ءتىلشى رىن جياڭ
8 - ايدىڭ 16 - كۇنى ساعات 16 مولشەرى، حوتان قالاسىنىڭ يۇرۇڭقاش قالاشىعىندا، تۇسكى تاماق ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن بولسا دا، تانىمالى اقيدام سامساحاناسىنىڭ ءىشى ءالى دە تاماقتانۋشىلارعا لىق تولىپ وتىر. جەرگىلىكتى تاماقتانۋشىلاردان سىرت، تاماق ىشە وتىرىپ فوتوسۋرەتكە، بەينەجازباعا ءتۇسىرىپ جاتقان سىرت جەرلەردەن كەلگەن ساياحاتشىلار ءبىرشاما كوپ سالىستىرمانى يەلەگەن. ”بۇل ارانىڭ سامساسىنىڭ اتاعى بەكەر شىقپاعان ەكەن“، - دەدى جەكە اۆتوكولىكپەن بەيجيڭنەن كەلگەن ساياحاتشى جاۋ چيڭ باس بارماعىن شىعارىپ. كەسەنىڭ اۋىزىنداي ۇلكەن سامسا، حوش ءيىسى بۇرقىراعان تونار كاۋاپ، مۇزداي سۋىق ءدامدى دوعاپ... جاۋ چيڭ جانە ونىڭ ساپارلاستارىنان 15 ادام سامساحاناداعى وزگەشە ءتىل ۇيىرەتىن تاعامداردى تۇگەلدەي تاتىپ كوردى، تاعى قىسقا بەينەجازباعا ءتۇسىردى. ”سالدەن سوڭ ۋاقىت شىعىپ جاتسا، ۋيچات دوستار شەڭبەرىنە جولداپ، اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامىن كورىپ - بىلۋىنە مۇمكىندىك جاسايمىن“، - دەيدى جاۋ چيڭ كۇلىمسىرەي.
”جۇرەك قىلىن شەرتۋ ءۇشىن، الدىمەن، ادامنىڭ تابەتىن تابا ءبىلۋ كەرەك“. قازىر ”شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارى“ اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىن ىشكەرىلەي تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى، كوپتەگەن وزگەشە ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدار ساياحاتشىلاردىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ ىزدەيتىن ماركاعا اينالۋمەن بىرگە، شينجياڭ ساياحاتىنىڭ اتاعىن دا الىسقا جەتكىزدى.
■ سانسىز ءتىل ۇيىرەتىن تاعام قوناقتاردى باۋرادى
”بۇرىن قاريدارلاردىڭ كوپ ساندىسى حوتاننىڭ جەرگىلىكتى ادامدارى بولاتىن، قازىر ساياحاتشىلار ％70 مولشەرىن يەلەيدى“، - دەدى ءپازىلات ءمامتىمىن تىلشىگە. ءپازىلات تانىمالى اقيدام سامساحاناسىنىڭ جاۋاپتىسى. 1988 - جىلى اكەسى يۇرۇڭقاش وزەنى بويىندا سامساحانا اشقان بولاتىن. 31 جىل وتە شىقتى، سامساحانانىڭ كولەمى بارعان سايىن كەڭەيىپ، اتاعى دا بارعان سايىن زورايدى، قازىر كۇنىنە تەك سامسانىڭ وزىنەن شامامەن 3000دايى ساتىلادى.
جاقىنعى جىلداردان بەرى، ءپازىلات قاريدارلاردىڭ اراسىندا تۇرلىشە اكسەنتتە سويلەيتىن ساياحاتشىلاردىڭ قاتارىنىڭ بارعان سايىن مولايعاندىعىن، ءتۇس بولعاندا سامساحانانىڭ جانىنا توقتاعان ساياحات اۆتوبۋزدارىنىڭ جانە سىرت جەردىڭ ءنومىرى بار اۆتوكولىكتەردىڭ بارعان سايىن كوبەيگەندىگىن بايقايدى. سامساحانانىڭ تيجارات ۇستانىمىندا دا بىرتە - بىرتە وزگەرىستەر جارىققا شىعىپ، ساياحاتشىلاردىڭ كەسكىنگە تۇسىرۋىنە مۇمكىندىگىنشە قولايلىلىق جاسادى، ايتالىق، اسپازعا توناردان جاڭا شىققان سامسانى الىپ شىعىپ كەلە جاتىپ، ”سامسا پىستى“ دەپ ايعايلاۋدى ورنالاستىردى، وسى كەزدە باسىم كوپ ساياحاتشىلار دوۋيىندە قىسقا بەينە جازبا تاراتادى، سامساحانانىڭ اتاعى الىسقا جەتىپ، ساياحاتشىلار دا كوبەيە ءتۇستى.
”تاماقتانۋ، جاتىن ورىن، ءجۇرىس - تۇرىس، ساياحات، زات ساتىپ الۋ، كوڭىل اشۋ“ سىندى ساياحاتتىڭ 6 فاكتورى ىشىندە ”تاماقتانۋ“ توتەنشە ماڭىزدى ورىنعا يە. قازىر كاۋاپ، تاۋىق قۋىرداعى، لاعمان، پالاۋ سياقتىلار ۋاكىل بولعان شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارى ساياحاتشىلاردىڭ ”تاماقتانۋ“ ماسەلەسىن شەشۋمەن بىرگە، ونان دا ماڭىزدىسى، شينجياڭنىڭ ايگىلى ساياحات تانىسقىسىنا دا اينالىپ، شينجياڭ ساياحاتىن ارلەندىرە ءتۇستى.
شينجياڭعا ساياحاتتاي كەلگەندە تاۋىق قۋىرداعىنان ءدام تاتپاۋ، شىنىمەن، وكىنىش سانالادى، ساۋان تاۋىق قۋىرداعى شينجياڭ تاۋىق قۋىرداعىنىڭ ۋاكىلى، قازىر، ءتىپتى، ساۋاننىڭ الىپ شىققان ءتىل ۇيىرەتىن تاعام ماركاسى بولدى. ساۋان اۋداندىق مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى جۇڭ حۇيچي بىلاي دەپ تانىستىردى: وتكەن عاسىردىڭ 80 - جىلدارى شاماسىندا تاۋىق قۋىرداعى ساۋان اۋدانىنداعى ءىشىنارا اسحانالاردا پايدا بولدى، سول كەزدە نەگىزگى قاريدارلار ارلى - بەرلى وتكەن شوفەرلەر ەدى، كەيىن تاۋىق قۋىرداعىنىڭ بىرتىندەپ ساۋاننان، شينجياڭنان سىرتقا شىعۋىنا بايلانىستى، ساۋاننىڭ تاۋىق قۋىرداعى شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىنىڭ ءبىرى قاتارىنان ورىن الدى، بۇگىنگى كۇندە، ول تاعى جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەڭ تانىمالى ساياحات تانىسقىسىنا اينالىپ، كوپتەگەن ساياحاتشى الىستان داڭقىن ەستىپ ارنايى كەلەتىن بولدى. قازىر جەرگىلىكتى ورىننىڭ تاۋىق قۋىرداعىمەن شۇعىلداناتىن اس - سۋ دۇكەندەرى 1000عا جەتىپ، ساياحات كاسىبىنىڭ جانە باعىمشىلىق كاسىبىنىڭ، ەگىمشىلىك كاسىبىنىڭ دامۋىنا دەم بەردى.
■ اناعۇرلىم كوپ ادام ”ساياحات تاعامىن“ جەي الاتىن بولدى
قاس قارايدى، نۇرمانگۇل اقايىت ءبىر كۇندەگى ەڭ قاربالاس كەزىن باستادى.
بيىل 1 - ايدان باستاپ، نۇرمانگۇل حوتان كەشكى بازارىنان (حۋانحۋ بولىمشەسى) ءبىر پەتىر ءمانتى دۇكەنىن اشتى. ساياحات قاۋىرت مەزگىلىنىڭ جەتۋىمەن، كەشكى بازارداعى ساياحاتشىلار بارعان سايىن كوبەيىپ، ساۋداسى دا بارعان سايىن كۇسەتتەندى. قازىر ءار كۇنى كەشتە 70تە 80 قاسقان پەتىر ءمانتى ساتادى، ايلىق كىرىسى 8000 يۋاننان اسادى.
بيىل 1 - ايدىڭ 9 - كۇنى ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەگى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدار، ۇلتتىق ءان - ءبي ويىنى، جەر - جەردىڭ ءوز ەرەكشەلىگىندەگى جەڭىل تاعامدارى، ساياحات وزىندىك ەرەكشەلىگىندەگى ونىمدەر ءبىر تۇلعالاندىرىلعان حوتان كەشكى بازارى (حۋانحۋ بولىمشەسى) رەسمي تيجارات باستادى. 158 ساۋدا دۇكەنىنىڭ ％70تەن استامى حوتاننىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىن ساتاتىن دۇكەندەر.
”ءبىز جەرگىلىكتى ەرەكشەلىكتەگى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامداردى الىپ شىعۋ ارقىلى ساياحاتشىلاردىڭ حوتاننىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىنان اۋىز تيۋىنە جاعداي جاراتىپ قالماستان، حوتاننىڭ ساياحاتىن دا جەتەكتەپ، كوپتەگەن ادامنىڭ ساياحات ارقىلى جۇمىستانۋدى جۇزەگە اسىرۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق“، - دەپ تانىستىردى حوتان كەشكى بازارىنىڭ (حۋانحۋ بولىمشەسى) تيجارات باس باقىلاۋشىسى باۋ فىڭيۇي. قازىر بۇل اراعا كۇندىك كەلگەن ساياحاتشى سانى ەڭ كوپ بولعاندا 10 مىڭ ادام - رەتتەن اسادى.
بۋىرشىن اۋدانىنىڭ سىجي كەشكى بازارىندا ما دىگۇي بالىق تاعامجايىنىڭ ماڭدايشالىعى ايرىقشا كوزگە تۇسەدى. ەسەپتەپ كەلگەندە، ما دىگۇيدىڭ بۇل ارادا دۇكەن اشقانىنا 10 جىل بولعان. كۇندىز كەلىپ تاماقتاناتىنداردىڭ كوبى جەرگىلىكتى ادامدار، ال كەشتە ساياحاتشىلار باسىم كوپ ساندى يەلەيدى. قازىر ما دىگۇي بالىق تاعامجايىنىڭ اتى الىسقا تارالدى، كوپ ساندى كەزدە ىشكى وڭىرلەردەن كەلگەن ساياحاتشىلار قول تەلەفونداعى سۋرەتكە قاراپ ىزدەپ كەلىپ، ارناۋلى قاقتالعان بالىق بۇيىرتادى. 10 جىلدا ونىڭ دۇكەنى 30 نەشە شارشى مەتردەن كەڭەيىپ 100 نەشە شارشى مەترگە جەتتى، ونىڭ سىرتىندا 8 قىزمەتكەر جالداپ، سىجي كەشكى بازارىنداعى 120عا جۋىق دۇكەننىڭ ىشىندە اتى ەڭ ايگىلى دۇكەنگە اينالدى.
قازىر جەر - جەر جەرگىلىكتى ەرەكشەلىكتەگى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامداردى الىپ شىعىپ، ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىنا تىڭ جول اشتى، كوپتەگەن ادام وسى جولدى باسىپ ساياحات كاسىبىمەن شۇعىلداندى. بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا شينجياڭنىڭ ساياحات كاسىبىندە تىڭنان 32 مىڭنان استام ادام جۇمىستانعان، مۇنىڭ ىشىندە اس - سۋ سالاسىنىڭ ءوزى قىرۋار جۇمىستانۋ ورايىن جاراتتى.
■ ساياحات + ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدى جاقسى ۇشتاستىردى
8 - ايدىڭ 17 - كۇنى ءۇرىمجى قالاسى دابانچىڭ رايونىنىڭ 7 - كەزەكتى شۋەجۇي مادەنيەت - ساياحات. ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدار اپتالىعى قيمىلى دابانچىڭ رايونى شيگوۋ اۋىلىندا باستالدى، شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنان كەلگەن ساياحاتشىلار شۋەجۇيدى تاماشالاپ، شۋەجۇي تەرۋدەن سىرت، قاقتاعان ءبۇتىن قوي ەتى، جياۋماجي سياقتى 40 نەشە ءتۇرلى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامنان ءدام تاتا الادى. مۇنىڭ ىشىندە جاڭاشا تاعام −”شۋەجۇي قوسىپ پىسىرىلعان جۇمىرتقا“ كوپتەگەن ساياحاتشىلاردى قىزىقتىردى.
”شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارى ءتۇرلى - ءتۇستى، شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىنان پايدالانىپ ساياحاتتى دامىتۋ − ماڭىزدى جولدىڭ ءبىرى“، - دەدى شيگوۋ اۋىلدىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋىل باستىعى حاي جيانشين. شيگوۋ اۋىلىنىڭ شۇيمو قىستاعى جەرگىلىكتى ورىن ارناۋلى دايىنداعان اۋىل - قىستاق ساياحات ءتۇيىنى، وزىندىك ەرەكشەلىكتەگى تاعام ونداعى ماڭىزدى ءتۇيىننىڭ ءبىرى، قازىر شارۋالار شاتتىعى ساياجايى سياقتى وزىندىك ەرەكشەلىكتەگى تاعامجايلاردان 20سى بار.
ءتىل ۇيىرەتىن تاعامنىڭ ساياحاتتى دامىتۋداعى ماڭىزدى رولىن بايقاعاننان كەيىن، 2014 - جىلدان باستاپ دابانچىڭ رايونى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامداردى تانىستىرۋدى، ايگىلەۋدى شۋەجۇي مادەنيەت - ساياحات قيمىلىنا ەنگىزدى.
دابانچىڭ رايونى عانا ەمەس، شينجياڭنىڭ جەر - جەرى وزىندىك ەرەكشەلىكتەگى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدى التىن ماركاعا اينالدىرىپ، ساياحاتشىلاردى كەلىپ ساياحاتتاۋعا باۋرادى. ءتۇرلى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامداردى ماڭىزدى مازمۇن ەتكەن مادەنيەت - ساياحات قيمىلدارى بىرىنەن كەيىن ءبىرى جارىققا شىقتى، ساۋان تورە تاباق ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدار مادەنيەت - ساياحات مەرەكەسى، ”ەرتەگى شەكارا قالا. بۋىرشىن ءدامى“ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدار مەرەكەسى سياقتى قيمىلداردىڭ ىقپال كۇشى دە بارعان سايىن زورايا ءتۇستى.
”ءبىز ءتىل ۇيىرەتىن تاعام مەن ساياحاتتى ونان ارى ۇشتاستىرىپ، حوتان ساياحاتىنىڭ جاڭا تانىسقىسىن جاراتۋدامىز“. حوتان ايماقتىق مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسى كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ءبولىمىنىڭ ءبولىم باستىعى چىن سۇڭمەي مىنانى ءبىلدىردى: حوتان ايماعى وزىندىك ەرەكشەلىكتەگى ءتىل ۇيىرەتىن تاعامداردى ولشەمدەندىرۋدى جانە ماركالاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە ءارى وسى قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن ءتىل ۇيىرەتىن تاعام قوعامىن دا قۇردى.
”ساياحات پەن ءتىل ۇيىرەتىن تاعامنىڭ ۇشتاسۋى شينجياڭ ساياحاتىنىڭ دامۋىنا تىڭ قوزعاۋشى كۇش جەتكىزەدى“. ءۇرىمجى اس - سۋ قىزمەت وتەۋ كاسىپ سالاسى قوعامىنىڭ باس حاتشىسى، جۇڭگو اسپازدىق قوعامى ۇلتتار اس - سۋى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى باي جيڭتاڭ مىنانى ءبىلدىردى: شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىنىڭ ساياحاتتى دامىتۋعا ءتىپتى دە جاقسى قىزمەت وتەۋى ءۇشىن، الدىمەن، شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن ساقتاۋ كەرەك، سونىمەن قاتار، ساپاسىن كوتەرۋدى ونان ارى مىقتاپ يگەرىپ، شينجياڭنىڭ ءتىل ۇيىرەتىن تاعامدارىنىڭ اناعۇرلىم ولشەمدەنۋىنە، جۇيەلىلەنۋىنە، ماركالانۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.
