كۋالىك ءبىتىرۋ بارىسىنداعى سارپالداڭ بولۋدى ازايتتى

− ازاماتتىق كۋالىككە قاتىستى حالىق تۇرمىسىنداعى جانعا جىلۋ سيلايتىن ىستەر

 شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ماۋ شين، شيۇڭ فىڭ

(1)

　　8 - ايدىڭ 17 - كۇنى تۇستەن بۇرىن شي - اندىق ازامات جۋ جىۋىن ەندى 9 كۇننەن كەيىن كۇشكە يە بولۋ مەرزىمى وتەتىن ازاماتتىق كۋالىگىن الىپ گۋاڭجوۋ قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى حايجۋ رايوندىق بولىمشە مەكەمەسىنىڭ كۋالىك ءبىتىرۋ زالىنا كەلىپ، ازاماتتىق كۋالىگىن جاڭالاپ الۋدى ويلادى.

　　ءبىتىرىپ بەرە مە، جوق پا؟ جۋ جىۋىننىڭ بۇعان سەنىمى جوق ەدى. بىرىنشىدەن، ول گۋاڭجوۋداعى سەرىكتەستىكتىڭ باس شتابىنا ۇيرەنۋگە كەلگەن، بۇل جەردە ۇزاق ۋاقىت قىزمەت ىستەمەيدى، تۇرمايدى؛

　　ەكىنشىدەن، ءوزى قىزمەت وتەيتىن 2 - دارەجەلى سەرىكتەستىك تە گۋاڭجوۋدا تىركەلمەگەن، گۋاڭجوۋ سياقتى جات جەردە ازاماتتىق كۋالىك ءبىتىرۋ شارتىنا ونشا ۇيلەسپەيتىن ەدى.

　　ول باعىن سىناۋعا بەكىدى: ەگەر بىتپەي جاتسا، قايتىپ بارىپ بىتىرەمىن!

　　گۋاڭجوۋ مەن شي - اننىڭ اراسى 1600 كيلومەتردىڭ ۇستىندە، ۇشاق 2 ساعاتتان استام ۋاقىت ۇشادى، جوعارى جىلدامدىقتى پويەز 7 جارىم ساعات جۇرەدى، جاي پويەز 22 ساعاتتا جەتەدى، بارىپ - كەلۋدىڭ وزىنە 3 − 4 كۇن ۋاقىت، 500 − 2000 يۋاننىڭ ۇستىندە قاراجات كەتەدى.

　　جۋ جىۋىن: ”بۇلاردىڭ قايسىسى بولسا دا اقشا، ۋاقىت كەتەدى، ونىڭ ۇستىنە قىزمەتكە نۇقسان جەتەدى“ دەدى.

　　كۋالىك ءبىتىرۋ بارىسى ونىڭ ويلاعانىنان الدەقايدا ءساتتى بولدى. نوپوس ساقشىسى پىڭ سۋيۇن جۋ جىۋىننىڭ جاعدايىن بىلگەن سوڭ، وعان گۋاڭجوۋدا تۇراتىندىعى تۋرالى مالىمدەمە كەستەسىن تولتىرعىزىپ، ونىڭ ءوتىنىشىن قابىلدادى.

　　كەستە تولتىرىپ قول قويۋ، بارماق تابىن كىرگىزۋ، ۋيچات ارقىلى اقى تولەۋ نەبارى 10 مينۋت ىشىندە ورىندالىپ بولدى. بارلىق راسميات ورىندالىپ بولعان سوڭ، جۋ جىۋىن قولىنا قايتارىم تالونىن الدى.

　　بۇرىندارى 3 − 4 كۇن جۇمساۋدان قازىرگى كەزدە 10 مينۋتتا ءبىتىپ بولۋعا دەيىن، ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ جۋ جىۋىن سياقتى كوپتەگەن ادامداردى كۋالىك ءبىتىرۋ بارىسىنداعى سارپالداڭ بولۋدى ازايتتى.

　　”بۇرىن ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە بىتىرۋگە بولماۋىنداعى ماسەلەنىڭ تۇيىنشەگى − جەر - جەردىڭ نوپوس ساندى مالىمەت قامباسى ءوزارا جالعاسپاعان، ادامنىڭ كىم ەكەنىن جات جەردە انىقتاۋعا كەلمەيتىن“. پىڭ سۋيۇن بۇگىندە ينفورماتسيالاردىڭ ءوزارا جالعاسىپ، بۇقارانىڭ ەندىگارى سارپالداڭعا ءتۇسىپ شاپقىلامايتىندىعىن ايتتى.

　　بۇرىن تىرشىلىك قامىمەن جات جەردە شاپقىلاپ جۇرەتىن ادامدار ازاماتتىق كۋالىگى جوعالسا، كۇشكە يە مەرزىمى تولسا ”قاتتى قينالاتىن“: اقشا، ۋاقىت، كۇش جۇمساپ، مىڭ ءبىر ماشاقاتپەن بارعاندا، الدا - جالدا ماتەريالى تولىق بولماسا، ەڭبەگى ەش كەتەتىن. گۋاڭجوۋعا كەلىپ 3 جىل قىزمەت ىستەگەندە 2 رەت ازاماتتىق كۋالىگىن جوعالتقان جاڭ مياۋ ازاماتتىق كۋالىكتى تولىقتاۋدىڭ 2 ءتۇرلى ”ءدامىن“ تاتقان.

　　جاڭ مياۋدىڭ تۋعان جەرى − حىبەيدىڭ باۋديڭى. 2016 - جىلى گۋاڭجوۋعا كەلىپ جۇمىسقا ەندى تۇرعان ول ازاماتتىق كۋالىگىن جوعالتىپ الادى، قاتىستى جۇمىستاردى سۇراستىرىپ ۇعىسقان سوڭ، بىردەن - ءبىر تالعامى نوپوسى تۇرعان جەردەگى ساقشى بولىمشەسىنە بارىپ ءبىتىرۋ بولدى.

　　”كوكتەم مەرەكەسى تۇسىنداعى تاسىمال كەزى ەدى، امالسىزدان الدىن الا رۇقسات الىپ، پويەز ستانسياسىندا ۋاقىتشا ازاماتتىق كۋالىك ءبىتىرىپ ۇيگە قايتىپ، ازاماتتىق كۋالىگىمدى تولىقتاپ الدىم“، - دەيدى جاڭ مياۋ سول كەزدى ەسكە الىپ.

　　الايدا 2017 - جىلى 8 - ايدا جاڭ مياۋ ازاماتتىق كۋالىگىن تاعى جوعالتىپ الدى. بۇل رەتتە ەندى عانا شىعارىلعان ”ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ ساياساتى“ ونى تىعىرىقتان قۇتقاردى. ۇيدەگى نوپوس داپتەرىن جولداپ جىبەرسە بولدى، ادامنىڭ قايتۋىنىڭ قاجەتى جوق. ءسويتىپ، جاڭ مياۋ ۇيىنەن نوپوس داپتەرىن الدىرىپ، كۋالىك ءبىتىرۋ زالىندا بارلىق ماتەريالىن تاپسىرىپ، ءبىر ايدان كەيىن جاڭا ازاماتتىق كۋالىكتى تاپسىرىپ الادى.

(2)

　　ازاماتتىق كۋالىكتى بىتىرۋگە قاتىستى ىستەر بىلاي قاراعاندا كىشكەنە ىستەي كورىنگەنىمەن، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىلىنە ءتۇيىپ نازار اۋدارعان حالىق تۇرمىسىنداعى ءىرى ءىس.

　　2015 - جىلى 8 - ايدىڭ 18 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىقتىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋگە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسىنىڭ 15 - رەتكى ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى. ءماجىلىس مىنانى باسا دارىپتەدى: تۇرعىنداردىڭ ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ ءوتىنىشىن قابىلداۋ، جوعالعانىن مالىمدەپ ءوتىنىش بەرۋ جانە جوعالسا تانىپ الۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ − حالىققا قولايلى، حالىققا پايدالى قىزمەت وتەۋ شاراسى. سونداي - اق قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى اقىلداسىپ جازعان «تۇرعىنداردىڭ ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ ءوتىنىشىن قابىلداۋ، جوعالعانىن مالىمدەپ ءوتىنىش بەرۋ جانە جوعالسا تانىپ الۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ جونىندەگى پىكىر»دى ماقۇلدادى.

　　قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى ماسەلەنى باعدار، رەفورمانى قوزعاۋشى كۇش ەتىپ، بۇقارا نازار اۋدارعان ىستەرگە بەلسەندى تۇردە جاۋاپ قايتارىپ، ازاماتتىق كۋالىك جونىندەگى قىزمەت وتەۋ، باسقارۋ مەحانيزمىنە ۇزدىكسىز جاڭالىق ەنگىزىپ، ”ينفورماتسيادان پايدالانىپ، بۇقارانى از سارپالداڭعا سالدى“. ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ رەفورماسى تەز ارناعا قادام تاستادى −

　　2016 - جىلى 7 - ايدا بۇكىل ەلدەگى ءىرى، ورتا قالالار جانە شارت - جاعدايى بار اۋدان - قالالار تۇرعىنداردىڭ ازاماتتىق كۋالىگىن جات جەردە ءبىتىرۋ ءوتىنىشىن قابىلداۋدى باستادى، بۇقارا ءيت ارقاسى قياننان ارلى - بەرلى شاپقىلاپ ازاماتتىق كۋالىكتى تولىقتاۋدىڭ سارپالداڭىنا تۇسپەيتىن بولدى؛

　　2017 - جىلى 7 - ايدىڭ 1 - كۇنى قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى تۇرعىنداردىڭ ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ ءوتىنىشىن قابىلداۋ، جوعالعانىن مالىمدەپ ءوتىنىش بەرۋ جانە جوعالسا تانىپ الۋ ءتۇزىمىنىڭ بۇكىل ەل بويىنشا جاپپاي اتقارىلعانىن جاريالادى؛

　　2019 - جىلى 3 - ايدا قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى ءبىتىرۋ ءتارتىبىن اناعۇرلىم ىقشامدادى، نوپوس داپتەرى ەندىگارى، ءسوزسىز، قاجەتتى ماتەريال بولمايتىن بولدى؛

　　....

　　ادامنىڭ ءوزى شاپقىلاۋدان نوپوس داپتەرىنىڭ ”شاپقىلاۋىنا“، ودان ارى ساندى مالىمەتتىڭ ”شاپقىلاۋىنا“ دەيىن، قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋ ءتارتىبى ونان ارى ىقشامدالا ءتۇستى.

　　”ازاماتتىق كۋالىك جوعالسا، كۇشكە يە مەرزىمى تولسا، تۇرعان جەرىنە تاياۋ ماڭدا بارىپ بىتىرۋگە بولادى، ءبىر كوشەدەن ەندى ءبىر كوشەگە بارۋ ءۇشىن نەبارى 10 نەشە مينۋت قانا كەتەدى“، - دەدى قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى اماندىق باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى لي جيڭشىڭ.

　　مىناۋ حالىققا يگىلىك جەتكىزۋدىڭ ناتيجە قاعازى: قازىرگە دەيىن، جەر - جەردەگى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگاندارىندا ازاماتتىق كۋالىكتى جات جەردە ءبىتىرۋدى قابىلداۋ ورىندارىنان 26 مىڭى اشىلىپ، 28 ميلليوننان استام ازاماتتىق كۋالىك جات جەردە جاسالدى.

(3)

　　عىلىم - تەحنيكا + ينتەرنەت، اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋ ۇلگىسىن ۇزدىكسىز وزگەرتۋدە. گۋاڭجوۋ قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى حايجۋ رايوندىق بولىمشە مەكەمەسىنىڭ كۋالىك ءبىتىرۋ زالىندا 17 جىلدان بەرى قىزمەت ىستەپ كەلگەن پىڭ سۋيۇن بۇرىن تەرەزەدە گۋاڭجوۋ قالاسى تۇرعىندارىنىڭ عانا كۋالىك ءبىتىرۋ ءوتىنىشىن قابىلدايتىندىعىن، قازىر 10 ميلليونعا تاياۋ جىلجىمالى حالىققا قىزمەت ەتەتىندىگىن، مىندەت بۇرىنعىدان كوپ اۋىرلاعانىمەن، زەردەلى تەرمينالدىڭ قىزمەت جۇگىن جەڭىلدەتەتىندىگىنە سەنەتىندىگىن ايتتى.

　　كۋالىك ءبىتىرۋ زالىنىڭ 1 - قاباتىنداعى وزىندىك كومەك كۋالىك ءبىتىرۋ اۋماعىندا، پىڭ سۋيۇن بىرنەشە اپپاراتتى نۇسقاپ، قازىر گۋاڭدۇڭ ولكەسى نوپوسىنداعى تۇرعىنداردىڭ وسى اپپاراتتارداعى زەردەلى تەرمينالدا بارلىق كۋالىك ءبىتىرۋ ءتارتىبىن ورىندايتىندىعىن ايتتى.

　　بۇكىل ەل بويىنشا جات جەردە قابىلداۋ، بۇقارا تاياۋ ماڭدا اۋىستىرۋ، تولىقتاپ الۋ، جوعالعانىن مالىمدەۋ، كوپ سۋرەتكە ءتۇسىپ ساپالىسىن تاڭداۋ... كىشكەنە عانا ازاماتتىق كۋالىك ءجۇز ميلليونداعان حالىقتى جالعاپ، قالىڭ وتباسىنا سۇيىسپەنشىلىك جىلۋىن جەتكىزدى.

　　ءتىلشى مىنالاردى ۇعىستى: تاياۋ جىلدان بەرى، قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى بۇقارانىڭ قاجەتىن كوزدە ۇستاپ، ءتۇرلى شارالار ارقىلى ازاماتتىق كۋالىكتى باسقارۋ دەڭگەيىن جاپپاي وسىرگەن. ازاماتتىق كۋالىككە بارماق تابى ينفورماتسياسىن تىركەۋ قىزمەتىنىڭ جاپپاي ىلگەرىلەتىلۋى، كۇشىن جويعان ازاماتتىق كۋالىك ينفورماتسيا جۇيەسىنىڭ ورناتىلۋى باسقالاردىڭ ازاماتتىق كۋالىگىن جاسىرىن پايدالانۋدان ساقتانۋعا ”قوس قامسىزداندىرۋدى“ قوستى؛ سونىمەن قاتار قوعامداعى كۋالىك پايدالانۋشى تاراۋلارمەن بىرگە بىرلەسىپ قيمىلداۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، اقاۋسىزداندىرىپ، كۋالىك پايدالانۋشى ورىنداردان تەكسەرۋ بورىشىن مۇقيات وتەپ، ازاماتتىق كۋالىكتى جالعان جاساۋ، ساۋدالاۋ، اتىن جامىلىپ پايدالانۋ سياقتى ارەكەتتەردىڭ بۇقارانىڭ ۇقىق - مۇددەسىنە زيان جەتكىزۋدەن ساقتانۋدى تالاپ ەتتى.

　　(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 23 - كۇنى گۋاڭجوۋدان بەرگەن حابارى)