تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

كوممۋنيستەر سەنىمىنىڭ وشپەس تۋىندىسى

− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ”ءتىلشى ۇزاق جورىق جولىنا قايتا اتتاندى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك قيمىلىنا بەرگەن ماڭىزدى نۇسقاۋى قوعامدا كۇشتى اڭىس قوزعادى

  فۋجيان ولكەسى چاڭتيڭ اۋدانى قىزىل 9 - جۇنتۋاننىڭ ۇزاق جورىققا شىققان جەرى، ونداعى ءبىر اعاشتان جاسالعان قالتقىلى كوپىردە سول جىلدارداعى قىزىل ارميانىڭ اسكەر قابىلداعانداعى دەڭگەيلەس بيىكتىك سىزىعى الىگە دەيىن ساقتالىپ تۇر − ”بويى مىلتىقتان اسقاندار قىزىل ارميا بولادى“. چاڭتيڭ اۋدانى جۋوتيان قالاشىعى قۇربانداردىڭ ەسىمى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ تۇتاس ءبىر قابىرعاسىنا تولتىرا جازىلعان، تىزىمدىكتەگى 917 قۇرباننىڭ باسىم كوپ ءبولىمى قىزىل 34 - شىعا قاتىناسقان، قازىر نەگىزىنەن بارلىعى شياڭجياڭ وزەنىنىڭ بويىندا ماڭگىلىك ۇيقىدا جاتىر.

  ۇزاق جورىقتا كۇرەس تاريحى جازىلدى، سەنىمنىڭ وشپەس تۋىندىسى ورناتىلدى. ”باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى نۇسقاۋىندا قالىڭ پارتيا مۇشەلەرىنەن، كادرلاردان پارتيانىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشىن ەستە بەرىك ساقتاۋدى ءۇمىت ەتتى. اۋەلگى ماقسات پەن بورىشتى قايدان ىزدەيمىز؟ ول سول ءبىر ءومىر دەڭگەيلەس بيىكتىك سىزىعىنا، قۇرباندار ەسكەرتكىش داۋالىنا، سان - ساناقسىز ءومىر مەن ءولىمدى بىرگە كورىپ، ءبىر - بىرىنە قارايلاسقان اڭگىمەلەرگە كەستەلەنگەن“، - دەدى چاڭتيڭ اۋدانىنا تىلشىلىك جاساعان حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى يان كى.

  باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جۋىردا ”ءتىلشى ۇزاق جورىق جولىنا قايتا اتتاندى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك قيمىلىنا بەرگەن ماڭىزدى نۇسقاۋى ءار سالادا كۇشتى اڭىس قوزعادى.

  بيىل جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى ءارى قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىققا اتتانعاندىعىنىڭ 85 جىلدىعى. ورتالىق كوميتەت ۇگىت ءبولىمى 6 - ايدىڭ 11 - كۇنىنەن 8 - ايدىڭ 18 - كۇنىنە دەيىن ”ايبىندى 70 جىل . كۇرەسكە تولى جاڭا ءداۋىر − ءتىلشى ۇزاق جورىق جولىنا قايتا اتتاندى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك قيمىلىن ۇيىمداستىرىپ ورىستەتتى. ىلگەرىندى - كەيىندى 1300دەن استام ءتىلشى سول جىلدارداعى قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىق قادامىن باسىپ، ىشكەرىلەي ناقتى تىلشىلىك جاساپ، جيىنى 16 مىڭ كيلومەتردەن استام جول باسىپ، 10 مىڭنان استام حابار جازدى.

  ”ۇلى ۇزاق جورىق رۋحى بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ ۇزدىكسىز ەكپىندەي ىلگەرىلۋىنىڭ قۇدىرەتتى رۋحاني قوزعاۋشى كۇشى“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى نۇسقاۋى حۋبەي شىيانيۇنشيدە تىلشىلىك جاساپ جۇرگەن حۋبەي راديو - تەلەۆيزيا ستانسياسىنىڭ ءتىلشىسى ياڭ حۇيحۋاعا تەرەڭ اسەر بەردى.

  جول بويى ياڭ حۇيحۋا قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىققا اتتانىپ اياعى جەتكەن بارلىق جەردە شارۋالاردى قوجايىن ەتكەن، شارۋالاردىڭ باقىتىن كوزدەگەن قۋاتتاماسىن تەرەڭ سەزىندى. ”بۇل قاعازعا باسىلىپ، داۋالعا جازىلىپ قانا قالماستان، ءتىپتى دە ماڭىزدىسى، ءىس جۇزىندىك ارەكەت ارقىلى جۇرتشىلىقتىڭ كوڭىلىندە ساقتالىپ قالدى“.

  ياڭ حۇيحۋا بىلاي دەدى: ۇزاق جورىق رۋحى تالاي - تالاي قىزىل ارميا جاۋىنگەرلەرىنىڭ جاپا - ماشاقاتتان جاسقانباي، قۇربان بولۋدان قورىقپاي، قانداي قيىندىق بولسىن جەڭىپ، كەلەلى جاعدايدى ويلاعان توڭكەرىستىك قاھارماندىعى ءارى ءوز مۇددەسىن توڭكەرىس جولىنا قۇربان ەتىپ، پارتياعا بۇلجىماستان سەنگەن ارميا مەن حالىقتىڭ بالىق پەن سۋداي ەتەنە سۇيىسپەنشىلىگىمەن جازىپ شىققان ءبىر - ءبىر اسەرلى تاراۋلارى.

  زۇن - ي ءماجىلىسى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ەڭ جاس تۇسىندىرمەشىسى رەتىندە، 24 جاستاعى جوۋ پيڭچيڭ ۇزاق جورىق حيكايالارىن جاتقا ايتاتىنداي دارەجەدە قانىق بىلەدى. وعان ەڭ تەرەڭ اسەر ەتكەن ۇزاق جورىق حيكاياسى شياڭجياڭ شايقاسى، ەڭ تەرەڭ اسەر ەتكەن ۇزاق جورىقتاعى تۇلعا − ”ىشەگىن ءۇزىپ مۇراتىن ايگىلەگەن“ قىزىل 34 - شىنىڭ شىجاڭى چىن شۋشياڭ.

  ”ءار جولى وسى اڭگىمەنى ايتقان سايىن كوزىمە جاس الامىن، كوپتەگەن ساياحاتشىلاردىڭ دا كوزىنە جاس الىپ تۇرعانىن بايقايمىن“، - دەدى ول.

  تۇسىندىرمەشى بولعان ءبىر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، جوۋ پيڭچيڭ قىزمەتتەن تۇسكەننەن كەيىن ۇنەمى قىزمەتتەستەرىمەن ۇزاق جورىق جونىندە تالقى جاسايدى، ۇيىنە بارعاننان كەيىن دە ۇزاق جورىققا قاتىستى كىتاپتاردى وقيدى. ”ەڭ ماڭىزدىسى، مەن باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى نۇسقاۋىنداعى’قىزىل اكىميات وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن، جاڭا جۇڭگو وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن، جۇڭگوشا سوتسياليزم وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن‘ دەگەن ءسوزىن اناعۇرلىم تەرەڭ ءتۇسىندىم، ءار ۋاق ءوزىمدى قازىرگى تۇرمىستى قاستەرلەۋگە ەسكەرتىپ وتىرامىن. ءتىپتى دە كوپ جاستارعا ۇزاق جورىقتى ءتۇسىندىرۋ كەرەك“.

  جياڭشي ولكەسى گانجوۋ قالالىق قاتىناس مەكەمەسىنىڭ كادرى ۋاڭ كان قىزىل ارميا جاۋىنگەرى ۋاڭ چىڭدىڭنىڭ نەمەرەسى، كىشكەنە كەزىندە اتاسىنىڭ ۇزاق جورىق جونىندە ايتقان اڭگىمەلەرىن كوپ تىڭداعان: جياجينشان تاۋىنان اسقاندا، جاۋىنگەر سەرىكتەرىمەن بىرگە بيىك تاۋ، قاقاعان سۋىققا قاراماي جوعارى ورمەلەدى؛ جاۋىنگەرلەر كونەتوز جالاڭ كيىم كيگەن، ءشوپ شاقايدىڭ سىرتىن ءبىر قابات مۇز قۇرساپ قالدى، جانىنداعى جاۋىنگەر سەرىگى قۇلاپ ءتۇسىپ، سول بەتى ورنىنان تۇرمادى...

  ”جاڭا ۇزاق جورىق باستالدى“، - دەدى ۋاڭ كان، - ۇلى ۇزاق جورىق رۋحى ”جانمەن جانە قىزىل قانمەن سومدالعان“، ۇزاق جورىق حيكايالارىن ۇرپاقتار بويى جالعاستىرۋ ۇزاق جورىق رۋحىن ءتۇسىندىرۋ جونىنەن ەرەكشە مانگە يە.

  55 جاستاعى سۇن بينتاۋ يۇننان ولكەسى ديچيڭ وبلىستىق پارتكوم پارتيا تاريحىن زەرتتەۋ كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ول وسى رەت تىلشىگە ىلەسىپ توڭكەرىستىك اعا بۋىنداردىڭ ىزىمەن العا ىلگەرىلەپ، ۇزاق جورىق رۋحى جونىندە اناعۇرلىم تەرەڭ سەزىمگە يە بولدى.

  ”ۇزاق جورىق تاريحىن ەستە بەرىك ساقتاۋ − ۇزاق جورىق رۋحىن جالعاستىرۋ جانە ساۋلەلەندىرۋ ءۇشىن“. سۇن بينتاۋ بىلاي دەدى: ”پارتيا تاريحى قىزمەتكەرى رەتىندە، جاڭا داۋىردەگى ۇزاق جورىق جولىن جاقسى جۇرۋدە، ۇزاق جورىق حيكاياسىن جاقسى اڭگىمەلەپ، قىزىل ارميانىڭ داستۇرىنە مۇراگەرلىك ەتىپ، ۇزاق جورىق رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، ساياسي جاۋاپكەرشىلىكتى ىشكەرىلەي كۇشەيتىپ، ۇلتتار ىنتىماقتى، العا باسقان، قوعام جاراسىمدى، ورنىقتى بولعان تاماشا جاعدايدى بەكەمدەپ جانە دامىتىپ، جاڭا داۋىردەگى ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ رايونىن قۇرۋعا ات سالىسىپ، ديچيڭ زاڭزۋلار رايونىنىڭ باياندى تىنىشتىعىنا، حالىقتىڭ باقىتىنا، ەسەندىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك“.

  8 - ايدىڭ 18 - كۇنى تۇستەن كەيىن ”ايبىندى 70 جىل . كۇرەسكە تولى جاڭا ءداۋىر − ءتىلشى ۇزاق جورىق جولىنا قايتا اتتاندى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك قيمىلىنىڭ اياقتالۋ ادەبيەت - كوركەمونەر كونسەرتىندە، 42 جاستاعى ليۋ جاۋپيڭ اسكەري كيىم كيىپ بىلاي دەپ اندەتتى: ”ەڭ سوڭعى ءبىر ۋىس كۇرىشتى الىپ كەلىپ اسكەردىڭ استىعى ەتتىم؛ ەڭ سوڭعى ءبىر كەز كەزدەمەدەن ساعان كيىم تىكتىم؛ ەڭ سوڭعى كونەتوز ماقتالى كورپەنى زۋزاعا جاپتىم؛ ەڭ سوڭعى باۋىر ەتىم بالامدى دا اسكەرگە اتتاندىردىم“.

  ليۋ جاۋپيڭ حۇينيڭ اۋداندىق تاجىريبە ورتا مەكتەبىنىڭ مۋزيكا وقىتۋشىسى، ول قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىقتاعى ىستەرىن جەرگىلىكتى حالىق انىنە قوسقاندى ۇناتادى. جايشىلىقتا ساباقحانادا ول ءبىر جاعىنان، بالالارعا ءان ۇيرەتىپ، ءبىر جاعىنان، قىزىل ارميانىڭ حۇينيڭدا كەزدەسكەن كەزدەگى اڭگىمەلەرىن ايتىپ بەرەدى.

  ”باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى نۇسقاۋى ادامدى قايراتتانا العا باسۋعا جىگەرىلەندىردى، ۇزاق جورىق كوممۋنيستەر سەنىمىنىڭ وشپەس تۋىندىسى، ءبىز جاڭا داۋىردەگى ۇزاق جورىق جولىن ۇزدىكسىز جاقسى باسامىز“. ليۋ جاۋپيڭ مۇنان كەيىنگى قىزمەتتە پارتيانىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشىن ەستە بەرىك ساقتاپ، حالىق بۇقاراسى ۇناتاتىن ادەبيەت - كوركەمونەر تۋىندىلارىن جاراتاتىندىعىن ءبىلدىردى.

  شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى حۋ لۋدىڭ قاراۋىنشا، جاڭا ۇزاق جورىق جولىندا ءار ادام تۇگەلدەي باس كەيىپكەر، بارلىعىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى بار، ءار ادام ءوزىنىڭ ۇزاق جورىق جولىن تاباندىلىقپەن باسسا، تۇتاس ۇلتتىڭ ۇزاق جورىعىن جاقسى باسۋدىڭ تاسقىنداعان كۇشىن ۇيىستىرۋعا بولادى. ”پارتيانىڭ اقپارات قىزمەتكەرى رەتىندە، مەن بارلىعى حالىق ءۇشىن دەيتىن اۋەلگى ماقساتتى ەسىمدە بەرىك ساقتاپ،’ءتورت قابىلەت‘تى قۇلشىنا امالياتتا ايگىلەپ، جول بويى تەرەڭ دە شىنايى سەزىنگەن ۇزاق جورىق رۋحىن اقپارات امالياتىندا دايەكتىلەندىرەمىن“.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 19 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.