىمىز كەرەك“. سول كەزدە بويىن جاستىق جالىن كەرنەگەن 36 جاستاعى جاڭ يۇيشىڭ حات جازىپ جاعدايدى اڭىس ەتۋ كەرەك دەپ تۇرىپ الدى. ادامنىڭ اشۋىن كەلتىرەتىن وسى ساپاردى ويلاپ، ءبىز دە سىناپ كورۋگە بەكىدىك.
ىلە - شالا جاڭ يۇيشىڭ پوچتا مەكەمەسىنىڭ سەمەنت پوكايىنا ەكپەتتەي، ۇشەۋىمىزدىڭ اتىمىزدا ارىز جازدى. ول كەزدە فۋجوۋ قالالىق پارتكوم شۋجيىنىڭ اتى - ءجونى كىم ەكەنىن دە بىلمەيمىز، كونۆەرتكە ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى فۋجوۋ قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيىنە“ ءتيسىن دەپ جازدىق.
حاتتى جولداعان سوڭ، جاڭ يۇيشىڭنىڭ اشۋى ءبىراز تاراعانداي بولدى؛ ال مۇنىڭ ءونىمى قالاي بولاتىنىنا كەلسەك، ءتىپتى ەشقانداي ءۇمىت ارتقامىز جوق.
كەيىن ءبىز حوجوۋعا قايتتىق، بۇل ءىستى ۇمىتىپ تا كەتتىك.
■حالىق تۇرمىسىن ەسىنەن شىعارماي، قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى بىزگە ”جاۋاپ حات“ جازدى
”ارىزىمىزعا جاۋاپ كەلەرىن ويلاماپپىز!“
حوجوۋعا قايتىپ كەلگەن سوڭ، ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ قولىندا ۇستاعان ءبىر پارشا حاتى بار جاڭ يۇيشىڭ تەبىرەنە مەنىڭ كەڭسەمە كىرىپ كەلدى.
حاتتى الىپ، كونۆەرتتىڭ وڭ جاق بالاعىنداعى قىزىل ءتۇستى ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى فۋجوۋ قالالىق كوميتەتى“ دەگەن جازۋدى كورگەندە كەنەت قاتتى تولقىدىم.
”سىزدەر 3 جولداس 4 - ايدىڭ 24 - كۇنى قالامىزعا ىسساپارىمەن كەلىپ، ۋىنجوۋعا باراتىن اۆتوبۋزدىڭ بەلەتىن ساتىپ العان كەزدەرىڭىزدە ’1 - مامىر‘ قوناق ءۇيىنىڭ الدىندا كەيبىر ادامدار جاعىنان اشىقتان - اشىق الدانعاندارىڭىزدى ايتىپ، قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى شي جينپيڭگە حات جازعاندىقتارىڭىزدان حابارلى بولدىق. قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى شي جينپيڭ بۇعان ەرەكشە ءمان بەرىپ، قاتىستى تاراۋلاردىڭ مۇقيات تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋىن ءارى ناتيجەسىن سىزدەرگە حابارلاۋدى تاباندا بەكىتتى“.
جاۋاپ حاتتى كورگەن سوڭ بارىپ فۋجوۋ قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيىنىڭ اتى - ءجونى شي جينپيڭ ەكەنىن ءبىلدىم. حاتتىڭ مازمۇنىن مەن ءومىر بويى ۇمىتا المايمىن! جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى فۋجوۋ قالالىق پارتكوم كەڭسەسىنىڭ وسى جاۋاپ حاتىندا قالالىق پارتكوم شۋجيىنىڭ بۇقارانىڭ ۇنىنە بەلسەنە جاۋاپ قاتقان قىزۋ ىقىلاسى جاتىر.
”ويلاماعان ەكەنبىز! ويلاماعان ەكەنبىز!“ حاتتى كورگەن سوڭ، جاڭ يۇيشىڭ مەن حان جۇڭمين دە تەبىرەنىپ: ”ءبىز ءدىلدا تاۋىپ الدىق، ۇلكەن سيلىق شىقتى!“، - دەدى.
ىلە - شالا بىرنەشە كۇننەن كەيىن ءبىر قىدىرۋ ءبىر جاقتى ەتۋ ”جاۋاپتارىن“ تاپسىرىپ الاتىندىعىمىز ءتىپتى ءۇش ۇيىقتاساق تۇسىمىزگە كىرمەگەن ەدى.
فۋجوۋ قالالىق قاتىناس - تاسىمال باسقارۋ باسقارماسى بەكىتۋدى تاپسىرىپ العان سوڭ، ءبىر اپتاعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا بۇل ءىستى تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتتى. اسىلىندە ءبىز وتىرعان جولاۋشى اۆتوبۋزىن جولاۋشى اۆتوبۋز تاسىمال بەكەتى جەكە ادامعا كوتەرمەگە بەرگەن ەكەن، بەلەت ساتۋ ورنى دا بەكىتۋدەن وتپەي زاڭسىز اشىلىپتى. باسقارۋ باسقارماسى جولاۋشى تاسىمال بەكەتىن اۆتوبۋزدى جۇمىستان توقتاتىپ رەتتەۋگە ءارى 150 يۋان ايىپ پۇل سالىپ، ارتىق الىنعان 33.6 يۋان بەلەت اقشاسىن قايتارۋعا بۇيىردى.
فۋجوۋ قالالىق قاتىناس - تاسىمال باسقارۋ باسقارماسىنان كەلگەن حاتتا ءبىزدىڭ پىكىر بەرۋىمىز جازىلىپتى ءارى ارتىق الىنعان بەلەت اقشاسىن قايتارىپ بەرۋ ءۇشىن، ءبىزدىڭ حابارلاسۋ مەكەن - جايىمىزدى سۇراپتى. حاتپەن بىرگە جولاۋشى تاسىمال بەكەتىنىڭ ”تەكسەرۋى“ دە بار ەكەن.
وسى ”تەكسەرۋ“دى كورىپ، ءبارىمىز ەرەكشە سۇيىندىك.
حاتتاعى تالاپ بويىنشا، جاڭ يۇيشىڭ فۋجوۋ قالالىق قاتىناس - تاسىمال باسقارۋ باسقارماسىنا جاۋاپ حات جازدى، كەيىن 33.6 يۋان اقشانى تاپسىرىپ الۋمەن بىرگە، ولاردىڭ ىشكەرىلەي بەرگەن جاۋابىن دا تاپسىرىپ الدىق: اڭىس ەتكەن جاعدايعا ساي، ولار بىرەۋى ارقىلى وزگەسىن تۇسپالداپ، ”1 - مامىر“ قوناق ءۇيىنىڭ ماڭىنداعى 10 زاڭسىز بەلەت ساتۋ ورنىن كۇشىنەن قالدىرىپتى ءارى جولاۋشىلاردى الداپ، ۇرىپ - سوعىپ، جاعدايى اۋىر بولعانداردى جەرگىلىكتى ساقشى بولىمشەسىنىڭ تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋىنە تاپسىرىپ، جولاۋشىلار مەن سول ماڭداعى بۇقارانىڭ جاقسى باعاسىنا يە بولىپتى. ”قىزمەتتى جاقسى ىستەمەگەندىگىمىزدەن سىزدەردىڭ ساپار بارىسىندا كوڭىلسىز جاعدايدىڭ تۋىلۋىنا سەبەپشى بولدىق، سىزدەردەن تاعى دا كەشىرىم سۇرايمىز، سىزدەردىڭ ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزگە بەرگەن قىمباتتى پىكىرلەرىڭىزگە شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىز“.
ءىستىڭ مۇنداي بولارىن مۇلدە كۇتپەگەن ەدىم! قالالىق پارتكوم شۋجيىنىڭ مۇنداي كىشكەنتاي ءىستى دە قاداعالايتىنىنا ءبىز سەنبەگەن ەدىك، الايدا ول قاداعالاپ قانا قويماي، ءبىز رازى بولعانعا دەيىن قاداعالادى. ءبىز حات جازعاننان ەڭ سوڭعى ءبىر جاقتى ەتۋ ناتيجەسى شىققانعا دەيىن نەبارى 40 نەشە كۇن ۋاقىت كەتتى، شىرعاسىن شىعارماي، قاپىسىز، تەرەڭ ءبىر جاقتى ەتكەنىنە سۇيىنبەي تۇرا المايسىڭ!
فۋجوۋداعى اۆتوبۋزعا وتىرۋ كەشىرمەمىز بىزگە قالالىق پارتكوم شۋجيى شي جينپيڭنىڭ حالىقتى ەسىنەن شىعارمايتىن ”جاقسى باسشى“ ەكەنىن، بۇقارانىڭ كىشكەنتاي ىستەرىن ءوزىنىڭ ۇلكەن ءىسى رەتىندە كورىپ، تيتتەي اعاتتىققا جول بەرمەيتىنىن، حالىقتىڭ مۇددەسىنە زيان جەتكىزەتىن ارەكەتتەردى كورگەندە باسقاراتىندىعىن، دەرەۋ قولعا الاتىندىعىن، ونىڭ ۇستىنە اۋىزدا ايتىپ قانا قويماي، ناقتى ارەكەت ارقىلى تياناقتاندىراتىندىعىن سەزىندىردى.
مەن سول كەزدىڭ وزىندە - اق فۋجوۋدا شي جينپيڭدەي جاقسى شۋجيدىڭ بولۋى، شىنىندا، فۋجوۋ حالقىنىڭ باقىتى ەكەنىن سەزىندىم!
■اۋەلگى ماقساتتان اينىمادى، ول وسىلاي ىستەپ كەلەدى!
كوپتەگەن ادام ءبىزدىڭ بۇل كەشىرمەمىزگە ءبىراز ۋاقىت سەنە قويمادى.
وسى حاتتاردى ولارعا كورسەتكەنىمىزدە اسەرلەنبەگەنى بولمادى. جۇرتتىڭ ءبارى شي جينپيڭ شۋجيدى بۇقارا ءۇشىن ناقتى ءىس ىستەيتىن شوگەل ادام، حالىق بۇقاراسى سەنىم ارتقان جاقسى كومپىس قىزمەتكەر دەپ القادى.
وسى حاتتاردىڭ اۋەلگى ءتۇپ نۇسقاسىن جاڭ يۇيشىڭ ساقتاپ كەلەدى. ءۇيى بىرنەشە رەت كوشسە دە ەرەكشە ابايلاپ قاستەرلەپ ساقتاپ كەلەدى.
سول ىستەن كەيىن، شي جينپيڭ ءبىزدىڭ ۇلگىمىزگە اينالدى، ءمانساپتى بولۋدا، ادام بولۋدا وعان قاراپ قاتار تۇزەدىك. جۇمىسپەن ىزدەپ كەلگەن بۇقارانى ءبىز ءوزىمىز قابىلداپ، جۇمىستارىن ءبىر جايلى ەتىپ، بۇقارانى رازى ەتىپ قايتاردىق.
جاڭ يۇيشىڭ ماعان مىنا ءبىر ءىستى ايتىپ بەرگەن ەدى: ول كەيىن حوجوۋ قالالىق ءدىن ىستەرى مەكەمەسىنىڭ باستىعى بولادى، ءمالىم ءدىني ورىندا اتىلعان تورسىلداق ءبىر بالانىڭ كوزىن جارالايدى. بالانىڭ اتا - اناسى تالاي ادامعا بارسا دا ەشكىم قاراماعان سوڭ، جاڭ يۇيشىڭعا كەلەدى. بۇرىندارى بولسا، بۇل ءىس سيىر قۇيمىشاقتانىپ ءوتىپ كەتەر ەدى، ءبىراق ول كوپ جاقتى تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، قىزمەت ىستەپ، ەڭ سوڭىندا الگى وتباسىنىڭ تولەم الۋىنا كومەكتەسەدى. كەيىن ول دا بىرەۋى ارقىلى قالعانىن تۇسپالداپ، بارلىق ءدىني ورىننىڭ جاۋاپتىسىن ۇيىمداستىرىپ حاۋىپسىزدىك تاربيەسىن جۇرگىزەدى.
شي جينپيڭ دەگەن ەسىمدى كورگەن سايىن، جانىمىزعا ەرەكشە جاقىن سەزىنەمىز، اسىرەسە، ول پارتيانىڭ باس شۋجيى بولعان سوڭ، ءار جولى تەلەۆيزوردان ونى كورگەندە، كونە تانىسىمىزدى كورگەندەي بولامىز. ول تۇرعاندا سۇيەنىشىمىز، كۇش - قۋاتىمىز بارداي سەزىنەمىز.
شي جينپيڭنىڭ ءبىزدىڭ باس شۋجيىمىز بولۋى − پارتيانىڭ زور باقىتى، مەملەكەتتىڭ زور باقىتى! قازىر بۇكىل پارتيادا ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ىشكەرىلەي جۇرگىزىلۋدە. ءبىز بۇل اڭگىمەنى جاندى وقۋلىق دەپ ەسەپتەيمىز. بۇل كىشكەنتاي ءىس بولعانىمەن، ءبىر تامشى سۋدان دا كۇندى كورۋگە بولادى. ءبىزدىڭ باس شۋجيىمىز ىزگى نيەت، شىن پەيىلىمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ەتتى، اۋىل - قىستاقتا ۇلكەن اترەتتىڭ پارتيا ياچەيكا شۋجيى بولسىن، الدە پارتيانىڭ باس شۋجيى بولسىن، ول وسىلاي ىستەپ كەلەدى! ونىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشى جان تۇكپىرىنەن شىققان!
مەن كونە قوعامدا تۋىپ، جاپون قاراقشىلارىنىڭ قۇلدانۋ ازابىن تارتتىم، ازاتتىق جەڭىسىنىڭ بال ءدامىن تاتتىم، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ تابىستارىنان يگىلىكتەنۋ باقىتىنا يە بولدىم، جاڭا داۋىردە ءومىرىمنىڭ سوڭىن الاڭسىز وتكىزىپ جاتۋىم، مەن ءۇشىن العاندا، شىنىندا، باقىت! مەن باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ باستاۋىندا، تۇرمىسىمىزدىڭ، ءسوز جوق، بارعان سايىن جاقسارىپ، مەملەكەتتىڭ بارعان سايىن بايىپ، قۇدىرەتتەنەتىندىگىنە سەنەمىن.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 5 - كۇنى تاييۋاننان بەرگەن حابارى)
