− اۆتونوميالى رايوننىڭ ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتكەندىگى جونىندەگى جەلىلەس شولۋ
ءتىلشى جاڭ يانفاڭ
”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەدە، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ۇگىت ءبولىمى، اۆتونوميالى رايوندىق راديو - تەلەۆيزيا مەكەمەسى، اۆتونوميالى رايوندىق دەنە تاربيە مەكەمەسى، اۆتونوميالى رايوندىق ادەبيەت - كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگى، شينجياڭ گازەتى مەكەمەسى (شينجياڭ گازەتشىلىك تاراتۋ مەدياسى <توبى> شەكتى سەرىكتەستىگى)، شينجياڭ راديو - تەلەۆيزيا ستانسياسى قاتارلى ءبىرىنشى توپتاعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەگە قاتىناسقان تاراۋلار، ورىندار، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى قىزمەتتىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىمەن تىعىز ۇشتاستىرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتى، نەگىزگى جەلىنى ارقاۋ ەتە قىزمەتتى ىلگەرىلەتىپ، ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى مىقتى يگەرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ اناعۇرلىم تەرەڭ، اناعۇرلىم ناقتى بولۋىن، تياناقتانىپ ءونىم بەرۋىن جەبەدى، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ۇزدىكسىز كۇشەيدى.
■ تاباندا تەكسەرىپ، تاباندا تۇزەتتى، ناقتى ونىمدىلىككە باسا ءمان بەردى
”شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن بارشا وتباسىلارعا جەتكىزۋ“ قيمىلىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، بۇقارا وڭاي قابىلدايتىن ءتىل جانە قۋانا قۇپ الاتىن فورما ارقىلى پارتيانىڭ جاڭالىق اشۋ نازارياسىنىڭ ”قاراپايىم بۇقارانىڭ وتباسىنا جەتۋى“نە مۇمكىندىك جاسادى؛ باتىل جاۋاپكەرشىلىك ارقالاعان، قايراتتانا العا ۇمتىلعان ءبىر توپ وزاتتاردىڭ تيپتىك ىزگى ىستەرى جونىندەگى حابارلاردى ۇيىمداستىرىپ بەرىپ، ءار ۇلت پارتيا مۇشەلەرى مەن كادرلارىن وزاتتاردان ۇيرەنۋگە، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ ءىس تىندىرۋعا جىگەرلەندىردى...
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەدە، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ۇگىت ءبولىمى ۇيرەنە ءجۇرىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ، قاداعالاي ءجۇرىپ رەتتەۋ - تۇزەتۋگە تاباندى بولىپ، تۇزەتۋدى باستان - اياق ارقاۋ ەتىپ، توتە قاراستى ورىندارعا بارىپ تۇيىندە تۇرىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ورىستەتىپ، ۇگىت، يدەيا، مادەنيەت قىزمەتىندە ورىن تەپكەن قولامتالى، قيىن ءتۇيىندى، بوگەتتى ماسەلەلەردى تاۋىپ، قيىن ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ناقتى شاراسىن، مىعىم شاراسىن كورسەتتى. نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەدەگى ارنايى جونگە سالىناتىن 10 جاقتاعى كورنەكتى ماسەلەلەرگە، اسىرەسە، جاۋاپتى ورىن رەتىندە ۇستىنە الاتىن 6 ءتۇرلى ءتۇيىندى مىندەتكە سالىستىرىپ، ماسەلە ءتىزىمى مەن جونگە سالۋ شاراسىن ەگجەي - تەگجەيلى اشالادى. پارتيانىڭ جاڭالىق اشۋ نازارياسىمەن وي - سانانى قارۋلاندىرۋدىڭ، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ ”قاراپايىم بۇقارانىڭ وتباسىنا جەتۋىن“ ىلگەرىلەتۋدىڭ جەتكىلىكتى بولماۋى سياقتى ماسەلەلەرگە مەڭزەس، 57 ناقتى شارانى ايقىنداپ، قىزمەت ەستەلىگىن جاساپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ ۋاقىت شەگىن، جاۋاپتى ادامىن ايقىنداپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ تياناقتاندىرىلۋىن ءبىر - بىرلەپ ويداعىداي يگەردى.
تاياۋدا ”كلاسسيكالىق شىعارمالاردان ءۇزىندى الىپ كوكتەمدى ورنەكتەپ، قالام - سيا ارقىلى تۋعان كۇندى تويلاۋ“ تاقىرىبىنداعى جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋعا ارنالعان حاتكەرلىك تۋىندىلارى كورمەسى ۇرىمجىدە وتكىزىلدى، كوپتەگەن حاتكەرلىك اۋەسكەرلەرىن كەلىپ كورمەنى تاماشالاۋعا باۋرادى.
نەگىزگى ساتىداعى ادەبيەت - كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىكتەرى مەن بۇقارا العا قويعان ”ءاربىر قوعامنىڭ جۇرتشىلىقپەن ەتەنە مادەنيەت قيمىلدارىن ۇيىمداستىرۋ“ تۋرالى ۇسىنىسىنا مەڭزەس، اۆتونوميالى رايوندىق ادەبيەت - كوركەمونەرشىلەر بىرلەستىگى اۆتونوميالى رايوندىق ادەبيەت - كوركەمونەر ەرىكتى قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن قۇرىپ،” ’ءتورت قابىلەت‘تى كۇشەيتىپ، حالىققا قىزمەت وتەپ، حالىق اراسىنا بارۋ“ اتىندا ادەبيەت - كوركەمونەر ەرىكتى قىزمەت وتەۋ قيمىلىن ورىستەتىپ، قاراستى ادەبيەت - كوركەمونەرشىلەر قوعامىن حالىقتى وزەك ەتكەن شىعارماشىلىق باعدارىنان جازباي، نەگىزگى ساتىعا بويلاپ، ءبىرقىدىرۋ مادەنيەت ارقىلى حالىققا يگىلىك جەتكىزۋ قيمىلىن ورىستەتۋگە ۇيىمداستىردى، جەتەكتەدى.
■ نازاردى نەگىزگى كاسىپكە شوعىرلاندىرىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ءىس تىندىردى
شينجياڭ گازەتى سايتىنىڭ، تيانشان سايتىنىڭ كليەنتىن اشساڭىز، ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ ارناۋلى تاقىرىبى كوز الدىڭىزعا تارتىلادى. تىڭعىلىقتى تىلشىلىك ىستەۋ ارقىلى جازىلعان جاندى، جالىندى حابارلار رايونىمىزدىڭ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىندە جارىققا شىققان جاڭا وزگەرىستەردى، قول جەتكەن جاڭا ناتيجەلەردى ايگىلەدى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، شينجياڭ گازەتى مەكەمەسى (شينجياڭ گازەتشىلىك تاراتۋ مەدياسى <توبى> شەكتى سەرىكتەستىگى) ۇيرەنە ءجۇرىپ تۇزەتۋگە، تەكسەرە ءجۇرىپ تۇزەتۋگە، رەتتەي ءجۇرىپ تۇزەتۋگە تاباندى بولىپ، ماسەلە ءتىزىمىن شىعارىپ، 118 ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋ شاراسىن بەلگىلەپ، جاۋاپكەرشىلىكتى ادامعا تياناقتاندىرىپ، شەكتى ۋاقىت ىشىندە رەتتەپ تۇزەتىپ، تىزىمنەن ءوشىردى. ءىس جۇزىندىك قىزمەتپەن تىعىز ۇشتاستىرىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ۇگىتىن ويداعىداي ۇيىمداستىرۋدى كەلەلى ساياسي مىندەت ەتتى، گازەت مەكەمەسىنە (توپ) قاراستى گازەت سايتى، مەرزىمدى باسىلىم، جاڭا مەديا مەديالاردىڭ توعىسقان كۇشىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ ارناۋلى ستونىن، ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ شينجياڭ رەسمي سايتىن اشىپ، حابار، ادەبي حابار، جالپى شولۋ، جەلىلەس شولۋ سياقتى كوپ تۇرعىدا، جان - جاقتى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنىڭ ىلگەرىلەتىلۋ جاعدايىن، ناتيجەلەرىن بەينەلەپ، تاماشا قوعامدىق پىكىر رايىن قالىپتاستىردى. سونىمەن قاتار، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى سياقتى ماڭىزدى نەگىزگى تاقىرىپتىق حابارلار، مەديالاردىڭ توعىسپالى دامۋى قاتارلى ءتۇرلى قىزمەتتەردى دەن قويا جاقسى ىستەپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ناتيجەسىن ۇگىتتەۋ - حابارلاۋدى ويداعىداي يگەرۋ، رەفورما، دامۋدى ىلگەرىلەتۋ امالياتىندا شىن مانىندە ايگىلەدى.
جۋىقتا شينجياڭ راديو - تەلەۆيزيا ستانسياسى سياقتى ورىندار بىرلەسىپ جاساعان، تاراتقان اۆتونوميالى رايوننىڭ پارتيا مۇشەلەرى تاربيەسى جونىندەگى تەلەفيلمى «اۋەلگى ماقسات . بورىش» شينجياڭ راديو - تەلەۆيزياسىنىڭ 3 تىلدەگى 7 ارناسىندا بەرىلىپ، جاي قىزمەت ورنىندا اۋەلگى ماقسات پەن بورىشتان اينىماعان قاراپايىم ادامداردىڭ اڭگىمەسىن بەينەلەپ، تالاي ادامدى اسەرلەندىردى.
شينجياڭ راديو - تەلەۆيزيا ستانسياسى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتۋدى راديو - تەلەۆيزيا قىزمەتتەرىن ىلگەرىلەتۋمەن تىعىز بىرلەستىرىپ، راديو - تەلەۆيزيانىڭ ۇگىتتەۋ، جەتەكتەۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ۇيرەنۋ جەتىستىكتەرىن باعدارلاما دايىنداۋ، كاسىپ باسقارۋ جانە قىزمەت ناتيجەسىن باعالاۋ سياقتى قىزمەتتەرگە ءسىڭىرىپ، ەكى جاعىن دا بىردەي يگەرىپ، ەكەۋىن دە جەبەپ، يدەولوگيا شەبىن ويداعىداي كۇزەتتى. ءتۇرلى ەرەجە - تۇزىمدەردى قايتا جاساپ، كەمەلدەندىردى؛ حابار، كونسەرت، سۇحبات سياقتى فورمالارمەن نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى توعىستىرا وتىرىپ ويداعىداي جۇرگىزدى؛ شينجياڭ حابارلارى سايتىنىڭ، حۋيۇي سايتىنىڭ جانە ”ميكروبلوگتىڭ، ۋيچاتتىڭ جانە كليەنتتىڭ باستاپقى پاراقشاسىنداعى ماڭىزدى ورىننان ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ سياقتى ارناۋلى تاقىرىپتار اشىپ، ءتول دىبىس - بەينە جازبالاردى ءتۇيىندى تۇردە جاريالاپ وتىردى... نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى ىشكەرىلەي ورىستەتۋ ارقىلى پارتيا مۇشەلەرى مەن كادرلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ تانىمى ايتارلىقتاي كۇشەيىپ، قىزمەت ونىمدىلىگى ونان ارى جوعارىلادى.
■ حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەپ، ناقتاپ، ەگجەي - تەگجەيلى تياناقتاندىردى
8 - ايدىڭ 24 - كۇنى كەشقۇرىمدا ءپايزاۋات اۋدانى جامباز اۋىلى تومەنگى گال قىستاعىندا، قىستاقتىڭ 100دەن استام تۇرعىنى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى الاڭىندا الاڭ ءبيىن بيلەپ جاتتى. جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ جاتتىقتىرۋشىسى نۇرالي ءومار قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءبي جەتەكشىسى ەكەن. ”مەن قىستاق تۇرعىندارىنا «مەن كۇرەسەمىن، مەن باقىتتىمىن»، «مەن شارۋامىن» دەيتىن 2 الاڭ ءبيىن ۇيرەتتىم، كوپشىلىكتىڭ قاتىناسۋ بەلسەندىلىگى ايرىقشا جوعارى بولدى“، - دەيدى نۇرالي.
جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعى بولمايىنشا، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام دا بولمايدى. نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا، بۇقارا اڭىس ەتكەن ەگىن - مال شارۋاشىلىعى رايوندارىنداعى بۇقارانى دەنە تاربيەگە، دەنە شىنىقتىرۋعا ۇيىمداستىرۋدىڭ، جەتەكتەۋدىڭ كەمشىل بولۋ ماسەلەسى جونىندە، اۆتونوميالى رايوندىق دەنە تاربيە مەكەمەسى مارالباسى اۋدانى مەن ءپايزاۋات اۋدانىنىڭ 3 اۋىلىنىڭ 17 قىستاعىندا تايجيچۋان، دەنە شىنىقتىرۋ گيمناستيكاسى جانە الاڭ ءبيى سىندى 3 جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ ءتۇرىن جالپىلاستىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتىپ، 140تان استام شارۋانى جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ جاتتىقتىرۋشىسى ەتىپ تاربيەلەپ شىقتى. قازىرگى تاڭدا 2 اۋداننان 30 مىڭعا جۋىق شارۋا جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ قيمىلىنا قاتىناسىپ وتىر.
حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەپ قيىن ماسەلەلەردى شەشۋگە نازاردى شوعىرلاندىرىپ، ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ ونان ارى تەزدەۋىن ىلگەرىلەتتى. تاراۋلار، ورىندار نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتۋ ارقىلى بۇقارانىڭ اڭىسى كۇشتى بولىپ وتىرعان ءبىر توپ ماسەلەنىڭ شەشىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانىڭ قارسى الۋىنا بولەندى.
”بۇرىن كىتاپ وقۋ ءۇشىن ارنايى كىتاپ دۇكەنىنە بارىپ ساتىپ الاتىنبىز، قازىر تەلەۆيزوردا ’تەلەكىتاپحانا‘ بار، ءۇي ىشىمىزبەن وتىرىپ كەز كەلگەن ۋاقىتتا كورە الامىز، ەرەكشە قولايلى“، - دەدى قاراقاش اۋدانى سىزى ءمالىسى قۇملۇق الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى زىبىرنيسا جۇما.
اۆتونوميالى رايوندىق راديو - تەلەۆيزيا مەكەمەسى نەگىزگى ساتىداعى بۇقارانىڭ كىتاپ وقۋىنا قايتكەندە اناعۇرلىم قولايلىلىق جاساۋدى ارقاۋ ەتە وتىرىپ، تيانشانيۇن تۇعىرىندا ”سارا تۋىندىلاردى وقۋ“، ”تەلەكىتاپحانا“ بەتتەرىن اشتى، ءار ۇلت كورەرمەندەرىنىڭ دىبىس جازبالارىن تاڭداپ قويۋ نەمەسە بەينەجازبالارىن تاڭداپ قويۋ فورماسىمەن 10 مىڭنان استام ءتۇرلى كىتاپتى وقۋىنا بولادى، مۇندا مەملەكەتتىك باستى گازەت - جۋرنالدار، ۇنەمىلىك تاربيە، اسەمونەر، فوتو سۋرەت سياقتى اۋەستىك ۇيرەنۋدى قامتىعان بەينەجازبا وقىتۋ ماتەريالدار مەن وقۋعا كومەك بايلىقتارى قامتىلىپ، كوپشىلىكتىڭ قالاۋى بويىنشا وقۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىردى.
