− اۆتونوميالى رايوننىڭ ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتكەندىگى جونىندەگى جەلىلەس شولۋ
اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ
ءتىلشى چىن چياڭۋي
”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى، ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگى، ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى سياقتى اۆتونوميالى رايوننىڭ 1 - توپتاعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنە قاتىناسقان تاراۋلار، ورىندار ۇيرەنۋ تاربيەسىن، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدى، ماسەلەلەردى قاداعالاۋدى، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدى تۇتاس بارىسپەن ساباقتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، شىنايى يگەرىپ ناقتى ىستەۋ ستيلىن اسقاقتاتىپ، ۇيرەنە ءجۇرىپ تەكسەرۋگە، تەكسەرە ءجۇرىپ تۇزەتۋگە تاباندى بولىپ، ىشكەرىلەي ۇيرەنۋدى، قاتاڭ تەكسەرۋدى، شىنايى وزگەرتۋدى شىنىمەن بايلانىستىرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن ورىستەتۋدى ءتۇيىندى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋمەن ۇشتاستىرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ ناتيجەسىن ورنىقتىلىقتى، دامۋدى جەبەپ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋدا ايگىلەپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ ناقتاپ تياناقتاندىرىلۋىن ىلگەرىلەتتى.
■ ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ماسەلەلەردى تاپتى
8 - ايدىڭ 6 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ نەگىزىندە، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جەتىستىكتەرى جونىندە اۋىس - كۇيىس جاساۋ ءماجىلىسىن اشتى.
پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىن قالاي ىستەۋ كەرەك؟ شەكارالىق ەلەكتروندىق ساۋدانى دامىتۋدا تاعى قانداي قيىنشىلىقتار ورىن تەۋىپ وتىر؟ زات اينالىمى كاسىبى جوعارى ساپالى دامۋدى قالاي جۇزەگە اسىرۋ كەرەك... وسى ماسەلەلەردى ارقاۋ ەتە وتىرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى ىشكەرىلەي، ەگجەي - تەگجەيلى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى ءارى شىندىققا جاناسىمدى ءبىر توپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جەتىستىگىن قالىپتاستىردى.
قازىر شينجياڭنىڭ قاۋىن - قاربىزدارى پىسقان ماۋسىم، ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ قاۋىن - قاربىز سياقتى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ساۋداسىن جەدەلدەتۋىنە قالاي مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك؟ وسى تاقىرىپتىڭ جەتەگىمەن اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى ءارقايسى ءىرى ەلەكتروندىق ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ اڭگىمە ءماجىلىسىن وتكىزىپ، ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ دامۋى مەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ساۋداسى نەگىزگى تاقىرىبىن توڭىرەكتەي وتىرىپ، شينجياڭنىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتۋدا ورىن تەۋىپ وتىرعان ماسەلەلەردى، سونداي - اق اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتۋشى كاسىپورىندار شۇعىل شەشۋگە مۇقتاج بولىپ وتىرعان ماسەلەلەردى اقىلداستى.
اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى تاعى قاتىستى باسقارما، بولىمدەردى ەلەكتروندىق ساۋدا كاسىپورىندار، مەملەكەت دارەجەلى ەلەكتروندىق ساۋدا ىستەرىن اۋىل - قىستاققا جەتكىزۋدەگى جان - جاقتى ۇلگى كورسەتەتىن اۋداندار، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ءوندىرۋ بازاسى سياقتى جەرلەرگە بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ۇيىمداستىرىپ، جالپىلىق اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتۋدىڭ ورنىقتى ارناسى از ەكەندىگى، ۇگىت تاسىلدەرىنىڭ جەتەرسىزدىگى سياقتىلاردىڭ كەزەكتە ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ونىمدىلىگىنىڭ ويداعىداي بولماۋىنداعى باستى سەبەپ ەكەندىگىن ۇعىستى.
”اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىندا ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولىپ، ءتۇيىندى قىزمەتتەرگە تىعىز ۇشتاستىرىپ، 18 تەكسەرۋ - زەرتتەۋ تاقىرىبىن تۇراقتاندىرىپ، اڭگىمە ءماجىلىس وتكىزۋ، نەگىزگى ساتىدا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، جۇمىس باسىندا تەكسەرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، ماسەلەنى دۇرىس تاۋىپ، ماسەلەنى شەشۋ وي جەلىسىن ايقىنداپ، اقىلداسۋ ارقىلى جارامدى ادىستەردى، شارالاردى العا قويدى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، مەڭگەرمەنىڭ ورىنباسار باستىعى دۋان باۋشين.
اۆتونوميالى رايوندىق اۋىل - قىستاق سەنىمدى قارىز كووپەراتيۆى بىرلەسكەن كووپەراتيۆى قىزمەت امالياتىمەن ۇشتاستىرىپ، 9 تەكسەرۋ - زەرتتەۋ تاقىرىبىن دەن قويا زەرتتەپ تۇراقتاندىردى، بۇل رەفورما، دامۋ، فينانس ارقىلى كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدى دەمەۋ، فينانس حاۋىپ - قاتەرلەرىنەن ساقتانۋ جانە ونى جويۋ سياقتى قازىر اۋىل - قىستاق سەنىمدى قارىز كووپەراتيۆتەرىنىڭ دامۋىنداعى قيىن ءتۇيىندى، تولعاقتى ماسەلەلەردى قامتىدى. تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىندا، سەنىمدى قارىز كووپەراتيۆتەرىنىڭ ءتۇزىلىس رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ سياقتى ماكرولىق تاقىرىپتار دا، ەگىنشىلىك ءىرى وتباسىلارىنىڭ سەنىم قاتەرىن جويۋ، ءبىر جايلى ەتۋ سياقتى ناقتى تاقىرىپتار دا بار، بۇل نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ تىڭعىلىقتى ونىمگە قول جەتكىزۋىن پارمەندى تۇردە ىلگەرىلەتتى.
■ تاباندا اتقارىپ، تاباندا تۇزەتىپ، ناقتى شارا قولداندى
ماسەلە تابىلعاننان كەيىن قايتۋ كەرەك؟ اۆتونوميالى رايونىمىزداعى 1 - توپتاعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەگە قاتىناسقان تاراۋلار، ورىندار دەرەۋ ارەكەتتەنىپ، تاباندا اتقارىپ، تاباندا تۇزەتىپ، ماسەلەنى ءبىر جايلى ەتتى.
”ءبىز ۇكىمەت پەن كاسىپورىن اراسىنداعى كوپىرمىز جانە دانەكەرمىز. نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، ءبىز اڭگىمە ءماجىلىس وتكىزىپ پىكىر اۋىستىرۋ، پىكىر الۋ كەستەسىن تاراتۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى كاسىپ سالاسىنداعى ساۋدا قوعامدارىنىڭ جانە توتە قاراستى مۇشە كاسىپورىنداردىڭ پىكىرلەرىن، ۇسىنىستارىن قابىلداپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جەتىستىگىن قالىپتاستىردىق ءارى ماسەلەنى شەشۋ ۇسىنىسىن العا قويدىق“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگى (باس ساۋدا قوعامى) پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار ءتوراعا تاۋ ليچيۇڭ.
8 - ايدىڭ 8 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىندا حالىقتىق كاسىپورىندار اڭىس ەتكەن شارۋاشىلىق ساۋدا ورتاسى ماسەلەسىن سالالاپ، 9 تارماقتى شارانى العا قويدى، بۇل حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋىنىڭ قيىن بولۋى، كولەمدى بولعانىمەن قۋاتتى بولماۋى، ماسەلەنى اڭىس ەتۋ ارناسىنىڭ ىركىلىسسىز بولماۋى سياقتى ماسەلەلەردى شەشىپ، حالىقتىق ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋ ورەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋدى؛ جەتەكتەۋ قابىلەتى كۇشتى ءبىر توپ حالىقتىق كاسىپورىندى تاڭداپ، ولاردى ءتۇيىندى تۇردە قولداۋدى؛ كاسىپورىنداردىڭ اۋىرتپالىعىن ىشكەرىلەي جەڭىلدەتىپ، كاسىپورىندارعا قاتىستى اقى الۋ تىزىمدىگىن باسقارۋ ءتۇزىمىن تياناقتاندىرۋ سەرپىنىن كۇشەيتۋدى؛ حالىق اراسىنداعى قارجى قوسۋ ومىرشەڭدىگىن تاسقىنداتىپ، ساۋدا قوعامىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، تاماشا شارۋاشىلىق ساۋدا ورتاسىن قالىپتاستىرۋدى قامتيدى.
جۇڭگو حالىقارالىق ساۋدانى جەبەۋ كوميتەتىنىڭ شينجياڭ كوميتەتى (جۇڭگو شينجياڭ حالىقارالىق ساۋدا قوعامى) كاسىپورىندارعا بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدىڭ جەتەرسىزدىگى، قىزمەت وتەۋدىڭ جەتەرسىزدىگى سياقتى ماسەلەلەرگە مەڭزەس، جەدەل ارەكەتتەنىپ، كاسىپورىندارعا، تارماق قوعامدارعا توپقا ءبولىنىپ ىشكەرىلەي بارىپ، سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ زاڭدىق حاۋىپ - قاتەردەن ساقتانۋ، يمپورت - ەكسپورتتا كەدەننەن ءوتۋ جانە كەدەن سالىعى ىستەرىنە توتەپ بەرۋ قابىلەتىن كۇشەيتۋدى كوزدەي وتىرىپ، ساۋدا ىستەرى زاڭ تاربيەسىن ۇيىمداستىرىپ ورىستەتتى.
■ رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدا ناقتى ونىمدىلىككە تالپىندى
8 - ايدىڭ 8 - كۇنى، اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى ءماجىلىس اشىپ، جاۋاپتى بولعان 4 ءتۇرلى اۆتونوميالى رايوننىڭ رەتتەۋ - تۇزەتۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋدى اقىلداستى.
”قازىنا تاراۋلارى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى يگەرۋدە نازاردى قازىنا ساياساتى مەن قازىنا قارجىسىن باقىلاۋ - باسقارۋ جاعىنا شوعىرلاندىرۋى كەرەك. ءبىز بەلگىلەنگەن مەرزىمدە ەسەپ اداقتاۋ قىزمەت مەحانيزمىن ورناتىپ، ماسەلەلەردى شەشۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتتىك“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى ورگان پارتكومىنىڭ ارناۋلى مىندەتتەگى ورىنباسار شۋجيى ليۋ يان.
اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى مۇقيات زەرتتەۋ، تەكسەرۋ بارىسىندا، سالالاپ شىققان ماسەلەلەر تىزىمىنە قاراتا تاباندا اتقارىپ، تاباندا تۇزەتۋگە بولاتىندارىن تاباندا تۇزەتتى؛ تاباندا شەشۋگە كەلمەيتىندەرىنە ءونىمدى شارا قولدانىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتتى. كەزەكتە، قازىنا مەڭگەرمەسى ارناۋلى رەتتەۋ - جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتۋگە 59 ءتۇرلى ءونىمدى شارا قولدانىپ، 45 ناقتى ماسەلەنى شەشتى.
”ءبىز قازىنالىق جاقتان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسىنا ناتيجەلىك باعالاۋ جۇرگىزىپ، قازىنالىق جاقتان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسىن قۇراۋ، ءبولۋ جانە تومەنگە ءتۇسىرۋ، شىعىس ەتۋ جانە پايدالانۋ، باقىلاۋ - باسقارۋ مەن ناتيجەنىڭ تۇيىق اينالمدى باقىلاۋ - باسقارۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، جۇمسالعان اقشانىڭ ونىمدىلىگىن قۋزاستىرىپ، ونىمدىلىك بولماسا جاۋاپقا تارتىپ، قازىنالىق قارجىنىڭ اينالىم قاتەرىن ءونىمدى ازايتتىق. سونىمەن بىرگە، 14 ايماق، وبلىس، قالانىڭ ارناۋلى رەتتەۋ - جونگە سالۋ، ءوزىن تەكسەرۋ قىزمەتىن تامامداۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، قارجىنى باسقارۋ، تاراتۋ بارىسىندا ورىن تەپكەن ماسەلەلەردى دەر كەزىندە رەتتەپ - تۇزەتىپ، دەر كەزىندە تاراتىلىپ تياناقتانباعان حالىققا ءتيىمدى قوسىمشا قاراجاتتاردى تولىقتاپ تاراتىپ، بۇقارانىڭ ءتول مۇددەسىن قورعادىق“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسىن باسقارۋ كەڭسەسىنىڭ تەكسەرىپ - زەرتتەۋشىسى ۋاڭ شينيۇي.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا قاداعالانعان ايماق، اۋدان، اۋىل ءۇش دارەجەلى ورىننىڭ ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جاۋاپكەرشىلىگىن اتقارۋى ويداعىداي بولماۋ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن ۇگىتتەۋ جەتكىلىكتى بولماۋ سياقتى ماسەلەلەردى ارقاۋ ەتە وتىرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى بەلسەندىلىكپەن رەتتەۋ - تۇزەتۋ جۇرگىزىپ، «اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسىنىڭ ارناۋلى قارجىنى باسقارۋ ادىسى»نە دەر كەزىندە وزگەرىس ەنگىزدى ءارى ۇلگى كورسەتەتىن 46 اۋداننىڭ (قالا) ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ينفورماتسياسىن كەڭ كولەمدى جيناپ، ۇلگى كورسەتەتىن ءارقايسى اۋداننىڭ (قالا) ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جونىندەگى تيپتىك مىسالدارى مەن تاجىريبەلەرىن قورىتىندىلاپ، جالپىلاستىرىپ، بىرىككەن كۇش قالىپتاستىردى.
7 - ايدىڭ اياعىندا، اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى جۇڭگو (شينجياڭ) كەدەي وڭىرلەردەگى ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ايگىلى ماركالارىن تانىستىرۋ، كەڭەسۋ ءماجىلىسىن جانە ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ تيانشانعا ساپار قيمىلىن وتكىزىپ، رايونىمىزداعى ەلەكتروندىق ينفورماتسيا، ەلەكتروندىق ساۋدا، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن وڭدەۋ سياقتى سالالارعا ساياتىن 96 كاسىپورىننىڭ شينجياڭ ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ بىرلەستىگىن قۇرۋىنا دا قولداۋ كورسەتتى.
اقسۋ قالاسى شينكاڭ اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى جۋ شۋەسىن بىلاي دەدى: ”ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى بىزگە دانەكەر بولىپ، وسى جولى ەل ىشىندەگى كولەمدى ەلەكتروندىق ساۋدا تۇعىرلارىمەن جانە ەلەكتروندىق ساۋداعا قىزمەت وتەۋ كاسىپورىندارىمەن ۇشتاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىنىڭ ساتىلۋ جولىن كەڭەيتتى، ونىمدەرىمىز ويداعىداي باعادا ساتىلىپ، شارۋالاردى كىرىستەرىن ارتتىرۋعا باستادى“.
