جۇڭ شىڭ
امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەر ەكونوميكا - ساۋدا قاجالىسىن تۋدىرىپ جانە ۋشىقتىرىپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەسىنە ورەسكەل قايشى كەلىپ، حالىقارالىق زاڭمەن جونگە سالۋدى جانە حالىقارالىق ساۋدا ءتارتىبىن بۇزدى. كىسىنىڭ جاعاسىن ۇستاتاتىنى سول، كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسى ەرەجەسىن مۇلدە كوزگە ىلمەگەن بۇل ادامدار اق پەن قارانى ادەيى، توقتاۋسىز شاتىستىرىپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەسىن بۇزدى دەپ جالاسىن جۇڭگوعا ارتتى. فاكت − ەڭ جاقسى دالەل، امەريكاداعى كەيبىرەۋلەردىڭ ءوزىن دە، وزگەنى دە زياندايتىن قىلىعى حالىقارالىق قوعامنىڭ، ءتىپتى، امەريكاداعى ءار سالانىڭ جاپپاي سىنىنا ۇشىرادى؛ ال، كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن تاباندىلىقپەن قولدايتىن، سىڭار جاقتىلىق پەن قورعامپازدىققا قارسى تۇراتىن جۇڭگو حالىقارالىق قوعام جاپپاي مويىنداعان حالىقارالىق زاڭمەن جونگە سالۋدىڭ باتىل قورعاۋشىسى جانە قۇرىلىسشىسى بولىپ وتىر.
جۇڭگو دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرەردە بەرگەن ۋادەسىن جاپپاي ورىندادى، بۇل كىمدە - كىم تەرىسكە شىعارا المايتىن فاكت. 2001 - جىلى دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرگەننەن بەرى، جۇڭگو جاق باستان - اياق ەركىن ساۋدا ۇستانىمىن بەلسەنە اتقارىپ، بازاردى كەڭ كولەمدە اشىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ ۋادەسىن جانە اشىق بولۋ بورىشى سياقتىلاردى ورىنداپ، ناعىز ءىرى ەلدىك جاۋاپكەرشىلىك كورسەتتى. 2010 - جىلعا دەيىن، جۇڭگونىڭ تاۋارلارعا سالىناتىن كەدەن باجىسىن تومەندەتۋ ۋادەسى تولىقتاي ورىندالىپ، كەدەن باجىسىنىڭ جالپى دەڭگەيى 2001 - جىلعى ％15.3تەن ％9.8كە ءتۇستى، مۇنىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ورتاشا باجى مولشەرى ％15.2كە ءتۇسىپ، دامىعان مۇشەلەردىڭ ％39تىك ورتاشا كەدەن باجىسى دەڭگەيىنەن الدەقايدا تومەن بولدى. جۇڭگو دەربەس تۇردە ەسىك اشۋدى ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، 2018 - جىلى كەدەن باجىسىنىڭ جالپى دەڭگەيىن ％7.5كە ءتۇسىردى، شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ تىكەلەي قارجى قوسۋ كولەمى 1992 - جىلدان بەرى ۇدايى 26 جىل وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ىشىندە ءبىرىنشى ورىندى يەلەپ، دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلدىڭ جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋى اكەلگەن پايدادان اناعۇرلىم كوبىرەك يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاسالدى.
جۇڭگو دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەسىنە بويسۇنۋعا جانە ونى قورعاۋعا تاباندى بولىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي مويىنداۋىنا يە بولدى. دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرگەننەن بەرى، جۇڭگو ساۋدانىڭ، قارجى قوسۋدىڭ ەركىن، قولايلى بولۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، تالاس - تارتىستى شەشۋ مەحانيزمىنىڭ زاڭدىق ورنىن ءونىمدى قورعاپ، ساۋدا ساياساتىن قاراۋعا تەرەڭدەي ارالاسىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ كوپ جاقتى ساۋدا تۇزىلىسىنە توعىسۋىنا بار كۇشپەن قولداۋ كورسەتىپ، سىڭار جاقتىلىق پەن قورعامپازدىققا باتىل قارسى تۇرىپ كەلەدى... ناقتى ءىس - ارەكەتتەر جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەسىنە بويسۇناتىن، كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن قورعايتىن كەلىسىم - شارتتىق رۋحىن ايگىلەدى. دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ باس مەڭگەرۋشىسى ازەۆەدو: دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرگەننەن بەرى، جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنداعى رولى كۇن سايىن كۇشەيىپ كەلەدى، - دەپ اتاپ كورسەتتى.
دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەسىنە بويسۇنۋ جاعىندا، امەريكا جاقتاعى كەيبىرەۋلەر ءوز جاعدايىن بىلسە كەرەك ەدى. قاتىستى زاڭ ماماندارىنىڭ اتاپ كورسەتۋىنشە، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ تورەلىك ايتقان ىستەرىندە امەريكانىڭ ۇستىنە 154 دەلو بويىنشا شاعىم تۇسكەن، 53 دەلودا اتقارۋ ماسەلەسىنە ءدوپ كەلگەن، مۇنىڭ ىشىندەگى فەدەراتسيالىق زاڭعا نەمەسە شتاتتىق زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋگە ساياتىن 11 دەلودا امەريكانىڭ اتقارماۋ مولشەرى ％50تەن اسقان. كوپتەگەن فاكتتەر امەريكا جاقتىڭ ءوز ەلىنىڭ زاڭىن قاشاندا حالىقارالىق زاڭنان جوعارى قوياتىنىن كورسەتەدى.
قولايىنا جاقسا قولدانىپ، جاقپاسا تاستاي سالادى، امەريكاداعى كەيبىرەۋلەردىڭ حالىقارالىق ەرەجەگە مامىلەسى قاشاندا وسى. دەمەك، ولار زەيىن - قۋاتىن ءوزىن - ءوزى الدارقاتاتىن جانە جۇزەگە اسۋى مۇمكىن ەمەس ىستەرگە جۇمساعاننان گورى، شىندىققا تۋرا قاراپ، دۇرىس ارناعا قايتا ورالىپ، ماسەلەلەردى تىڭعىلىقتى شەشسە ءجون ەدى. وزگەنى تانىعان اقىلدى، ءوزىن تانىعان دانىشپان. جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ ەرەجەسىن اتقارۋ جاعىندا ايتقانىن ورىندايتىندىعىمەن سالىستىرىپ كورىپ، امەريكاداعى كەيبىرەۋلەر ءوز - وزىنەن ءتىپتى دە كوبىرەك ەسەپ السا جارار ەدى.
(ماقالا 2019 - جىلى 9 - ايدىڭ 2 - كۇنى «حالىق گازەتى»ندە باسىلعان)
