شينجياڭداعى قۇربان اتايدىڭ ۇرپاقتارى:
”ىنتىماقتاسۋ، ءوزارا كومەكتەسۋ − پارتياعا دەگەن ەڭ جاقسى العىس“
ءبىزدىڭ شينجياڭ جاقسى جەر، ۇلتتار ءبىر ءۇيلى جانداي بەرەكەلى. قۇربان تۇلىم − شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تاڭداۋلى ۋاكىلى، مەن ونىڭ پارتيانى، وتاندى سۇيگەن اڭگىمەلەرىن كىشكەنتاي كەزىمدە ەستىگەنمىن، ادامدى توتەنشە اسەرلەندىرەدى. تالاي جىلدان بەرى، ءسىز اكەڭىزدىڭ پارتياعا، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنەن جازباي، ۇرپاقتارىڭىز بەن اۋىلداستارىڭىزعا ۇلگى بولدىڭىز. وتباسىلارىڭىزدىڭ قۇربان اتاي سياقتى اۋىلداستارمەن بىرگە پارتيانى قىزۋ ءسۇيۋدىڭ، وتاندى قىزۋ ءسۇيۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىن قىزۋ ءسۇيۋدىڭ ۇلگىسى بولىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋىن جەبەپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىندا شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم جارقىن بولاشاعىن بىرگە قۇرۋلارىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن.
− شي جينپيڭ
حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ ۋي، چيان يبين
7 - ايدىڭ اياعىندا شينجياڭنىڭ كەريا اۋدانىندا، توحتىحان قۇرباننىڭ ءۇيىنىڭ اۋلاسى جاسىل جەلەك جامىلىپ، ءجۇزىم ساباقتارى سورەنى بويلاي جارىسا ءوسىپ تۇر. ءار جىلى جازدا اۋىلداس، كورشى - قولاڭدار وسى اراعا جينالىپ، قاريانىڭ اڭگىمەسىن تىڭدايدى.
بيىل 90 جاستاعى توحتىحان قۇربان قاريا كەريا اۋدانى سەمبى بازار اۋىلىنىڭ سورتتى تۇقىم الاڭى قىستاعىندا تۇرادى، ەسىمى الىس - جاقىنعا بەلگىلى تانىمال ادام. ”ەسەكپەن بەيجيڭگە بارىپ“، ءتوراعا ماۋ زىدۇڭنىڭ قابىلداۋىندا بولعان قۇربان اتاي − وسى قاريانىڭ اكەسى؛ 2017 - جىلى 1 - ايدىڭ 11 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ قارياعا جاۋاپ حات جازىپ، قاريانىڭ وتباسىنداعىلاردى قۇربان اتاي سياقتى اۋىلداستارمەن بىرگە پارتيانى قىزۋ ءسۇيۋدىڭ، وتاندى قىزۋ ءسۇيۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىن قىزۋ ءسۇيۋدىڭ ۇلگىسى بولۋعا شابىتتاندىردى.
بۇگىنگى كۇندە ءتوراعا ماۋ زىدۇڭنىڭ قۇربان اتايدى قابىلداعانداعى فوتو- سۋرەتى مەن باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتى ”اسىل مۇرا“عا اينالىپ، قاريانىڭ ءۇيىنىڭ قوناق بولمەسىنىڭ تورىندە ءىلۋلى تۇر. قاريا: ”قىزىل وتباسى ستيلىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىنە ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ تۇقىمىن سەبۋ − ءبىزدىڭ باس شۋجيگە دەگەن ەڭ جاقسى العىسىمىز“ دەيدى.
■ ”پارتيانىڭ مەيىرى تيانشان قارعالداعىنداي كورىنىپ تۇرادى، ساناپ تاۋىسا المايسىڭ“
باس شۋجي شي جينپيڭگە حات جازۋ توحتىحان قۇربان قاريانىڭ ارمانى بولاتىن.
”اكەم بالا كەزىمىزدەن باستاپ ءبىزدى پارتيانىڭ ءبىز شارۋالاردىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، ءبىزدى جاقسى كۇنگە جەتكىزگەنىن ماڭگى ۇمىتپاۋعا تاربيەلەدى“. 100دەن استام جان سانى بار وشارلى شاڭىراقتارىنىڭ تاتۋ - ءتاتتى ءوتىپ جاتقانىن كورگەن توحتىحان قۇربان بەيجيڭگە بارىپ تيان - انمىندى كورۋ ويىنا كەلەدى.
قاريانىڭ جاسىنىڭ ۇلعايىپ، ءجۇرىس - تۇرىسىنىڭ قولايسىز بولۋىنا بايلانىستى، امالسىزدان نەمەرە قىزى رۋحيا ماتسايدىگە حات جازدىرادى. رۋحيا بىلاي دەدى: ”سول كەزدە تەك عانا اجەمنىڭ تىلەگىن ورىنداسام دەپ، باس شۋجيگە قۇرباننىڭ ۇرپاقتارى مەن شينجياڭ حالقىنىڭ العىستى كوڭىل كۇيىن ءبىلدىرۋدى ويلادىم. ەگەر باس شۋجي جاۋاپ حات قايتارماسا، تىم قامىقپاڭىز دەپ اجەمدى جۇباتىپ تا قويدىم“. ءبىراق قاريا: ”الاڭسىز بول، باس شۋجي جاۋاپ حات جازادى! ول كىسى ءبىزدىڭ شينجياڭعا، ءبىز شارۋالارعا ەرەكشە كوڭىل بولەدى“ دەدى كامىل سەنىممەن.
ايتقانداي، نەبارى جارتى اي وتكەندە، قۋانىشتى حابار كەلدى.
2017 - جىلى 1 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ جاۋاپ حات جازىپ، ودان جانە ونىڭ ءۇي ىشىندەگىلەردەن، سونداي - اق اۋىلداستاردان ەسەندىك سۇرادى ءارى باقىت تىلەدى. جاۋاپ حاتتى تاپسىرىپ العان سوڭ، قاريا نەمەرە قىزىنىڭ قولىن ۇستاپ، وعان ءبىر ءارىپ ءبىر سويلەمنەن وقىتتىرىپ تىڭدادى، تىڭداي وتىرىپ كوزىنە جاس الىپ: ”پارتيانىڭ مەيىرى تيانشان قارعالداعىنداي كورىنىپ تۇرادى، ساناپ تاۋىسا المايسىڭ“ دەدى.
”شەشەمنىڭ مۇنداي تەبىرەنىپ، مۇنداي قۋانعانىن بۇرىن كورمەگەن ەكەنمىن“. قاريانىڭ 2 - ۇلى ءماتسايدى ايسا بۇگىنگى كۇندە پۋتۇڭحۋادا سويلەسە الادى. 2 جىلدىڭ الدىندا ول قىزى رۋحياعا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىن تەك ۇيعۇر تىلىنە اۋدارتىپ عانا تىڭداي العان ەدى. ”مەن قازىر پۋتۇڭحۋانى كوبىرەك ۇيرەنىپ، مەملەكەتتەگى وزگەرىستەردى كوبىرەك ءتۇسىنىپ، ءار ۇلت حالقىمەن اناعۇرلىم جاقسى اۋىس - كۇيىس جاساپ، باس شۋجيدىڭ ءسوزىن ەستىپ، ناعاشى اتام مەن شەشەم سياقتى پارتيانى قىزۋ ءسۇيۋدىڭ، وتاندى قىزۋ ءسۇيۋدىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىن قىزۋ ءسۇيۋدىڭ ۇلگىسى بولۋدى ەرەكشە ويلايمىن!“
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتى قىستاقتا پۋتۇڭحۋا ۇيرەنۋدىڭ قىزۋ ورلەۋىن كوتەردى. ”وسى 2 جىلدا پۋتۇڭحۋانى ۇيرەنەتىن قىستاق تۇرعىندارى بارعان سايىن مولايا ءتۇستى، كوپتەگەن ادام پۋتۇڭحۋادا ادەتتەگىدەي سويلەسە الاتىن بولدى“. سورتتى تۇقىم الاڭى قىستاعىنىڭ ءبىرىنشى شۋجيى حان يۇيباۋ وزدىگىنەن قىستاقتىڭ پۋتۇڭحۋا مۇعالىمى بولدى. ءار كۇنى كەشكى ساعات 9دا، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ ۇيرەنۋ بولمەسىندە قىستاق تۇرعىندارى سان - ۋىن، ولەڭدەردى ىلەسە وقىپ، پۋتۇڭحۋامەن ايتىلاتىن اندەردى ۇيرەنىپ جاتادى.
”قىستاقتا ءار اپتادا وتكىزىلەتىن مەملەكەت تۋىن شىعارۋ سالتىندا، سۇيەمەلدەنگەن كەدەي وتباسىلارى وزدەرىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋ اڭگىمەلەرىن ايتادى“، - دەدى حان يۇيباۋ.
■ ”جاقسى ساياسات بولعاننان كەيىن، ءوزىڭ دە تالپىنۋىڭ كەرەك“
”بالالار تەگىن وقيدى، قىستاق تۇرعىندارى اۋرۋ كورسەتسە، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بار، ءۇي سالسا دا قوسىمشا قاراجات بەرىلەدى“. بۇگىنگى تاڭداعى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن تىلگە العاندا، توحتىحان قۇرباننىڭ ۇلكەن ۇلى، بيىل 58 جاستاعى ءماتتۇرسىن ايسا ءبارىن قانىق ءبىلىپ تۇر.
10 جاستاعى كەزىندە، وتباسى كەدەيلىك سەبەبىنەن ءماتتۇرسىن وقۋىن جالعاستىرۋعا شاراسىز قالىپ، ءۇيىنىڭ تەمىرشىلىك دۇكەنىنىڭ جۇمىستارىنا كومەكتەسەدى. ”كەدەي كەزىمىزدە شەشەم جالعىز ءوزى 8 بالامەن 40 شارشى مەترگە جەتپەيتىن جاتاعان ۇيدە تۇردى. ءىنىمنىڭ ورتالاۋ مەكتەپ وقۋى ءۇشىن، شەشەم ءوزىنىڭ ەڭ جاقسى كورەتىن پالتوسىن ساتىپ جىبەرگەن ەدى“ دەيدى ول.
2016 - جىلى 6 - ايدا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنان يگىلىكتەنگەن ءماتتۇرسىن 50 مىڭ يۋان ءوسىمسىز قارىز اقشا الۋعا ءوتىنىش ەتىپ، تەمىرشىلىك دۇكەنىن كەڭەيتتى. ەگىنشىلىك جابدىقتارىن ساتتى، تەمىر بۇيىمدارىن جوندەدى، تەمىر پەش تولىقتادى... بىرنەشە جىلدا، ءماتتۇرسىن ايسا اماناتتاما اقشانى قايتارۋدىڭ سىرتىندا، تاعى 50 مىڭ يۋاننان استام تازا كىرىس كىرگىزدى.
قارىز اقشا السا، ءوسىمى كەشىرىم ەتىلىپ قانا قويماي سورتتى تۇقىم الاڭى 2018 - جىلى قىستاق تۇرعىندارىنا تاعى ”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سيىرىن“، ”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ كەپتەرىن“ بەردى، شارۋالار وتباسىنان بۇدان جەكە - جەكە 180 جانە 210 ادام يگىلىكتەندى. قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى سيىر، تاۋىق قوراسىن سالىپ، شوعىرلى باعاتىن كاسىپورىندارمەن بايلانىس جاسادى ءارى تاپسىرىپ باقتىردى، قىستاق تۇرعىندارى پايدا بولىسكە قاتىناسىپ، ءار وتباسىنىڭ كىرىسى جىلىنا 2000 يۋان مولايدى. سونىمەن بىرگە، جاڭعاق ءوسىرۋ، باسقا كاسىپكە ويىستىرىپ جۇمىستاندىرۋ سياقتىلار ارقىلى تۇتاس قىستاقتاعىلاردىڭ ورتاشا كىرىسى 2017 - جىلداعىدان ％13 ارتتى.
اقشا تاپقاننان كەيىن، ءماتتۇرسىن ايسا بىلتىر قىستاقتاعى بالاباقشاعا 7500 يۋان جىلۋ اتاپ، كەدەي وتباسىلارىنىڭ بالالارىنا جاڭا اياق كيىم جانە شاپان - شاقپىت ساتىپ الىپ بەردى. ”بيىل مەن تاعى قىستاقتاعى باستاۋىش مەكتەپكە 10 مىڭ يۋان جىلۋ اتاماقپىن. ۇكىمەت بىزگە وسىنشاما كوپ كومەكتەسىپ وتىرعاندا، ءبىز دە قوعامعا قارىمجى قايتاراتىن ىستەردى ىستەگىمىز كەلەدى“.
توحتىحان قۇرباننىڭ كەنجە ۇلى ءيمىنجان ايسا سەمبى بازار قالاشىعى ارىش قىستاعىندا قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مىندەتىن وتەيدى. بىلتىر 12 - ايدا مىندەتكە وتىرعاننان بەرى، قىزمەت ورنى مەن ءۇيىنىڭ ارالىعى 500 مەترگە جەتپەسە دە، مىندەتكە وتىرعان باستاپقى 4 ايدا ءيمىنجان ايسا ۇيىنە 2 ءتۇن عانا تۇنەدى، ”قىستاق تۇرعىندارى مەنىڭ قۇربان اتايدىڭ جيەن نەمەرەسى ەكەنىمدى بىلەتىندىكتەن ماعان قاتتى سەنەدى. باس شۋجي بىزگە جاۋاپ حات جازىپ پارتيانىڭ باسشىلىعىندا شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم تاماشا كەلەشەگىن بىرگە جاراتۋىمىزدى ءۇمىت ەتتى. پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى رەتىندە قىستاقتىڭ جاعدايىن دەر كەزىندە يەلەپ، اۋىلداستاردى جاقسى تۇرمىس وتكىزۋگە باستايمىن“.
”جاقسى ساياسات بولعاننان كەيىن، ءوزىڭ دە تالپىنۋىڭ كەرەك، بيىل قىستاقتاعى 50 كەدەي وتباسى 120 مۋ جەرگە پياز ەكتى، ءار مۋ جەردەن 4 − 5 توننا ءونىم الۋعا بولادى، ساتىپ الۋشى جاقپەن باعاسىن كەلىسىپ قويدىق، ءار كيلوگرامى 1.2يۋانعا ساتىلادى دا، ءار وتباسىنىڭ كىرىسىن 10 مىڭ يۋاننان استام ارتتىرادى“. بيىلعى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جوسپارىن تىلگە العاندا، ءيمىنجان ايسانىڭ سەنىمى كامىل، قىستاق 145 كەدەي وتباسىنا تاعى شوجە تاراتۋدى جوسپارلادى، مۇنان ءبىر جىلدا ءار وتباسىنىڭ كىرىسى مەجەمەن بىرنەشە مىڭ يۋان ارتادى؛ تاعى 169 مۋ جەرگە بارقىت ءشوپ ەكپەك، ونىڭ ءار كيلوگرامى 0.8 يۋانعا ساتىلىپ، اۋىلداستاردىڭ كىرىسى تاعى دا مولايا تۇسەدى!
■ ”ءبىزدىڭ ءتىپتى دە كوپ بالانى ەرتىپ بەيجيڭدى ارالاتقىمىز كەلەدى“
”باس شۋجي ءبىزدىڭ ءار ۇلت بۇقاراسىن اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋعا جەبەۋىمىزگە نۇسقاۋ بەردى. قۇرباننىڭ ۇرپاعى بولعاندىعىمىز ءۇشىن، ۇلتتار ىنتىماعىن قاستەرلەۋ ءبىزدىڭ قانىمىزعا سىڭگەن، مەن قايتكەندە ناعاشى اتام سياقتى ءتىپتى دە كوپ ادامعا كومەكتەسىپ، ۇلتتار ىنتىماعى مەن شينجياڭنىڭ دامۋى ءۇشىن ءتىپتى دە زور كۇشىمدى قوسا الامىن دەپ ويلانۋمەن كەلەمىن“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ العاننان كەيىن، ءماتسايدى ايسا كوپتەن بەرى ويلاپ كەلگەن ”ءىرى ءىسىن“ تىندىرۋعا بەكىدى.
2017 - جىلى 3 - ايدا توحتىحان قۇربان وتباسى جيىن اشتى. ۇيدەگىلەر قورالانا وتىرىپ، زايىرى نە ىستەگەندە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاۋاپ حاتىنداعى شابىتتاندىرۋىن اقتاۋعا بولاتىندىعىن اقىلداستى. ءماتسايدى ايسا وتباسىلىق الەۋمەتتىك يگىلىك قورىن قۇرىپ، ۇلتتار ىنتىماعى مەن قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋدا كورنەكتى ۇلەس قوسقان ءار ۇلت بۇقاراسىنان حال سۇراۋعا ارناۋلى پايدالانىپ، ءتىپتى دە كوپ كەدەي بۇقاراعا كومەكتەسۋدى العا قويدى.
”شەشەم ەرەكشە قۇپتادى، ۇيگە كىرىپ جايشىلىقتا جيناپ قويعان 3000 يۋانىن الىپ شىقتى“، - دەدى ءماتسايدى ايسا سول كەزدى ەسكە الىپ، - ”ءبىز قارياعا اقشا اتاماي - اق قويىڭىز دەسەك تە، شەشەم ايتقانىنان قايتپاي تۇرىپ الدى، ول: ۇيدەگىلدەردىڭ بارلىعى ۇلتتار ىنتىماعى ءۇشىن وسىنشا ءماندى ءىس ىستەپ وتىر، مەن قالايدا قاتىناسۋىم كەرەك دەدى“. اۋلەتتەگى كىشكەنتاي قىز پاتيگۇل دە ۇلكەندەردەن ۇيرەنىپ ءوزىنىڭ 10 يۋان مەرەكەلىك اقشاسىن الىپ شىقتى. ”سول كۇنى ۇيدەگىلەر 47 مىڭ يۋان اقشا قۇرادى“.
2017 - جىلى 3 - ايدىڭ 26 - كۇنى ”قۇربان تۇلىم اتىنداعى وتانعا العىس ايتۋ وتباسىلىق الەۋمەتتىك يگىلىك قورى“نىڭ قۇرىلۋ سالتى قۇربان تۇلىم ەسكەرتكىش سارايىندا وتكىزىلدى، سول كۇنى اتالعان جىلۋ اقشانىڭ جالپى مولشەرى 200 مىڭ يۋاننان استى. سول جىلى 6 - ايدا بەيجيڭنەن شينجياڭعا كومەككە كەلگەن كادر جاي تاۋدىڭ تانىستىرۋىمەن قور قوعامى جۇڭحۋا وسپىرىمدەرگە، بالالارعا قامقورلىق جاساۋ، قۇتقارۋ قور قوعامىمەن سەلبەستىك كەلىسىمىن جاساسىپ، ”جۇڭحۋا وسپىرىمدەرگە، بالالارعا قامقورلىق جاساۋ، قۇتقارۋ قور قوعامى قۇربان تۇلىم اتىنداعى ۇلتتار ىنتىماعى، ءوزارا كومەكتەسۋ ارناۋلى قورىن“ بىرگە قۇردى. ءماتسايدى ايسا دا جۇڭحۋا وسپىرىمدەرگە، بالالارعا قامقورلىق جاساۋ، قۇتقارۋ قور قوعامى قۇربان قورىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى دەگەن جاڭا لاۋازىمعا يە بولدى.
2017 - جىلى 6 - ايدا قۇربان قور قوعامى بەيجيڭ پيڭگۋ رايونى حۋاڭسۇڭگۋ سەنترلى باستاۋىش مەكتەبىندە الەۋمەتتىك يگىلىك قيمىلىن ورىستەتتى. وتباسىندا قيىنشىلىعى بار ءبىر قىز بالا 600 يۋان جاردەماقى العاننان كەيىن، ارناۋلى تۇردە ونىڭ 500 يۋانىن قايتارىپ بەردى.
”بۇل اقشانى ءتىپتى دە مۇقتاج بولىپ وتىرعان بالالارعا بەرىڭىز.“ قىز بالانىڭ بۇل سوزىنە بويى 1.8 مەتر كەلەتىن ازامات ءماتسايدى ايسا كەنەت كوزىنە ىستىق جاس الدى، ”كىشكەنتاي قىز بالانىڭ وزىنەن دە ارمان كومەكتى قاجەت ەتىپ وتىرعان كىشكەنتاي دوستارىنىڭ قامىن ويلاعانىنان قايىرىمدىلىق ىزگى ءىسىنىڭ كۇشىن شىنايى سەزىندىم، بۇدان مەنىڭ وسى الەۋمەتتىك يگىلىك ءىسىن جاقسى ىستەۋ جونىندەگى بەكىمىم دە كۇشەيە ءتۇستى“.
اۋىلدا قالعان بالالارعا قىستىق ماقتالى كيىم اتادى، بالاباقشاداعى بالالارعا مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل ساباعىنىڭ قۋىرشاق سۋرەتتى وقۋلىقتارىن بەردى، مەملەكەت ءتىلى ساباقحاناسىن اشتى... قازىرگە دەيىن، قۇربان قور قوعامى حوتان ايماعىنا تيىمدىلىكتەر جاساپ قانا قالماستان، ىلگەرىندى - كەيىندى بەيجيڭ، سانشي سياقتى جەرلەردە دە الەۋمەتتىك يگىلىك قيمىلدارىن وتكىزىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنان جانە جاستار مەن جاس وسپىرىمدەردەن جيىنى 3600دەن استام ادامعا كومەكتەستى.
”مۇنان كەيىن، مەنىڭ ءتىپتى دە كوپ بالانى ەرتىپ بەيجيڭدى ارالاتقىم، ونان بەيدايحىعا ەرتىپ بارىپ تەڭىزدى كورسەتكىم، شينجياڭدىق بالالارعا مەملەكەتتىڭ كوركەمدىگىن، بايلىعىن، قۇدىرەتتىلىگىن شىنايى سەزىندىرگىم كەلەدى“، - دەدى ءماتسايدى ايسا زور ۇمىتپەن، ”ۇلتتار ءبىر ءۇيلى جانداي بەرەكەلى. ىنتىماقتاسۋ، ءوزارا كومەكتەسۋ − پارتياعا دەگەن ەڭ جاقسى العىس !“
(«حالىق گازەتى»نىڭ 2019 - جىلى 8 - ايدىڭ 10 - كۇنگى سانىندا باسىلعان)
