جۇڭ شىڭ
امەريكانىڭ جۇڭگوعا قاراتىلعان جاڭا كەزەكتى كەدەن باجىسى قۇقايى،ءسىرا، نەنى بىلدىرەدى؟ امەريكا جۇرتشىلىعىنىڭ كوڭىلىندە بۇل تۋرالى ەسەپ انىق − امەريكانىڭ تۇتىنۋ بازارىن شايقالتىپ، ىقپال كولەمى ”اپتا سوڭىندا ىشەتىن جاقسى اشىتىلعان سىرادان مۋزيكا اسپاپتارىنا، ونان بالالار وقيتىن كىتاپتارعا دەيىن“ كەڭەيدى... بارلىق تالداۋلار امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ ”كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ سالۋدىڭ ناتيجەسى وراسان زور“، ”امەريكا تۇتىنۋشىلارى ۇستەمەلەپ سالىنعان كەدەن باجىسىنا ءبىر تيىن دا تولەگەن جوق“ دەپ داۋرىعۋىنىڭ شىنايى بولمىس سەزىمىنەن مۇلدە اۋلاق كەتكەنىن كورسەتىپ وتىر. ولار امەريكاداعى ءار سالانىڭ كەدەن باجىسىن كەلسە - كەلمەس ۇستەمەلەپ سالۋعا قاراتقان تولاسسىز نارازىلىقتارى مەن جازعىرۋلارىنا جاقسىلاپ قۇلاق ءتۇرىپ، امەريكانىڭ ەل ىشىندەگى كۇن سايىن كۇشەيگەن قارسىلىق پەن رەنىشكە مۇقيات ءساپ سالۋى كەرەك ەدى.
ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋى داۋىرىندە، ءار ەل ەكونوميكاسى ءبىر - بىرىنە بالداي باتىپ، سۋداي ءسىڭدى. امەريكانىڭ كەدەن باجىسى قۇقايىن تولاسسىز كۇشەيتۋى ەكونوميا ءىلىمىنىڭ نەگىزگى زاڭدىلىقتارىنا بۇكىلدەي كەرەعار اقىلسىز ءىس - قيمىل سانالادى، امەريكا كاسىپورىندارىنىڭ مۇددەسىن زيانداپ، اقىر - اياعىندا امەريكا تۇتىنۋشىلارىنىڭ بوداۋ بەرۋىمەن تىنادى. جۇڭگونىڭ، امەريكانىڭ جانە دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ مۇددەسى دە وسىنىڭ كەسىرىنەن زيانعا ۇشىرايدى.
حالىقارالىق اقشا قور ۇيىمىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى امەريكانىڭ ەڭبەكشىلەر ساناق مەكەمەسىنىڭ ساندى مالىمەتتەرىنەن كەدەن باجىسىنىڭ جوعارىلاۋىنان تۋعان وزىندىك قۇندى نەگىزىنەن تۇگەلدەي جۋىق امەريكانىڭ يمپورت ەتۋشىلەرى ارقالاپ وتىرعانىن بايقاعان؛ مورگان چاسەنىڭ بايانداماسىندا ەگەر امەريكا ۇكىمەتى جۇڭگو تاۋارلارىنا جاڭا كەزەكتى كەدەن باجىسىن سالاتىن بولسا، وندا امەريكا وتباسىلارىنىڭ جىلدىق ورتاشا تابىسىنىڭ 1000 دوللار ازاياتىندىعى اتاپ كورسەتىلدى؛ امەريكا اقىل - پاراسات قامباسى ”ساۋدا سەرىكتەسى“نىڭ زەرتتەۋىنەن بەلگىلى بولۋىنشا، ەگەر امەريكا جۇڭگونىڭ امەريكاعا وتكىزەتىن بارلىق تاۋارلارىنا ％25تىك كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ سالاتىن بولسا، وندا جۇمىس ورىندارىنان 2 ميلليون 160 مىڭى ازايادى ەكەن. امەريكا كاسىپورىندارى مەن امەريكا جۇرتشىلىعى امەريكانىڭ مۇددەسىن قورعايمىز دەگەندى جەلەۋ ەتىپ ساۋدا جاڭجالىن ۋشىقتىرۋدىڭ، اينالىپ كەلگەندە، امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ جەكە مۇددەسى ءۇشىن ەلدىڭ كوزىن كولەگەيلەگەن الدامكوستىك امالى عانا ەكەنىن، ونىڭ ناتيجەسى تەك امەريكا ەكونوميكاسىن تۇرالاتاتىندىعىن انىق تانىپ جەتىپ وتىر.
امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەر جۋىقتا ”جۇڭگومەن بايلانىسىمىزدى ۇزسەك ءتىپتى جاقسى“ دەپ داۋرىقتى، ءبىراق كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋلاردىڭ بارلىعى ءوز تالداۋلارىندا جۇڭگومەن بايلانىستى ءۇزۋ امەريكانىڭ كەرى شەگىنۋىنەن دەرەك بەرەدى دەپ وتىر. امەريكانىڭ «ديپلوماتيالىق ساياسات» قوس ايلىق جۋرنالىنىڭ سايتىندا جاريالانعان ماقالادا جۇڭگومەن بايلانىستى ۇزۋگە ۇرىنۋ تەك امەريكانى الەمدىك ەكونوميكامەن بايلانىسىن ۇزۋگە اپارىپ سوعادى دەپ كەسەتتى. «ۋالل - ستريت كوشەسى گازەتى» 8 - ايدا ”ناۆاررو قۇلدىراۋى“ تاقىرىبىندا 2 مارتە باسماقالا جاريالاپ، امەريكا اق ساراي مەملەكەتتىك ساۋدا كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى پەتەر ناۆاررو باستاعان ۆاشينگتون شەشىم قابىلداۋشى توپتاعى اسىرە توڭمويىن ادامداردىڭ دارىپتەمەسىن سىنداپ، امەريكا ۇكىمەتىنىڭ كەدەن باجىسى ساياساتىنىڭ جانە ودان تۋعان تۇرلاۋسىزدىقتىڭ امەريكا ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋىن باياۋلاتاتىندىعىن، اۋەلى، قۇلدىراۋعا دۋشار ەتەتىندىگىن ەسكەرتتى. شىعىس كاپيتالىن زەرتتەۋ القاسى باس ديرەكتورى اندرەۋ كولليەر كەدەن باجىسىن قالاعانىنشا ۇستەمەلەپ سالۋ ”جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كەڭىردەگىنە ەمەس، امەريكا ەكونوميكاسىنىڭ كەڭىردەگىنە تىرەلگەن قانجار“ دەپ ءداپ باسىپ اتاپ كورسەتتى.
ساۋدا سوعىسىندا جەڭىمپاز بولمايدى. امەريكانىڭ كەدەن باجىسىن قالاعانىنشا ۇستەمەلەپ سالۋى سەبەپتى امەريكاداعى قاتىستى كاسىپ سالالارىنىڭ، كاسىپورىنداردىڭ جانە تۇتىنۋشىلاردىڭ زار قاقساۋى ۇزدىكسىز ۇدەي تۇسكەن شىندىق الدىندا، امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ ءالى كۇنگە دەيىن كەدەن باجىسىنىڭ اڭگىر تاياعىن قوقاڭداتۋى امەريكا تۇتىنۋشىلارىنا جانە قاتىستى كاسىپورىندارعا، كاسىپ سالالارىنا كەلتىرگەن زيانى مەن زاقىمى ءالى جەتپەي جاتىر دەگەنى مە؟
(ماقالا 2019 - جىلى 8 - ايدىڭ 29 - كۇنگى «حالىق گازەتى»ندە باسىلعان)
