− شينجياڭ شەكارادان كىرىپ - شىعۋ شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ باس پۋنكتى قونجىراپ شەكارادان كىرىپ - شىعۋ شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ پۋنكتىنىڭ حالىق ساقشىسى سۇن چاۋ تۋرالى
تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 4000 نەشە مەتر كەلەتىن ”تىرشىلىك شەكتەلگەن ءوڭىر“دە شينجياڭ شەكارادان كىرىپ - شىعۋ شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ باس پۋنكتى قونجىراپ شەكارادان كىرىپ - شىعۋ شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ پۋنكتىنىڭ حالىق ساقشىسى سۇن چاۋ ءۇستىرتتىڭ جاپالى ورتاسىنىڭ ىقپالىن جەڭىپ، 20 نەشە جىل جۇرەك قانىن سارقا جۇمساپ، ۇستىرتتە ەگىمشىلىك تەحنيكاسىنىڭ قيىن ماسەلەلەرىنەن قامال الىپ، ”كوك تىرەگەن مۇز شوقىلارداعى 10 مۋلىق جياڭنانداعىداي جاسىل القاپ“ سىندى جاسىل كەرەمەتتى جارىققا شىعاردى. ول جۇبايىمەن ولكە اتتاپ 14 جىل بولەك تۇرۋداي قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، ۇستىرتتە مىزعىماي تۇرۋ جانە قوسىننان شەگىنىپ ۇيىنە قايتۋ تالعامىندا تاباندىلىقپەن الدىڭعىسىن تاڭداپ، پامير ۇستىرتىندە ۇزدىكسىز كۇرەس جاسادى.
■ ”تىرشىلىك شەكتەلگەن ءوڭىر“گە سايىس جاريالاپ، جاسىل كەرەمەتتى جارىققا شىعاردى
پامير ءۇستىرتى ”تىرشىلىك شەكتەلگەن ءوڭىر“ دەپ اتالادى، تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 4000 مەتر، جاڭا كوكونىستەر جازىقتاعى ەڭ قاراپايىم ازىق - تۇلىك بولعانىمەن، ۇستىرتتە قول جەتە بەرمەيتىن قاجەتتى بۇيىم سانالادى.
1996 - جىلى 12 - ايدا سۇن چاۋ اسكەر بولىپ، قونجىراپ شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ پۋنكتىنە كەلەدى. قۇلازىعان ءۇستىرتتى كورگەن ول ىشتەي: ”كومانديرلار مەن جاۋىنگەرلەردىڭ، ءسوزسىز، جاڭا كوكونىس جەي الۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىن“ دەگەن بەكىمگە كەلەدى. ول جىلىجاي سالىپ، باسقارۋشى بولادى، ءبىراق ۇستىرتتىك سۋىق كليمات كوكونىس ەگۋدى قيىن ماسەلەگە اينالدىرادى. سۇن چاۋ ”ورتا جولدان قايتىپ“ كەتپەستەن، تالاي رەت اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسىنداعى ماماندارعا حات جازىپ كەڭەس سۇراپ، نەشە ءجۇز رەت ىزدەنۋ، دالەلدەۋ، سىناپ كورۋ ارقىلى ەڭ سوڭىندا ءبىر جۇيەلى ەگۋ ءادىسىن قورىتىندىلاپ، ۇستىرتتە تابىسپەن 30 نەشە ءتۇرلى كوكونىس ەكتى.
سۇن چاۋ ۇستىرتتە تۇپ - تۋرا 23 جىل تۇردى. 23 جىلدان بەرى، سۇن چاۋ ءوزىنىڭ ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق بازاسىندا مىزعىماستان ءباز - باياعىسىنداي تۇرا بەردى. ونىڭ ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق بازاسىن كوپشىلىك جاقىن تارتىپ ”قارلى القاپتاعى جياڭنان باقشاسى“ دەپ اتاپ، حالىق ساقشىلارىنىڭ قارلى القاپتاعى مەملەكەت قاقپاسىن بەرىك قورعاۋىنداعى مەيىرلى مەدەۋگە اينالادى.
■ ەكىنشى اتا مەكەنىنە پەيىلىمەن بەرىلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا كۇش قوستى
سۇن چاۋ تۇرعان جەرى تاشقورعان تاجىك اۆتونوميالى اۋدانىن اتا مەكەنى ساناپ، از ۇلت بۇقاراسىن كوزقاراستا بۇرىلىس جاساۋعا ىرىقتىلىقپەن باستاپ، ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق ورلەۋىن كوتەرىپ، جەرگىلىكتى ورىن ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى. 2006 - جىلدان بەرى ۇستىرتتە ءبىر - بىرلەگەن جىلىجايلار ەڭسە كوتەرىپ، تۇرعان جەرىندەگى تەلەۆيزيا ستانسياسى ءار جىلى سۇن چاۋدى ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق بىلىمدەرىن سويلەۋگە ۇسىنىس ەتەتىن بولدى. بۇل كۇندەرى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جىلىجايلارىندا تىرشىلىكتىڭ لەبى ەسىپ تۇر.
تىزناپ اۋىلىنىڭ مالشىسى ءامىرشانىڭ كىرىسى جوعارى ەمەس، ۇيىندە تاعى 2 بالاسى بار. 2013 - جىلى سۇن چاۋدىڭ جەتەكتەۋى مەن كومەگىندە، ءامىرشا تولىق سەنىممەن جىلىجايدا كوكونىس ەگۋمەن اينالىسادى، تاعى مالشىلار شاتتىعى ساياجايىن اشىپ، ساۋداسى كۇسەت بولادى.
شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ پۋنكتى باعىتتامالى كومەكتەسەتىن ءالنازاردىڭ ءۇيى وتە كەدەي بولاتىن. 2016 - جىلى سۇن چاۋ كوكونىس تۇقىمىن ساتىپ الىپ، ءالنازارعا جىلىجاي سالۋدى قولما - قول ۇيرەتتى. سول جىلى ءالنازار جىلىجايدا كوكونىس ەگۋدە تابىسقا جەتىپ، كىرىسى 2000 يۋانعا تاياۋ ارتادى.
بۇقارانى كىرىستەرىن ارتتىرۋعا باستاۋ ءۇشىن، سۇن چاۋ تاعى ۇستىرتتە ەرەكشە ءۇي قۇستارى باعىمشىلىعىن جۇرگىزۋدى سىناپ كورىپ، تاجىريبەلەرىن تۇرعان جەرىندەگى بۇقاراعا ۇيرەتەدى. سول جەردەگى بۇقارا ونى كورسە بولدى باس بارماقتارىن شىعارىپ: ”سۇن چاۋ چارجى (جارايدى)“، - دەيدى.
■ اۋەلگى ماقساتتان، بورىشتان اينىماي، قارلى ۇستىرتتە تۋدى بيىك ۇستادى
سۇن چاۋ ءار كۇنى كوكونىس اتىزىندا قاربالاس ءجۇرىپ، ۇزاق ۋاقىت زورىعىپ ەڭبەك ىستەگەندىكتەن، بەل بۇلشىق ەتىنىڭ اۋىر زاقىمدانۋى جانە رەۆماتيزم اۋرۋىنا شالدىقتى. سۇن چاۋ مەن جۇبايىنىڭ باس قۇراعانىنا 14 جىل بولعانىمەن، ەكى جەردە بولەك تۇرىپ كەلە جاتقاندىقتان، ۇيلەنگەن سوڭ 7 جىلدان كەيىن عانا بالالى بولادى، اتا - اناسى دا ەگدەلەپ، كوپ اۋىرادى. ايەلى جاڭ يۇڭحۇي بىلاي دەيدى: ”ۇستىرتتە كوكونىس ەگىپ، باعىمشىلىقپەن اينالىسۋ كۇيەۋىمنىڭ كاسىبى، تەك ءۇستىرت ونى قاجەت ەتسە بولعانى، مەن بار كۇشىممەن قولدايمىن“.
2018 - جىلى قوعام حاۋىپسىزدىگىنىڭ مىندەت وتەپ جاتقان قوسىنىنا رەفورما جاسالىپ، كوپتەگەن ادام كەتۋ مەن قالۋ سىندى تالعامعا ءدوپ كەلەدى. سۇن چاۋ اتا - اناسى مەن ايەلىنىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزگەن سوڭ، ەڭ سوڭىندا ۇستىرتتە جالعاستى قالا بەرۋدى تاڭدايدى. ”مەن دە ۇيگە قايتۋدى ويلادىم، دەسەدە اسكەري ءبولىم مەنى وسىنشاما جىل تاربيەلەدى، باۋلىدى، مەن شەشۋشى ساتتە كەتىپ قالسام بولماس“، - دەيدى ول.
سۇن چاۋدىڭ قاراۋىنشا، رەفورما جاساۋ تەك سالاۋاتتىڭ وزگەرۋى عانا ەمەس، قايتا مىندەتتىڭ تىپتەن ماشاقاتتى، بورىشتىڭ تىپتەن داڭقتى بولعاندىعىنان دەرەك بەرەدى. ونىڭ نىساناسى ”امبەباپ“ حالىق ساقشىسى بولۋ، تەك ءوز كاسىبىنە ىسىلۋمەن بىرگە، كەز كەلگەن ۋاقىتتا كاسىپ اۋىستىرۋعا دايىن بولۋ. قازىر ول نەگىزگى شەكارا قورعانىسى تەكسەرۋ كاسىبىنىڭ ءتارتىبىن جەتىك مەڭگەرىپ، كاسىپتىك جۇمىستاردى ىستەي الاتىن بولدى. بۇدان كەيىنگى جوسپارىنا توقتالعاندا، سۇن چاۋ مىنانى ءبىلدىردى: تەك ۇيىم قاجەت ەتسە بولعانى، مەن مىزعىماي تۇرا بەرەمىن.
