تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ: ”جاڭا سالت“تىڭ كوركەم بەينەسى

باس شۋجي كوڭىل بولگەن بۇقارانىڭ ماڭايىنداعى ىستەر

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى

  ”قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى اتقارۋ قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ تۇرمىس ورتاسىنا سايادى، بايلىقتى ۇنەمدەپ پايدالانۋعا سايادى، قوعامدىق وركەنيەت ورەسىنىڭ دە ماڭىزدى بەينەسى“. باس شۋجي شي جينپيڭ قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ سىندى ”شەشۋشى كىشكەنە ءىس“كە ەرەكشە كوڭىل ءبولدى.

  2018 - جىلى 11 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شاڭحايدا قىزمەت تەكسەرگەن كەزدە: قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ − جاڭا سالت ، - دەپ باسا دارىپتەدى.

  ”جاڭا سالت“تى امالياتتا ايگىلەيتىن قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ بۇكىل ەلدەگى ايماق دارەجەلى جانە ونان جوعارى قالالاردا جالپى بەتتىك باستالدى.

■ ”تۇرگە ءبولۋ“ قورشاعان ورتانى جاقسارتتى، كوڭىلدىلىك سيلادى

  ”قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ مەملەكەتكە پايدالى، حالىققا پايدالى. شياۋمياۋزى قىستاعىنداعى اۋىلداستار، سانالىلىقپەن قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە بولىڭىزدەر...“ تاڭ جاڭا ساز بەرگەن ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ، قىستاق تۇرعىنى جاڭ يۇيكۇي قوقىر - قوقسىقتى تازالاپ تاسيتىن ءۇش دوڭگەلەكتى موتوتسيكلىن ايداپ، قىستاقتا ارلى - بەرلى اينالا باستادى. ءۇش دوڭگەلەكتى موتوتسيكلدىڭ كەرنايىنان شىققان ءۇن قىستاق اسپانىندا جاڭعىردى، كەيبىر قىستاق تۇرعىندارى داۋىستى ەستىپ اۋىق - اۋىق سىرتقا شىعىپ، تۇرگە ءبولىپ قويعان قوقىر - قوقسىقتارىن جاڭ يۇيكۇيدىڭ قوقىر - قوقسىق تاسيتىن ءۇش دوڭگەلەكتى موتوتسيكلىنە تاستاپ جاتىر.

  بۇل ءتىلشىنىڭ جۋىردا ىشكى موڭعۇل اۆتونوميالى رايونى چىفىڭ قالاسى سۇڭشان رايونىنىڭ اۋىل - قىستاعىنا تىلشىلىك جاساعان كەزدە كورگەن كورىنىسى.

  شياۋمياۋزى قىستاعى ىشكى موڭعۇل اۆتونوميالى رايونى چىفىڭ قالاسىنىڭ سۇڭشان رايونىندا، بىلتىردان بەرى قىستاق قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى زور كۇشپەن اتقارا باستادى. قىستاقتىڭ كىرە بەرىسىندە بوي جازىپ جۇرگەن 70 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى بي يۇيلياڭ تىلشىگە بۇرىن كوشە بويى توزىپ تۇراتىندىعىن، بارلىق جەردەن ارام ءشوپ، كەرەكسىز قۇمىرا، جىرتىق قاعاز قوراپتار كەزدەسەتىندىگىن، قازىر بۇكىلدەي وزگەرگەندىگىن ايتىپ: ”قورشاعان ورتا جاقساردى، سىرتقا شىققاندا كوڭىل كۇيىمىز دە كوتەرىڭكى بولدى“، - دەدى.

  ”قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ، ءبىر جاعىنان، حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى بولسا، ەندى ءبىر جاعىنان، وركەنيەتكە قاتىستى“ − بۇكىل ەلدە قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى ەڭ الدىمەن اتقارعان شاڭحاي قالاسىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ بۇل جاعىنداعى اسەرى تەرەڭ.

  شاڭحاي قالاسى باۋشان رايونى ياڭتاي الەۋمەتتىك تۇراعىندا قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە بولۋگە قاتىستى ەرەجە 7 - ايدا رەسمي تياناقتاندىرىلعاننان بەرى، الەۋمەتتىك اۋماق ”بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا، بەلگىلەنگەن جەرگە تاستاۋ“ ءتۇزىمىن اتقاردى. قوقىر - قوقسىق ساندىعى ازايىپ، 7 قوقىر - قوقسىق تاستاۋ ءتۇيىنى ەكىگە ازايتىلدى؛ قوقىر - قوقسىق ساندىعىن قويۋ ۋاقىتى دا قىسقاردى، تاستاۋ ءتۇيىنى ءار كۇنى تاڭەرتەڭ - كەشتە جەكە - جەكە 2 ساعات اشىلادى، ارالىعىندا قوجالىق سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى سوندا تۇرىپ، ساندىق تولسا دەرەۋ الىپ كەتىپ، سىرتقا توگىلۋىنىڭ الدىن الادى.

  شاعىن اۋماقتاعى ەگىز بالا شوۋ چىڭ - ۋ مەن شوۋ شيۇڭباي قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە بولۋدەگى ”بەلسەندىلەر“گە اينالدى، جازدىق دەمالىس كەزىندە ولار 20 رەتتەن استام ەرىكتى بولىپ، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدىڭ ”اتا مەكەندى اناعۇرلىم كورىكتەندىرگەن“ بارىسىن ءوز باستارىنان كەشىردى.

  ”جۇگەرىنىڭ شاشاعى دىمقىل قوقسىق، قابىعى قۇرعان قوقسىق؛ جاڭعاقتىڭ قابىعى قۇرعاق قوقسىق، وزەگى دە قۇرعاق قوقسىق“. ادام وڭاي جاڭىلاتىن وسى قوقسىقتاردى تۇرگە ءبولۋ اپەكەلى - ءىنىلى ەكەۋىنىڭ جەتىك يگەرگەن ىسىنە اينالدى.

  ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، 7 - ايدا «شاڭحاي قالاسىنىڭ تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى باسقارۋ ەرەجەسى» اتقارىلعان العاشقى ايدا دىمقىل قوقسىقتىڭ كۇندىك تازالاپ تاسۋ مولشەرى 0.82 توننا بولىپ، الدىڭعى ايداعىدان %15، 2018 - جىلدىڭ اياعىنداعىدان %82 ارتقان؛ قۇرعاق قوقسىقتىڭ كۇندىك تازالاپ تاسۋ مولشەرى شامامەن 1.7 توننا بولىپ، 6 - ايداعىدان %11.7 تومەندەگەن؛ جيناپ الىپ پايدالانۋعا بولاتىن زاتتاردىڭ كۇندىك تازالاپ تاسۋ مولشەرى %10 ارتىپ، 4400 تونناعا جەتكەن. قۇرعاق قوقسىقتىڭ مولشەرى ازايىپ، دىمقىل قوقسىق پەن جيناپ الىپ پايدالانۋعا بولاتىن زاتتاردىڭ بايلىققا اينالۋ جاعدايى ۇزدىكسىز جاقسارعان.

  قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ سىندى وسى ”جاڭا سالت“ شاڭحايدان بۇكىل ەلگە قاراي ۇزدىكسىز كەڭەيۋدە. جۋىردا ءبىر ساياحات جەتەكشىسىنىڭ قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى جاتقا ايتقان بەينەجازباسى ينتەرنەتتە قىزۋ قارسى الۋعا بولەندى.

  ”شاڭحايعا ءبىر رەت كەلگەندە قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى ۇيرەنىپ الۋعا بولادى ەكەن، وتە جاقسى“، - دەدى حىبەيدەن كەلگەن ساياحاتشى جوۋ چيميڭ.

■ ”تۇرگە ءبولۋ“ قالا مەن اۋىلدى ناقتاپ جونگە سالۋعا، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ جاراسىمدىلىعىنا ءتيىمدى

  بيىل 6 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ قىزمەتىنە ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرگەندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى جالپىلاستىرۋدا، ماڭىزدىسى، عىلمي باسقارۋدى كۇشەيتىپ، باياندى مەحانيزم قالىپتاستىرىپ، ادەتكە اينالدىرۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە مىنانى دا باسا دارىپتەدى: جەتەكتەۋدى كۇشەيتىپ، جەر جاعدايىنا قاراي ىستەپ، ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، قىزمەتتى مۇقيات، ناقتى ىستەپ، تاباندىلىقپەن يگەرۋ كەرەك.

  ادەتكە اينالدىرۋدى قالاي ىلگەرىلەتۋ كەرەك، قالاي مۇقيات، ناقتى ىستەۋ كەرەك؟ بۇل جونىندە ياڭتاي الەۋمەتتىك تۇراعىنداعى تۇرعىندار تەرەڭ اسەر العان.

  قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ اتقارىلعاننان كەيىن، ”بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا تاستاۋ“ جونىندە ياڭتاي الەۋمەتتىك تۇراعىنداعى تۇرعىندار كەزىندە ۋيچات توبىندا قىزۋ تالقى ورىستەتكەن بولاتىن:

  ”’تاڭەرتەڭ ساعات 6 جارىمنان 8 جارىمعا دەيىنگى، كەشكى ساعات 6دان 8گە دەيىنگى‘ ۋاقىت مەنىڭ قىزمەت، تۇرمىس ريتىمىمە ۇيلەسپەيدى ەكەن، قوقىر - قوقسىق تاستاۋعا ۇلگىرە الماي قالسام قايتەمىن؟“ دەپ سۇرادى ءبىر تۇرعىن.

  قوقىر - قوقسىق تاستاۋى قولايسىز تۇرعىنداردىڭ تەلەفون سوعىپ تىركەۋگە الدىرۋىنا بولادى، تۇرعىندار كوميتەتى جاعدايعا قاراي ۇيگە بارىپ قىزمەت وتەيدى − ياڭتاي الەۋمەتتىك تۇراعىنىڭ تۇرعىندار كوميتەتى شەشۋ جوباسىن العا قويدى.

  ”اقىلداسۋدان، تۇسىنۋدەن شەشۋ جوباسىن العا قويعانعا دەيىن شاعىن اۋماق تۇرعىندارىنىڭ بايلانىسى بارعان سايىن قويۋلاستى“، - دەدى الەۋمەتتىك تۇراعىنا قاراستى مەيلين تۇرعىندار كوميتەتى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى يان شيۋچين.

  تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مينيسترلىگىنىڭ مينيسترى ۋاڭ مىڭحۇي بىلاي دەدى: ”الەۋمەتتىك اۋماق − قالا باسقارۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى بىرلىگى ءارى قوقىر - قوقسىق شىعاتىن نەگىزگى جەر. تۇرعىنداردى نەگىزگى تۇلعا ەتىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتان باستاپ يگەرگەندە عانا، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ ءبىرشاما جاقسى ناتيجەگە يە بولادى“.

  ”قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ − قوعامدىق جونگە سالۋدىڭ ءبىر جۇيەلى ينجەنەرياسى، ول قالا مەن اۋىلدى ناقتاپ باسقارۋ ورەسىن سىنايدى“. چيڭحۋا داشۋەسى قورعاشان ورتا شۋەيۋانىنىڭ پروفەسسورى ليۋ جيانگو بىلاي دەپ قارادى: قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى جاقسى ىستەۋ قالا مەن اۋىلدى ”ناقتاپ جونگە سالۋ“عا ءتيىمدى ءارى بەرەكەلى، جاراسىمدى الەۋمەتتىك اۋماق رايىن قالىپتاستىرۋعا ءتيىمدى.

■ ”تۇرگە بولۋ“دە باستاپقى بۋىندا جيناۋ، ورتاڭعى بۋىندا تاسۋ، سوڭعى بۋىندا ءبىر جاقتى ەتۋ سىندى كەمەلدى تىزبەك قالىپتاستى

  2016 - جىلى 12 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىق قازىنا - ەكونوميكا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ ءتۇزىمىن جالپى بەتتىك جالپىلاستىرۋدى اقىلداسىپ، تۇرگە ءبولىپ تاستايتىن، تۇرگە ءبولىپ جينايتىن، تۇرگە ءبولىپ تاسيتىن، تۇرگە ءبولىپ ءبىر جاقتى ەتەتىن قوقىر - قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسىن جەدەل قالىپتاستىرۋ كەرەكتىگىن باسا دارىپتەدى.

  بۇكىل ەلدىڭ ءىشىنارا قالالارىندا قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدىڭ باستاپقى بۋىندا جيناۋ، ورتاڭعى بۋىندا تاسۋ، سوڭعى بۋىندا ءبىر جاقتى ەتۋ سىندى كەمەلدى تىزبەگى قالىپتاسىپ ۇلگەردى.

  قاۋىرت ورىستەتىلگەن قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ تازالىق پۋنكتتەرىنە دە جاڭا وزگەرىس الا كەلدى.

  ”بيىل جىل باسىنان بەرى، تازالىق پۋنكتىنىڭ ءار كۇنى قابىلدايتىن قوقىر - قوقسىق مولشەرى %10 تومەندەدى، مۇنىڭ سەبەبى، نەگىزىنەن، اسحانا، اس ءۇي قوقىر - قوقسىعى مەن باسقا قوقىر - قوقسىقتاردىڭ ءبولىنۋى“. بەيجيڭ قالاسى شيچىڭ رايونى ورتا تازالىعىنا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى 2 - اترەتى جۇمىس اترەتىنىڭ باستىعى ۋاڭ شياۋدۇڭ تانىستىرىپ: شاعىن اۋماقتان تاسىپ اكەلىنگەن قوقىر - قوقسىقتار ەگەر تۇرگە ءبولۋ تالابىنا ۇيلەسپەسە، تازالىق پۋنكتىنىڭ قابىلداۋدان باس تارتۋىنا بولادى، - دەدى.

  ءتىلشى قوقىر - قوقسىقتى سوڭعى بۋىندا ءبىر جاقتى ەتۋدى توڭىرەكتەي وتىرىپ، تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى تاراۋلارى ۇستەمەلەي قارجى قوسىپ، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ جاتقاندىعىن، ال جەر - جەر دە جارىسا ءۇن قاتىپ، بەلسەنە ىزدەنىس جاساعاندىعىن ۇعىستى.

  شياۋمياۋزى قىستاعىن مىسالعا الساق، قىستاقتار اراسىنداعى ارالىق الىس، شوعىرلى ءبىر جاقتى ەتۋدىڭ زات اينالىم وزىندىك قۇنى جوعارى بولعاندىقتان، ءار قىستاق وزدەرى قۇرىلعى سالىپ العان. شياۋمياۋزى قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جاۋ حۇيجيە تانىستىرىپ: ”قوقىر - قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ پۋنكتى قىستاقتىڭ سىرتىنا سالىندى، قىستاقتان ءار كۇنى شامامەن 4 تەكشەمەتر قۇرعاق قوقىر - قوقسىق شىعادى، وڭدەۋدەن وتكەننەن كەيىن تەك از عانا ’كۇل‘ قالادى“، - دەدى.

  شاڭحايدىڭ كەيبىر شاعىن اۋماقتارى ”دىمقىل قوقىر - قوقسىقتى شاعىن اۋماقتان شىعارماۋ“ جونىندە سىناق جاسادى، تۇرعىندار وتباسىلارىنداعى كوكونىس جاپىراقتارى، جەمىس - جيدەك قابىقتارى شاعىن تۇرپاتتى بيوحيميالىق قۇرىلعىدا اشىتىلعاننان كەيىن، لەزدە ”ورگانيكالىق تىڭايتقىش“قا اينالادى دا، گۇل - شوپتەردى باپتاۋعا ىستەتىلىپ، دىمقىل قوقىر - قوقسىقتى بايلىققا اينالدىرىپ پايدالانۋ جۇزەگە اسىرىلدى.

  شاڭحاي قالاسىنىڭ تۇرعىنى شۇي جيڭجيڭ جۋىردا مەكەمەسى ۇيىمداستىرعان قوقىر - قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ جونىندەگى عىلىم جالپىلاستىرۋ قيمىلىنا قاتىناستى. ”تۇرگە بولگەننەن كەيىن قوقىر - قوقسىقتىڭ جىلۋلىق قۋاتى جوعارىلاپ، ورتەۋ زاۆودىنىڭ ەلەكتر شىعارۋ ونىمدىلىگى اناعۇرلىم ارتادى ەكەن. الدىڭعى بۋىنداعى تۇرگە ءبولۋدىڭ سوڭعى بۋىندا ءىس جۇزىندىك ونىمدىلىك تۋدىرعانىن كورۋ ءبىزدىڭ قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋدى جاقسى ىستەۋىمىز جونىنەن زور شابىت بولدى“.

  ”ەلىمىزدىڭ تۇرگە ءبولىپ ءبىر جاقتى ەتۋ قۇرىلعىلارى بىرتە - بىرتە كوپ نەگىزدەنۋگە، وسىزاماندانۋعا قاراي بەت الۋدا، تۇرلىشە قالالار جيناپ تاسۋ، ورتەپ ەلەكتر شىعارۋ، بيولوگيالىق ءبىر جاقتى ەتۋ، قايتا تۋىندايتىن بايلىقتى جيناپ الىپ پايدالانۋ سياقتىلارداعى ولقىلىق جايتتەرگە قاراتا، جەكە - جەكە قاتىستى جوبا جاساپ، قۇرىلىس باستادى. قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ الا كەلگەن مولشەردى ازايتۋ، بايلىققا اينالدىرۋ، زالالسىزداندىرۋ اسەرى بارعان سايىن كورىلە باستادى“، - دەدى ليۋ جيانگو.

  ەلىمىزدىڭ قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ قىزمەتى تۇيىننەن جالپى بەتتىلىككە قاراي بىرتىندەپ جۇرگىزىلىپ، ونىمدىلىگى كورىلە باستادى. بيىلدان باستاپ بۇكىل ەلدەگى ايماق دارەجەلى جانە ونان جوعارى قالالار تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولۋ قىزمەتىن جالپى بەتتىك باستادى، 2020 - جىلدىڭ سوڭىنا جەتكەندە، 46 ءتۇيىندى قالا قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولىپ ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسىن نەگىزىنەن ورناتىپ بولادى، 2025 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بۇكىل ەلدەگى ايماق دارەجەلى جانە ونان جوعارى قالالار قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ءبولىپ ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسىن نەگىزىنەن ورناتىپ بولادى.

  (تىلشىلەر جياڭ ۋي، حى شينرۇڭ، دۋ كاڭ، ۋاڭ يوۋليڭ، گۋان گۇيفىڭ، ان لۋمىڭ)

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 20 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى