− اۆتونوميالى رايونداعى تاراۋلار، ورىندار ناقتى ىستەۋ ارقىلى ارناۋلى رەتتەۋ − وڭاۋدىڭ ناقتى ونىمدىلىككە جەتۋىن ىلگەرىلەتتى
ءتىلشى جاڭ يانفاڭ
ماسەلەنى شەشپەيىنشە تىنىم المادى، ءۇزىلدى - كەسىلدى شەشپەيىنشە العان بەتىنەن قايتپادى، بۇقارا مويىندامايىنشا تىنىستامادى. ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندا نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەگە ءبىرىنشى توپتا قاتىناسقان تاراۋلار، ورىندار شىنايى يگەرۋ، ناقتى ىستەۋدەي تاماشا ستيلدى ساۋلەلەندىرىپ، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋعا تاباندى بولۋدى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ماڭىزدى تۇتقاسى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ورتالىق ايقىنداعان 8 جاقتاعى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ايقىنداعان 2 جاقتاعى ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋعا قاداعالاي نازار اۋدارىپ، ءىس جۇزىندىكپەن ۇشتاستىرىپ، دالمە - ءدال كۇش سالىپ، ناقتى ماسەلەدەن باستاپ يگەرىپ، بۇقارا ەڭ كوڭىلى تولمايتىن جەرلەردەن باستاپ تۇزەتىپ، كورنەكتى ماسەلەلەردى شىنداپ شەشىپ، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدىڭ ەگجەي - تەگجەيلى، تاپتەشتەي، شىنايى تياناقتاندىرىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، ناقتى تابىستار ارقىلى حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بولدى.
■ جەدەل باستادى
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتىنە بارىنشا ءمان بەرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە باستالا سالا رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋ جونىندە ايقىن تالاپ قويدى. 7 - ايدىڭ 7 - كۇنى، 8 - ايدىڭ 5 - كۇنى ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتى جونىندەگى ارناۋلى تاقىرىپتاعى ءماجىلىسىن جەكە - جەكە اشىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاسادى.
تاراۋلار، ورىندار جەدەل قيمىلداپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋ مىندەتىمەن جانە ۋاقىت شەگى تالابىمەن سالىستىرىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى اشالاپ، اشىق ەسەپ قۇرىپ، قايشىلىق ەڭ كورنەكتى، پىكىر ەڭ كوپ شوعىرلانعان، تاباندا اتقارىپ، تاباندا تۇزەتۋگە بولاتىن ماسەلەلەردى يگەرىپ، باستالا سالىسىمەن تۇزەتتى.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم كەڭسەسى نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ شاراسىن تياناقتاندىرىپ، باستاماشى بولۋ، جالپى جاقتان يگەرۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ باقىلاۋ - تەكسەرۋ، تەكسەرۋ، باعالاۋ قىزمەتىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ارناعا ءتۇسىرۋدىڭ اتقارۋ پىكىرىن بەلگىلەپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءوز دارەجەسىندەگى 2019 - جىلعى باقىلاۋ - تەكسەرۋ، تەكسەرۋ، باعالاۋ ىستەرىن عىلمي، ۇيلەسىمدى بەلگىلەپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءوز دارەجەسىندەگى حۇجاتتارىن ىقشامداۋ نىساناسىن ايقىنداپ، مىندەتتەردى ءبىر - بىرلەپ ىلگەرىلەتىپ، ءتۇيىن - ءتۇيىن بويىنشا ويداعىداي يگەردى ءارى ۇيلەسىمدى ۋاقىتتا رايونعا توتە قاراستى تاراۋلاردىڭ حۇجات، ماجىلىستەرىنىڭ نىسانالىق مىندەتىنىڭ اتقارىلۋ جاعدايىن قاداعالاپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىنىڭ ناقتى تياناقتاندىرىلۋىن ىلگەرىلەتتى.
نەگىزگى ساتىدا مالىمەت كەستەسىنىڭ كوپ بولۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ساياسات زەرتتەۋ كەڭسەسى (اۆتونوميالى رايوندىق رەفورما كەڭسەسى) ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى قاتارلى 4 ايماق، وبلىس، قالادا ”نەگىزگى ساتىدا ءبىر كەستە بولۋ“ ارناۋلى رەفورماسىنىڭ سىناق ءتۇيىن جۇمىستارىن ىستەپ، فورماشىلدىقتاعى كورنەكتى ماسەلەلەردى رەتتەپ - وڭاپ، نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتىپ، ەرىك بەردى.
رەفورما ارقىلى سانجى وبلىسى ”ءبىر تۇردەگى قىزمەتتە ءبىر كەستە بولۋ“، ”ۇقساس تۇردەگى ساندى مالىمەتتى ءبىر رەت جيناقتاۋ“دى جۇزەگە اسىرىپ، بولسا دا، بولماسا دا بولا بەرەتىن كەستەلەر مەن تۇرلەردى قايتالاي ىقشامداپ، قايتالاي بىرىكتىرىپ، تاعى دا ازايتتى، قازىر 6 تاراۋدا 8 كەستە عانا قالدى. ماناس اۋدانى باۋجياديان قالاشىعى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى ما حۋان بىلاي دەدى: ”’نەگىزگى ساتىدا ءبىر كەستە بولۋ‘ سىناق ءتۇيىنى نەگىزگى ساتى كادرلارىنىڭ اۋىرتپالىعىن بارىنشا جەڭىلدەتتى، قازىر ءبىز بۇقارانىڭ اناعۇرلىم كوپ ناقتى ماسەلەلەر مەن قيىنشىلىقتاردى شەشۋىنە كومەكتەسۋگە ۋاقىت شىعارا الاتىن بولدىق“.
■ ماسەلەلەردى ءداپ باسىپ تاپتى
ماسەلەنى تاۋىپ، تۇيىنشەكتەردى ءدال كوزدەپ وزگەرتتى. اۆتونوميالى رايونداعى تاراۋلار، ورىندار ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدى ۇيرەنۋ تاربيەسىمەن، تەكسەرۋ - زەرتتەۋمەن، ماسەلەلەردى قاداعالاۋمەن ۇشتاستىرىپ، ”تۇزەتۋ“دى باستان - اياق ارقاۋ ەتىپ، ماسەلە ءتىزىمىن تۇرلەر بويىنشا كەمەلدەندىرىپ، رەتتەۋ - وڭاۋ شارالارىن سالىستىرا وتىرىپ اشالاپ، ناقتىلاندىرىپ، رەتتەۋ - وڭاۋ شارالارىنىڭ ناقتى قىزمەتتە تياناقتانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدىڭ جەتىستىكتەرى ارقىلى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ناقتى ونىمدىلىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورگانى ءبىر جاعىنان ۇيرەنىپ، ءبىر جاعىنان تەكسەرىپ - زەرتتەپ، ءبىر جاعىنان قاداعالاپ، ءبىر جاعىنان رەتتەپ - تۇزەتۋدەن جازباي، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بويىنشا ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋداعى 10 جاقتاعى كورنەكتى ماسەلەمەن سالىستىرىپ، وزىندە ساقتالىپ وتىرعان كورنەكتى ماسەلەلەر مەن ولقىلىقتاردى، ءالسىز تۇستاردى مۇقيات تەكسەرىپ، جايىپ سالىپ، 9 ارناۋلى رەتتەۋ - تۇزەتۋ جوسپارىن زەرتتەپ جاساپ، ماسەلەنى اشالاپ، ناقتى رەتتەۋ - تۇزەتۋ شارالارىن العا قويىپ، باستاماشى باسشىلاردى، جاۋاپتى ادامداردى، رەتتەۋ - تۇزەتۋ ۋاقىت شەگىن ايقىنداپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدى ءبىر - بىرلەپ ويداعىداي يگەردى.
جۋىردا اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى ءماجىلىس اشىپ، قازىنا مەڭگەرمەسى ۇستىنە العان اۆتونوميالى رايونداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سالاسى جانە ستيل ماسەلەسى، شارۋالارعا تيىمدىلىك جاساۋ قازىنالىق جاردەماقى قارجىسى سياقتى 3 ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاسادى. اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، قازىنالىق باقىلاۋ قاتارلى تاراۋلار كۇش بىرىكتىرىپ، قارجى نىسانمەن بىرگە جۇرۋدەن جازباي، تۇتاس رايونداعى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ مىندەتى بار كەدەي ەمەس 43 اۋدانعا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسىن پايدالانۋدىڭ حاۋىپسىزدىگىنە، ونىمدىلىگىنە، بەلگىلەمەگە ۇيلەسىمدىلىگىنە جاپپاي ارناۋلى تەكسەرۋ جۇرگىزدى، اسىرەسە، قارجىنى باسقاعا پايدالانۋ، ۇستاپ قالۋ، كىدىرتۋ، جەمقورلىق ىستەۋ جايتتەرى سياقتى ماسەلەلەر بار - جوقتىعىن قاتاڭ تەكسەردى.
نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمدارىنداعى دارمەنسىزدىك، بىتىراڭقىلىق ماسەلەلەرىن رەتتەۋ - وڭاۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باقىلاۋ - باسقارۋ كوميتەتىنىڭ پارتكومى جۇڭتاي توبى، ءتۇستى مەتال توبى، شينتوۋ توبى سياقتى كاسىپورىنداردىڭ 42 نەگىزگى ساتى پارتكومىنا، 96 نەگىزگى ساتى پارتيا ياچەيكاسىنا بارىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بويىنشا ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءبىر - بىرلەپ ءمان - جايىن اداقتاپ تەكسەرىپ، كورنەكتى ماسەلەلەردى ءداپ باسىپ تاۋىپ، دالمە - ءدال شارا قولدانىپ، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدى ويداعىداي يگەردى.
اۆتونوميالى رايوندىق مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باقىلاۋ - باسقارۋ كوميتەتى پارتكومىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرۋشى گاۋ جياڭحۋاي بىلاي دەدى: تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ارقىلى كاسىپورىندارداعى نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمدارى قۇرىلىسىندا ساقتالىپ وتىرعان كورنەكتى ماسەلەلەر ىشكەرىلەي انىقتالدى، پارتيا ياچەيكالارىن ولشەمدەندىرۋ، ارناعا ءتۇسىرۋ قۇرىلىسىن تۇتقا ەتىپ، كاسىپورىن پارتكومدارىنىڭ ”ەكى جاۋاپكەرشىلىگىن“ كۇش سالا قاتايتىپ، ناقتىلاندىرىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرۋگە، جوعارى ساپالى دامۋدى جەبەۋگە، پارتيانىڭ جاڭا داۋىردەگى شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن تياناقتاندىرۋعا ۇلەس قوسۋ كەرەك.
■ حالىق تۇرمىسىنا ءمان بەردى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا، اۆتونوميالى رايونداعى تاراۋلار، ورىندار حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنان جازباي، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدىڭ كىرىسۋ ءتۇيىنىن شىن مانىندە ءدال تاۋىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە كەزىندە ورىنداي الاتىن مىندەتتەردى شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەي وتىرىپ تۇراقتاندىرىپ، بۇقارا ەڭ كوڭىل ءبولىپ وتىرعان، ەڭ رەال مۇددە ماسەلەلەرىن كۇش سالا شەشىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋ ونىمدىلىكتەرىنىڭ ”كوزگە كورىنەتىن، قولعا ۇستالاتىن“ بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى.
جۋىردا اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ - اعارتۋ مەڭگەرمەسى 2019 - جىلعى شينجياڭ رايونى ىشىندەگى ورتالاۋ كلاستارىنا، ىشكى ولكەلەردەگى شينجياڭ تولىق ورتا كلاستارىنا قابىلداۋ قىزمەتىن اشىق ۇستاۋ كۇنى قيمىلىن وتكىزىپ، رايون ىشىندەگى ورتالاۋ كلاستارىنىڭ كلاس اشقان جەرلەرىندەگى جانە وقۋشى قاينارى جەرلەرىندەگى مەكتەپتەردىڭ ۋاكىلدەرى، وقۋشىلار مەن اتا - انالاردىڭ ۋاكىلدەرى قاتارلىلاردى قيمىلعا ۇسىنىس ەتىپ، ”وقۋشى قابىلداۋ، ىقتيمالدىق بويىنشا ءبولۋ، قابىلداۋ ەسىمدىگىن باسىپ شىعارۋ، قيمىل ۇستىندە ءبولىس ناتيجەسىن جاريالاۋ“ سياقتى بۋىندارعا تۇتاس بارىس بويىنشا بىرگە باقىلاۋ جاسادى.
وقۋشىلار ۋاكىلى ما بيڭجيە بۇل بۋىندارعا تۇتاس بارىس بويىنشا كۋا بولعاننان كەيىن، قابىلداۋ قىزمەتىنىڭ جاريالىلىعىن، ادىلدىگىن، تۋراشىلدىعىن تەرەڭ سەزىندى. ”مەن جەرەبە تارتىپ قابىلداۋ بۋىنىنا قاتىناستىم، وسىدان - اق تۇتاس قابىلداۋ بارىسىنىڭ، شىنىندا، وتە مۇقيات ءارى وتە جاريا بولعاندىعىن كورۋگە بولادى“، -دەدى ول.
اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ - اعارتۋ مەڭگەرمەسى بۇقارا اڭىس ەتكەن قولامتالى، قيىن ماسەلەلەردى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بويىنشا ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ەتىپ، ”اشىق، جاريا وقۋشى قابىلداۋ“ رەتتەۋ - وڭاۋ جوسپارىن جاسادى، اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ - اعارتۋ مەڭگەرمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى مىنالاردى ءبىلدىردى: مۇنان كەيىن رەفورمانى، جاڭالىق اشۋدى، قاينارىنان تىزگىندەۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، ءتۇزىم اتقارۋدى قاتايتىپ، ولشەمدەندىرىپ باسقارۋدى كۇشەيتىپ، ەمتيحانمەن وقۋشى قابىلداۋ قىزمەتىنىڭ اشىق، جاريا، ءادىل، تۋراشىل، ولشەمدى، ءتارتىپتى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەمىز.
ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ”سىرىڭكەلىك“ الۋ، ”حۇڭباۋ“ الۋ، ءدارى - دارمەكتى اۋىستىرىپ جىبەرۋ، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ قورىن جات نيەتپەن الداپ الۋ ماسەلەلەرىنە قاراتا نولدىك توزىمدىلىك ەتتى؛ ”زاڭسىز جەدەل جاردەم ماشينالارى“نا زاڭ اتقارۋ بويىنشا بىرلەسىپ سوققى بەردى... نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا، اۆتونوميالى رايوندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى تۇتاس رايونداعى ءار دارەجەلى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەلەرىن ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي ورىستەتۋگە ۇندەپ، ونى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى ورىستەتۋدەگى ماڭىزدى شارا ەتىپ، تىڭعىلىقتى رەتتەپ - تۇزەتىپ، تۇزەتۋدە ونىمدىلىككە جەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قارسى الۋىنا يە بولدى.
اۆتونوميالى رايوندىق ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسى كەڭسەسىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى لياڭ فىڭ بىلاي دەدى: ”كەلەسى قادامدا ءبىز نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەمەن تىعىز ۇشتاستىرىپ، ەمدەۋ الدامشىلىعى، تۇتىنۋعا شىرعالاۋ سياقتى ەمدەۋ بىلىقپالىعىنا ءۇرتىس سوققى بەرۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ سالاماتتىق ۇقىق - مۇددەسىن شىنايى قورعايمىز“.
