شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى يان شياڭليڭ، چيۋ بيڭچيڭ، چىن سۇڭ، شياۋ سىسى
باس شۋجي شي جينپيڭ نەگىزگى ساتىداعى بۇقارانىڭ اۋرۋ كورسەتۋى قيىن بولۋ، اۋرۋ كورسەتۋى قىمبات بولۋ ماسەلەسىن شەشۋگە باسا نازار اۋدارىپ، سول ءۇشىن ءبىرسىپىرا ماڭىزدى نۇسقاۋلار بەردى. نەگىزگى ساتىداعى مەديتسينالىق قىزمەت وتەۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا بەساسپاپ شيپاگەرلەر قوسىن قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدى ەرەكشە ورتاعا قويدى.
جالپى حالىق ساۋ دەنەلى بولماسا، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك تە بولماق ەمەس. سوڭعى جىلدارى جەر - جەر بەساسپاپ شيپاگەرلەر قوسىن قۇرىلىسىن جالپى بەتتىك كۇشەيتىپ، ءتۇرلى شارالاردى قولدانۋ ارقىلى بەساسپاپ شيپاگەرلەردىڭ ويداعىداي باۋلىنۋىنا، تۇراقتاپ تۇرۋىنا، تومەنگە بارۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى. بەساسپاپ شيپاگەرلەردىڭ تىرەكتىك، باستاماشىلدىق رولى ۇزدىكسىز كۇشەيىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە نەگىزدىك ەمدەلۋگە قىزمەت وتەۋ قابىلەتىن جاپپاي جوعارىلاتىپ، بەساسپاپ شيپاگەرلەردىڭ نەگىزگى ساتىنىڭ دەنساۋلىق ”قاراۋىلى“ندىق رولى بارعان سايىن كورنەكتىلەندى.
■ ”ولار ۇل - قىزدارىمىز ىستەپ بەرە المايتىن ىستەردى ىستەپ بەردى“
”جايشىلىقتا ۇيىمىزدە دە ەمحانا تاراتقان اسپاپ ارقىلى ءوزىمىز قانداعى قانت قۇرامىن، قان قىسىمىن ولشەپ الامىز، ساندى مالىمەت سول ۋاقىتتا - اق ەمحاناعا جەتكىزىلەدى، ەگەر شيپاگەر ساندى مالىمەتتىڭ ونشا دۇرىس ەمەس ەكەندىگىن بايقاسا، دەرەۋ ماعان ەمحاناعا بارىپ تەكسەرىلۋدى ۇقتىرادى“.
جياڭسۋدىڭ جىنجياڭىنداعى دانتۋ رايونى شىيە قالاشىقتىق ەمحاناسىندا زەردەلى وزىندىك قىزمەت وتەيتىن جابدىقتارمەن جابدىقتالعان دەنساۋلىق ۇيىندە 75 جاستاعى ۋي ديڭيۇي قان قىسىمىن ولشەتە وتىرىپ وسىلاي دەدى.
2014 - جىلى 12 - ايدا ءدال وسى جەردە ۋي ديڭيۇي قىزمەت تەكسەرە كەلگەن باس شۋجي شي جينپيڭمەن جۇزدەسىپ قالعان بولاتىن.
”سول كۇنى باس شۋجي مەنىڭ دەنساۋلىق جاعدايىمدى سۇراستىرۋدان سىرت، بىزدەن اۋرۋ كورسەتۋ قولايلى ما، ەمدەۋ قاراجاتى قىمبات پا، اۋىل - قىستاقتاردىڭ ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىنە رازىسىزدار ما دەپ سۇرادى“، - دەدى ۋي ديڭيۇي ەسكە الىپ.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىنىڭ ءتۇيىنىن نەگىزگى ساتىعا قاراي ىلگەرىلەتىپ، ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ بايلىعىن نەگىزگى ساتىعا ءتۇسىرىپ، قالا، اۋىلداردىڭ نەگىزدىك الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋىن بىركەلكىلەندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانى حاۋىپسىز، ءونىمدى، قولايلى، ارزان بولعان الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋمەن جانە نەگىزدىك ەمدەلۋگە قىزمەت وتەۋمەن قامداپ، نەگىزگى ساتىداعى بۇقارانىڭ اۋرۋ كورسەتۋى قيىن بولۋ، اۋرۋ كورسەتۋى قىمبات بولۋ ماسەلەسىن شىن مانىندە شەشۋ كەرەك.
بۇگىنگى كۇندە شىيە قالاشىقتىق ەمحانانىڭ ەمدەۋ، كۇتىمدەۋ قىزمەتكەرلەرى مەرزىمدى ۋاقىتتا قالاشىقتاعى 5 اكىمشىلىك قىستاققا بارىپ سوزىلمالى اۋرۋى بارلاردىڭ قان قىسىمىن، قانداعى قانت قۇرامىن ولشەپ، سالاماتتىق بىلىمدەرىن جالپىلاستىرىپ، تۇرعىندار قاتىستى نەگىزدىك ەمدەلۋگە قىزمەت وتەۋدەن اناعۇرلىم قولايلى يگىلىكتەنەتىن بولدى.
”ەمحانانىڭ بەساسپاپ شيپاگەرى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ’دەنساۋلىق جەتەكشىسى‘، ولار جاۋاپتى بولعان سوزىلمالى اۋرۋعا شالدىققان وبيەكتىلەرىنىڭ دەنساۋلىق تەكسەرۋ مالىمەتىنە تالداۋ جاساپ، وعان ارالاسۋ جوباسىن جاسايدى، سونداي - اق ءاربىر باسقارۋ وبيەكتىسىنىڭ ەمدەلۋىن تياناقتاندىردى، سونىمەن بىرگە عىلىم جالپىلاستىرۋ، دەنساۋلىق جونىندە سايكەستى لەكسيا ۇيىمداستىرادى“، - دەدى شىيە قالاشىق ەمحانانىڭ باستىعى حۋ شياۋجۇڭ.
ۋي ديڭيۇيمەن ۇقساس، شاندۇڭ ۋيحاي حۋانسۇي رايونى جيڭيۋان الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى دا وسى ”دەنساۋلىق جەتەكشىسى“نىڭ قىزمەت وتەۋىنەن يگىلىكتەنىپ وتىر. بىلتىر 6 - ايدا 74 جاستاعى يۇي ۋىنجۇن كاريانىڭ دەنساۋلىعى جايسىزدانادى، الەۋمەتتىك اۋماق دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ شيپاگەرلەرى دەر كەزىندە ۇيگە كەلىپ، شۇعىل تۇردە ءدارى ىشكىزۋ، ۋكول قويۋ، وتتەگىن ءسىمىرتۋ، شۇعىل قۇتقارۋ تەلەفونىن سوعۋ سياقتى ءبىرسىپىرا شارالاردى قولدانىپ، كاريانى ەڭ قىسقا ۋاقىت ىشىندە شۇعىل قۇتقارىپ قالدى.
”ءبىز بۇرىن نەگىزىنەن اۋرۋدى ەمدەيتىنبىز، قازىر ءتىپتى دە كوپ زەيىنىمىزدى ناۋقاستىڭ وزىنە اۋداراتىن بولدىق. اۋرۋدى ەمدەۋدى وزەك ەتۋدەن حالىقتىڭ سالاماتتىعىن وزەك ەتۋگە بۇرىلىس جاساپ، دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، شيپاگەرلەر مەن ناۋقاستاردىڭ بايلانىسىن قويۋلاتتىق“، - دەدى 3 جىلدىڭ الدىندا ىشكى اۋرۋلار شيپاگەرىنەن بەساسپاپ شيپاگەرگە اينالعان الەۋمەتتىك اۋماق دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لي حايليڭ تىلشىگە.
”ولار ۇل - قىزدارىمىز ىستەپ بەرە المايتىن ىستەردى ىستەپ بەردى“. بۇگىنگى كۇندە يۇي ۋىنجۇن الەۋمەتتىك اۋماق دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ مىندەتتى ۇگىتشىسىنە اينالىپ، كەزىككەننىڭ بارىنە الەۋمەتتىك اۋماق شيپاگەرلەرىن ماقتاپ وتىرادى.
■ ”قالاشىقتان دا قالا دارەجەلى شيپاحانا دەڭگەيىندەگى ەمدەۋدەن يگىلىكتەنە الاتىن بولدىق“
”ءبىر جاقتى ەتە المايتىن اۋرۋعا جولىققاندا دەر كەزىندە باسقا جەرگە جوتكەپ ەمدەتۋگە بايلانىس جاسايمىز“. قازىر جيڭيۋان الەۋمەتتىك اۋماعى دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىندا سۇيەنىش بولاتىنداي ۇلكەن شيپاحانا بار، شيپاگەرلەر ءتىلسىم اۋرۋلارعا جولىققاندا قينالمايتىن بولدى.
جيڭيۋان الەۋمەتتىك اۋماعى ۋيحاي قالالىق شيپاحاناسى بەساسپاپ ولشەمدى تاربيەلەۋ بازاسىنىڭ نەگىزگى ساتى امالياتتىق بازاسى، شيپاحانا مەن امالياتتىق بازا تىعىز ەمدەۋ تۇتاسپالى تۇلعاسىنا، بىرلەسىپ تاربيەلەۋ كەلىسىمىنە جانە قوس باعىتتا باسقا جەرگە جوتكەپ ەمدەۋ كەلىسىمىنە قول قويىپ، باساسپاپ شيپاگەرلەردى تاربيەلەۋ قيمىلىن بىرلەسىپ جۇرگىزىپ، جوعارى - تومەننىڭ جوتكەلىپ ەمدەۋ جولىن اشتى.
ۋيحاي قالالىق شيپاحاناسى بەساسپاپ مەديتسينا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى حۋاڭ شياۋلي تىلشىگە بىلاي دەدى: بەساسپاپ مەديتسيناسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ، بەساسپاپ شيپاگەرلەردى ءتىپتى دە جاقسى تاربيەلەۋ ءۇشىن شيپاحانا بەساسپاپ مەديتسينا ءبولىمىن دەربەس قۇرىپ، تاربيەلەۋگە، وقىتۋعا پايدالاناتىن ارنايى بالنيتسا مەن امبولاتوريا ورنالاستىرىپ، بەساسپاپ وقىتۋ زەرتتەۋ كەڭسەسىن قۇرىپ، بەساسپاپ شيپاگەرلەردى تاربيەلەۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتتى.
” كەزەكتە بەساسپاپ كاسىپتىك تاربيەسىن العان 40تان استام جەتەكشى بار، بەساسپاپ شيپاگەرلەردى تاربيەلەۋ ءۇشىن، شيپاحانا جەتەكشى ۇستازداردى باسقارۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، جەتەكشى ۇستازدار مەن شاكىرتتەردىڭ قوس باعىتتا تالعامىن جۇرگىزىپ، تۇتاس بارىسىمەن بىرگە - ءبىر جەتەكشىلىك ەتەدى“، - دەدى حۋاڭ شياۋلي.
بەساسپاپ شيپاگەرلەردىڭ كاسىپتىك قابىلەتىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن، ۋيحاي قالالىق شيپاحاناسى بەساسپاپ مەديتسينا ءبولىمى بەساسپاپ شيپاگەرلەردى تولىق كاسىپتىك ”تاعام كەستەسى“مەن قامدادى: ءار اپتانىڭ 2 - كۇنى تۇستەن كەيىن اشىق ساباق وتىلەدى، ءار اپتانىڭ 3 - كۇنى تۇستەن بۇرىن بەساسپاپ ءبولىمىنىڭ ناۋقاستار ءۇيى اشىلادى، نەگىزگى ساتى بەساسپاپ شيپاگەرلەرى مەن قالالىق شيپاحانانىڭ شيپاگەرلەرى بىرگە ناۋقاستاردى تەكسەرەدى، ناۋقاس جاعدايى تۋرالى ورتاق تالقى وتكىزەدى، ءار ماۋسىم سايىن تاعى دا ءبىر رەت بەساسپاپ شيپاگەرلەرى سالونىن وتكىزەدى، ايگىلى مامانداردى ۇسىنىس ەتىپ ءجيى كەزدەسەتىن اۋرۋلاردىڭ، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ جانە ونى ەمدەۋ ماسەلەسى جونىندە بىرگە ىزدەنىس جاسايدى.
تاياۋ جىلداردان بەرى، مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى وقۋ - اعارتۋ تاراۋلارىمەن بىرگە بەساسپاپ شيپاگەرلەرىن جۇيەلىلەندىرىپ تاربيەلەۋ، كومەكشى بەساسپاپ شيپاگەرلەرىن تاربيەلەۋ، بەساسپاپ شيپاگەرلەرىن ورىن جاڭالاپ تاربيەلەۋ، باعىتتامالى تەگىن تاربيەلەۋ سياقتى كوپ ارنالار ارقىلى بەساسپاپ شيپاگەرلەرىن تاربيەلەۋ سەرپىنىن ارتتىردى، سونىمەن بىرگە بەساسپاپ شيپاگەرلەرىن تاربيەلەۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، تاربيەلەۋ بازالارى مەن وقىتۋشىلار قوسىنى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، بەساسپاپ شيپاگەرلەرىن تاربيەلەۋ ساپاسىن جوعارىلاتتى.
ەمدەۋ بايلىعىن جوعارى - تومەنگە تۇتاستىردى، بەساسپاپ شيپاگەرلەرىنىڭ دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ قابىلەتىن تەز ارادا كوتەرىپ قالماستان، نەگىزگى ساتىداعى جۇرتشىلىقتىڭ الىسقا بارماي - اق جوعارى دەڭگەيدەگى قىزمەت وتەۋدەن يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاراتتى.
”قالاشىقتان دا قالا دارەجەلى شيپاحانا دەڭگەيىندەگى ەمدەۋدەن يگىلىكتەنە الاتىن بولدىق“. الدىڭعى ايدا ۋي ديڭيۇيدىڭ تىزەسى اۋىرعان سوڭ، ەمحانانىڭ ورىنباسار باستىعى جىڭ ۋىنحۇي ونى رەنتگەنگە ءتۇسىرىپ، سول ارادان جىنجياڭ قالالىق 1 - حالىق شيپاحاناسىنا جولداپ بەرەدى، ءبىر مينۋتتان استام ۋاقىتتا شيپاگەردىڭ قويعان دياگنوزى قايتا جىبەرىلدى. ”ءنومىر الۋدان رەنتگەنگە تۇسۋگە دەيىن مەن 5 مينۋت قانا ۋاقىت، 12 يۋان اقشا عانا جۇمسادىم، وتە قولايلى بولدى“.
■ ”جۇرتشىلىقتىڭ سالاماتتىق ’قاراۋىلى‘ بولۋعا قۇلشىندى“
”2014 - جىلى ورتالىعىمىزدا تۇڭعىش بەساسپاپ شيپاگەرى بار بولدى، قازىر 12سى بار“. جيڭيۋان الەۋمەتتىك اۋماعى دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى لي حايليڭ بىلاي دەدى: بەساسپاپ شيپاگەرى ايقىن وزگەرىستەر الا كەلدى، ”ۇنەمى كەزدەسەتىن ناۋقاستار مەن ءجيى قوزعالاتىن ناۋقاستارعا دياگنوز قويۋ مەن ەمدەۋ دەڭگەيىندەگى ىلگەرىلەۋشىلىك وتە زور، شۇعىل سيپاتتى، قاتەرلى، اۋىر ناۋقاستى دەر كەزىندە پارىقتاۋ قابىلەتى جانە شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ قابىلەتىندە كورنەكتى ىلگەرىلەۋشىلىك بولىپ، اۋرۋ - سىرقاۋلاردىڭ الدىن الۋدا جاڭا جاعداي جارىققا شىقتى.
ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتىنىڭ ءتۇيىنىن تومەنگى ساتىعا باعىتتاپ، بايلىقتى تومەنگى ساتىعا تۇسىرۋگە باستاۋ، سالاماتتىقتىڭ ”قاراۋىلى“ ءتۇزىمىن ورناتۋ − حالىق بۇقاراسىنىڭ ناۋقاس كورسەتۋ، ەمدەلۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋدىڭ تۇبەگەيلى وڭاۋ شاراسى.
بىلتىر جىل باسىندا مەملەكەتتىك كەڭەس «بەساسپاپ شيپاگەرلەردى تاربيەلەۋ جانە ىستەتۋ، شابىتتاندىرۋ مەحانيزمىنە رەفورما جاساۋ، كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى پىكىر»دى باسىپ تاراتىپ، كوپ مولشەردەگى تولىمدى بەساسپاپ شيپاگەرلەردى تاربيەلەۋدى تەزدەتىپ، 2030 - جىلعا بارعاندا قالا، اۋىلداعى ءار 10 مىڭ تۇرعىنعا 5 تولىمدى بەساسپاپ شيپاگەر تۋرا كەلۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدى تالاپ ەتتى.
الايدا بەساسپاپ شيپاگەر تاربيەلەۋ وڭاي شارۋا ەمەس، نەگىزگى ساتىنىڭ ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمى قىزمەتىندە ەڭبەكاقى مامىلەسىنىڭ تومەن بولۋى، دامۋىنىڭ، دارەجەسىن كوتەرۋدىڭ قيىن بولۋى، قىزمەت ورتاسىنىڭ ناشار بولۋى قاتارلى ءتيىمسىز فاكتورلارعا جولىعۋ سەبەبىنەن بەساسپاپ شيپاگەرى ورنىنىڭ باۋراۋ قۋاتى كەمشىل بولدى.
”بيىل گۋاڭدۇڭ نەگىزگى ساتىنىڭ ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ كاسىپتىك اتاعىن باعالاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن اتقارىپ، ورتا دارەجەلى كاسىپتىك اتاعىن العان سوڭ گۋاڭدۇڭنىڭ شىعىس، باتىس سولتۇستىك وڭىرىندەگى نەگىزگى ساتىدا 10 جىل جالعاستى قىزمەت ىستەگەن، قاتىستى باعالاۋ تالابىنا تولاتىن بەساسپاپ، بالالار ءبولىمى قاتارلى تاپشى كاسىپتىك دارىندىلاردى سارالاعاندا توتە نەگىزگى ساتى تەتە جوعارى دارەجە اتاعىن بەرۋدى بەلگىلەدى. گۋاڭدۇڭ ولكەلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى دۋان يۇيفەي مىنانى ءبىلدىردى: گۋاڭدۇڭ ولكەسى بەساسپاپ شيپاگەرلەردى تاربيەلەۋدى كۇشەيتۋدى نەگىزگى ساتىنىڭ ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ قۇرىلىسىنىڭ ”ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ“ ماڭىزدى مىندەتى قاتارىنا ەنگىزدى.
كەزەكتە ەلىمىزدىڭ كوپ جەرلەرى بەساسپاپ شيپاگەرلەرى اتاعىن باعالاۋ جانە قىزمەتكە قويۋ رەفورماسىن ورىستەتىپ، اعىلشىن ءتىلى، عىلمي ماقالا قاتارلى شەكتەمەلەردى كۇشىنەن قالدىرىپ، بەساسپاپ شيپاگەرلەرىنىڭ جوعارى دارەجە اتاعىن الۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتىپ، بەساسپاپ شيپاگەرلەرىنىڭ كاسىپتىك دامۋىنىڭ سارا جولىن اشىپ، بەساسپاپ شيپاگەرلەرىنىڭ بار قاجىر - قايراتىن ۇنەمى كەزدەسەتىن ناۋقاس، ءجيى تۋىلاتىن ناۋقاس جانە الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ سياقتى ”نەگىزگى كاسىپ“كە شوعىرلاندىرۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتىنىڭ ساناعىندا، 2018 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ەلىمىز تاربيەلەگەن تولىمدى بەساسپاپ شيپاگەرلەردىڭ سانى 309 مىڭ ادامعا جەتىپ، الدىڭعى جىلداعىدان 56 مىڭ ادام ارتىپ، ءار 10 مىڭ ادامعا تۋرا كەلەتىن بەساسپاپ شيپاگەردىڭ سانى 2.2 ادامعا جەتىپ، 2020 - جىلى ءار 10 مىڭ ادامعا تۋرا كەلەتىن بەساسپاپ شيپاگەردىڭ سانى 2 − 3 ادام بولۋ كەزەڭدىك سيپاتتى نىساناسىن الدىن الا جۇزەگە اسىردى.
”ءبىز بۇقارانىڭ سالاماتتىق ’قاراۋىلى‘ بولۋعا قۇلشىنامىز“، - دەدى لي حايليڭ.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 19 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
