تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

كەدەن باجىسى شوقپارى جۇڭگونىڭ دامۋ جولىن توسا المايدى

جۇڭ شىڭ

  امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ ەكونوميكا - ساۋدا قاجالىسىنىڭ دارەجەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋىنا مەڭزەس، جۇڭگو جاق باستان - اياق ادىلدىك، تۋراشىلدىق جاعىندا تاباندى تۇرىپ، ناقتى قۋات پەن توزىمدىلىكتى تىرەك ەتكەن كۇشتى سەنىمدى ايگىلەدى. جۇڭگو جاق مەملەكەتتىڭ وزەكتى مۇددەسى مەن حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن باتىل قورعاپ، ەركىن ساۋدا جانە ەرەجە نەگىزىندەگى كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن باتىل قولداپ، حالىقارالىق قوعامدا كەڭ كولەمدى القاۋعا بولەندى.

  جۇڭگودا ءبىر ميلليارد 400 ميلليونعا جۋىق جان سانىندىق ءىرى بازار بار، دۇنيە جۇزىندە كولەمى ەڭ زور ورتاشا كىرىستى شوعىر بار، تۇتىنۋدىڭ دارەجەسى تەزدەن جوعارىلاپ، تۇتىنۋ بازارىنىڭ كومەسكى كۇشى زورايىپ، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا وراسان زور قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى. بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا، امەريكانىڭ ەڭ ءىرى جەلىلەس مۇشەلىك تۇزىمدەگى ساۋدا بازارى كوستكونىڭ جۇڭگوداعى تۇڭعىش دۇكەنى جۇمىس باستاعاندا، ساۋداسىنىڭ كۇسەتتىك دارەجەسى باتىستىڭ قوعامدىق پىكىرىن تۇگەلدەي قايران قالدىردى − جۇڭگو بازارىنىڭ ءتيىمدى فاكتورىنىڭ ىقپالىنان كوستكونىڭ 2 كۇندەگى جالپى بازار قۇنى شامامەن 7 ميلليارد 800 ميلليون دوللارعا مولايدى. امەريكا بلۋمبەرگ اقپارات اگەنتتىگى: ”مەيلى ساۋدا سوعىسى بولسىن - بولماسىن، امەريكانىڭ كاسىپورىندارى تۇگەلدەي تۇتىنۋشىعا ىلەسىپ جۇڭگوعا بارادى“ دەپ باعالادى.

  جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ قارىشتاپ دامۋى جۇڭگونى شەتەل كاسىپورىندارى ەلەۋسىز قاراي المايتىن قارجى قوسۋ شۇرايلى القابىنا اينالدىردى. ”امەريكا كاسىپورىندارى جۇڭگودان شەگىنىپ شىعۋدى قايدان قيسىن“، بۇل كاسىپ ءىشى - سىرتىنداعى سانسىز قايراتكەرلەردىڭ جۇرەك ءۇنى. ۇلى بريتانيا «فينانس گازەتى»نىڭ حابارىندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتىلدى: امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ جۇڭگوعا قاراتقان دۇشپاندىق ويى ۇزدىكسىز ۇدەپ وتىرسا دا ءبىراق جۇڭگونىڭ تۇتىنۋ بازارىنىڭ ۇزدىكسىز كەڭەيۋىنىڭ ارقاسىندا امەريكا كاسىپورىندارىنىڭ جۇڭگوداعى قارجى قوسۋى ءالى دە ارتۋدا، ”جوعارى دەڭگەيلى جاساۋ كاسىبىمەن قاتىستى «بايلىق» جۋرنالى تىزگەن امەريكانىڭ 1000 قۋاتتى سەرىكتەستىگى... تۇگەلدەي جۇڭگومەن ساۋدا جاساسۋدا ءارى جۇڭگوداعى كاسىپتەرىن ۇلعايتۋدا“، ويتكەنى ”ولار جۇڭگونىڭ ۇزدىكسىز دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ تەبىندى جاساۋ ورتالىعى بولاتىندىعىن بىلەدى“.

  جۇڭگو مەن امەريكانىڭ ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگىن تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى نىسانا ەتكەن بازار كۇشى بەلگىلەگەن. امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەر امەريكا كاسىپورىندارىنان جۇڭگودان شەگىنىپ شىعۋدى تالاپ ەتىپ، امەريكا ەكونوميكاسى مەن جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ اراسىن ايىرۋ كەرەك دەپ داۋرىقسا دا الايدا سەلبەستىكتى تالاپ ەتكەن، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە تالپىنعان ءداۋىر اعىنىن كەرى اينالدىرا المايدى. امەريكا - جۇڭگو ەكونوميكا - ساۋدا مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ جۋىردا جاريالاعان تەكسەرۋ ناتيجەسىندە كورسەتىلۋىنشە، تىلشىلىك جاسالعان %97 امەريكا كاسىپورىندارى جۇڭگو بازارىنان پايدا تاۋىپ وتىرعان. وسى كوميتەتتىڭ باستىعى كرەيگ اللەن مىنانى ايقىن ءبىلدىردى: ”باسىم كوپ ساندى ونداعى (جۇڭگو) امەريكا كاسىپورىندارى بولجاۋعا بولاتىن كەلەشەكتە جۇڭگونىڭ ءالى دە الەمدىك ارتۋدىڭ باستى قوزعالتقىشتارىنىڭ ءبىرى بولاتىندىعىن تۇسىنەدى.“ ارينە، جۇڭگودان اجىراۋ دەگەنىمىز ورايدان اجىراۋ، كەلەشەكتەن اجىراۋ، امەريكا كاسىپورىندارى مۇنى امەريكا جاقتىڭ كەيبىر ادامدارىنان دا ارتىق انىق تۇسىنەدى.

  جۇڭگونىڭ دامۋ كەلەشەگىنە نازار اۋدارۋ، جۇڭگو بازارىنىڭ ورايىنا ءمان بەرۋ − دۇنيە جۇزىندەگى باسىم كوپ ساندى كاسىپورىنداردىڭ ورتاق تانىمى. جۋىردان بەرى ”جۇڭگو بازارىنا شەرۋ تارتۋ“ جونىندەگى حابارلار ادامداردىڭ نازارىن ەرەكشە اۋداردى − گەرمانيانىڭ بولشەك ساتۋ كاسىبى الفاۋىتى الدي جۇڭگو بازارىنا شىعۋدا تىڭ قادام باستى، جاپونيانىڭ ەڭ ءىرى ءۇي جيھازدارى جەلىلەس دۇكەنى نيتوري سەرىكتەستىگى 2032 - جىلعا جەتكەندە جۇڭگو ۇلى قۇرلىعىندا 1000 دۇكەن اشاتىندىعىن جاريالادى، ەكسونموبيل سەرىكتەستىگى جۇڭگودا ءىرى تيپتى جەكە قارجىلى مۇناي حيميا نىسانىن سالۋ شەشىمىن جاسادى... جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋ قادامنىڭ بەكەمدەلۋىنە ىلەسە، جۇڭگو بازارىنىڭ باۋرامدىلىعى كۇن سايىن ارتتى، بۇل − جۇڭگو - امەريكا ساۋدا قاجالىسى جاعدايىندا جۇڭگونىڭ بيىل الدىڭعى 7 ايداعى شەتەل قارجىسىنان ءىس جۇزىندىك پايدالانۋىنىڭ وتكەن جىلعى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %7.3 ارتۋىنىڭ ماڭىزدى سەبەبى.

  جۇڭگو بازارىنىڭ باۋرامدىلىق حيكاياسى ۋاقىت پەن اۋقىمنىڭ لوگيكاسى مەن زاڭدىلىعىن ءتۇسىندىردى، جۇڭگونىڭ العا باسۋ قادامىن توسۋعا بولمايتىندىعىن داۋسىز ءتۇسىندىردى. امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ اۋقىمعا قارسى قيمىلداۋداعى ءارقانداي ماقساتى تۇگەلدەي زاڭدىلىققا قايشى ارەكەت، ول استە ىسكە اسپايدى.

  (ماقالا 2019 - جىلى9 - ايدىڭ 1 - كۇنگى «حالىق گازەتى»ندە باسىلعان)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى