كاسىپورىننىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ىرىقتىلىقپەن ارقالاپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا كۇش قوستى

− اۆتونوميالى رايوننىڭ ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتكەندىگى جونىندەگى جەلىلەس شولۋ

ءتىلشى ميھىرگۇل عوپۇر

　　”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى، شينجياڭ قامداۋ - ساتۋ قارجى قوسۋ (جارناسى مەڭگەرىلەتىن) توبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى، شينجياڭ بانكە جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى سياقتى اۆتونوميالى رايوننىڭ 1 - توپتاعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنە قاتىناسقان كاسىپورىندار اۋەلگى ماقساتتان اينىماۋ، بورىش ارقالاۋ، پارىقتاردى تابۋ، تياناقتاندىرۋدى يگەرۋ جالپى تالابىن مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، ناقتى ماسەلەلەردەن باستاپ يگەرىپ، بۇقارا ەڭ رازى بولماعان جەرلەردى تۇزەتۋدەن باستاپ كىرىسىپ، كورنەكتى ماسەلەلەردى ”شىنداپ كىرىسىپ“ شەشىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى ىلگەرىلەتۋدە تىڭعىلىقتى ناتيجەگە قول جەتكىزدى.

■ دالمە - ءدال شارا قولدانىپ، تالماۋ تۇستاردى، قيىن تۇيىندەردى شەشتى

　　جۋىقتا جۇڭگو مۇناي تابيعي گاز توبىنىڭ كلاپاندى اشىپ گاز جىبەرۋ بۇيرىعىن تۇسىرۋىنە ىلەسە، شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنە قاراستى جينيۋان سەرىكتەستىگى جاڭا ءتۇستى جەلىدە گاز جەتكىزۋ اينالىسىن جۇزەگە اسىرىپ، فۋكاڭ كاسىپ باقشا رايونىنىڭ گازبەن قامداۋ جەتكىلىكسىز بولۋ جانە گازدان پايدالانۋدا قامداۋ مەن قاجەتسىنۋدىڭ تەپە - تەڭ بولماۋ ماسەلەسىن شەشىپ، كاسىپ باقشاسى ”گازداندىرىلعان باقشا رايونىنىڭ“ ورتانى قورعاۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا پارمەندى كەپىل ازىرلەدى.

　　نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى ماسەلەنى شەشۋدىڭ جولدارى مەن ادىستەرىن ءدال تاۋىپ، دالمە - ءدال شارا قولدانىپ، نازاردى ءتۇيىندى نىسانداردى اتقارۋ بارىسىنداعى قيىنشىلىقتار مەن ماسەلەلەرگە شوعىرلاندىرىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتىپ، تياناقتاندىرۋدى ءبىر - بىرلەپ ىلگەرىلەتتى. نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلۋىنە ىلەسە، ءتۇيىندى نىساندار شەشۋشى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدى.

　　”ءبىز ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ قۇرىلىسىنا ارقا سۇيەي وتىرىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىننىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ىرىقتىلىقپەن ارقالاپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنا كۇش قوسامىز“، - دەدى شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ شۋجيى، القا باستىعى گاۋ جيانجۇن.

　　نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا، شينجياڭ بانكە جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى ۇيرەنە ءجۇرىپ، پارىقتاردى تابا ءجۇرىپ، وزگەرتە جۇرۋگە تاباندى بولىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ماسەلەلەردى تولىق ۇعىنىپ، تالماۋ تۇستاردى ءدال تاۋىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدى باستان - اياق ءسىڭىرىپ، تەگىس ىلگەرىلەتىپ، سايكەسە تياناقتاندىردى.

　　”قارىز اقشا الۋعا باتىنا الماۋ ماسەلەسى شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا فينانستىق قىزمەت وتەۋدەگى نەداۋىر كورنەكتى ماسەلە“. شينجياڭ بانكە جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، بانكە باستىعى جىڭ يۇيفىڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىندار مەن شاعىن، ۇساق كاسىپورىندار نازار اۋدارىپ وتىرعان وسى قيىن ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، شينجياڭ بانكە جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى حالىق باسقارۋىنداعى، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ سەنىمدىلىك بەرۋ كاسىبىن باسقارۋ مەحانيزمىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىپ، اناعۇرلىم كوپ قارىز اقشانىڭ ناقتى ەكونوميكا مەن ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا اناعۇرلىم يكەمدى كۇيدە اعىلۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

　　”ءبىز مىندەتىن ادا ەتسە، جاۋاپكەرشىلىگىن كەشىرۋ سىندى باسقارۋ پرينسيبىن العا قويىپ، تەكسەرىپ بەكىتۋ، مىندەتىن ادا ەتۋ سياقتى جاقتاردا بەلگىلەمەنى ەگجەي - تەگجەيلىلەندىرۋدى توڭىرەكتەي وتىرىپ، تەك ءمورالدىق حاۋىپ - قاتەر جانە مەڭگەرۋ حاۋىپ - قاتەرى بولماسا بولعانى، مىندەتىن ادا ەتكەندەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كەشىرۋدى قاتىستى قىزمەتكەرلەردىڭ تۇراقتاندىرۋىنا بولاتىندىعىن ايقىندادىق. بانكە قارجىسىنىڭ جىلجىمالىلىعىن ارتتىرۋدا بۇل شارانىڭ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولىپ، ءبىزدىڭ حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىندار مەن شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى قولداۋ قابىلەتىمىزدى اناعۇرلىم جوعارىلاتتى“، - دەدى جىڭ يۇيفىڭ.

■ ”ەكى توردى“ تىعىز توقىپ، شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا تۇرتكى بولدى

　　8 - ايعا كىرگەندە، شينجياڭدا جەمىس - جيدەكتىڭ ءيىسى مۇرىن جاردى، شينجياڭ جەمىس - جيدەكتەرى (ءپايزاۋات) تولايىم ساتۋ ساۋدا بازارىندا، جەمىسشى شارۋا ءپايزاۋات قاۋىنىن سۇرىپتاپ جاتتى، ساۋداگەرلەر قوراپتاپ، تاسۋمەن ابىگەرلەنىپ، قاربالاس ءبىر كورىنىس قالىپتاسقان. ءپايزاۋات اۋدانى عولتوعىراق قالاشىعى اياققوسكول قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابلاجان راحمەتوللا بازاردا ءوزى ەككەن ءپايزاۋات قاۋىنىن ساتۋمەن قاربالاس ەدى.

　　”ءپايزاۋات قاۋىنى ساۋدا بازارى اشىلعاننان كەيىن، كەلىپ قاۋىن ساتىپ الاتىن ساۋداگەرلەر كوبەيدى، باعاسى دا جاقسى. ءبىر ايعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا، ءوزىم 13 مۋ جەرگە ەككەن ءپايزاۋات قاۋىنى 50 نەشە مىڭ يۋانعا ساتىلدى، ايرىقشا قۋاندىم“، - دەگەن ابلاجاننىڭ قۋانىشىندا شەك جوق.

　　نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەدە، شينجياڭ قامداۋ - ساتۋ قارجى قوسۋ (جارناسى مەڭگەرىلەتىن) توبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى شينجياڭ ىشىندە ساتىپ الۋ جانە شينجياڭ سىرتىنا ساتۋ سىندى ”ەكى تور“ قۇرىلىسىن توڭىرەكتەي وتىرىپ، ىشكەرىلەي تەكسەرىپ - زەرتتەپ، ماسەلەلەردى مۇقياتتىلىقپەن تاۋىپ، تاباندا ۇيرەنىپ، تاباندا اتقارىپ، تاباندا وزگەرتىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ باعىتتامالىلىعى مەن ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى. شينجياڭ قامداۋ - ساتۋ قارجى قوسۋ (جارناسى مەڭگەرىلەتىن) توبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى ”سەرىكتەستىك + كووپەراتيۆ + شارۋا وتباسى“ جانە 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەردى توعىستىرا دامىتۋ ۇلگىسىن كەمەلدەندىرۋ ارقىلى ەگىنشىلىك وتباسىلارىنىڭ ساتۋ ارناسى جالاڭ بولۋ ماسەلەسىن شەشتى. ”جەلى سىرتىندا ناقتى تۇلعا + جەلىدە ەلەكتروندىق ساۋدا“ تيجارات ۇلگىسى ارقىلى اۋدان، اۋىل، قىستاق ءۇش دارەجەلى ساتىپ الۋ تورىن اشىپ، ساۋدا وزىندىك قۇنىن بارىنشا تومەندەتتى.

　　8 - ايدىڭ 20 - كۇنىنە دەيىن، تۇرپان، حوتان، قاشقار، اقسۋ 4 جەردە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قامبادا ساقتاپ مانەرلەۋ، ساتۋ ورتالىعى قۇرىلىپ بولدى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنەن جالپى 897 مىڭ تونناسى ساتىلىپ، شارۋا دەلدالدارىنان 300 نەشە ادامنىڭ جەتىلۋىنە جەتەكشى بولدى، 70 نەشە مىڭ شارۋا وتباسىن جەتەكتەدى.