− شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسى حايۋاناتتار مەديتسيناسى شۋەيۋاننىڭ پروفەسسورى، دوكتورانت جەتەكشىسى بايىنساعان گەلىك جونىندە
ءتىلشى جاۋ شييا
شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسى حايۋاناتتار مەديتسيناسى شۋەيۋاننىڭ پروفەسسورى، دوكتورانت جەتەكشىسى بايىنساعان گەلىك باستان - اياق ءوزىنىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشىنان اينىماي، ۇزاق ۋاقىتتار بويى مال شيپاگەرلىگى عىلىمى سالاسىندا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءبىر - بىرلەگەن قيىن ماسەلەلەردى جەڭدى، وتە - موتە، كەنە قۇرتى سياقتى پارازيت قۇرتتاردان ساقتانۋ جانە ونى قۇرتۋ جاعىندا رايونىمىزدىڭ مال شارۋاشىلىعى ىستەرىنىڭ دامۋى، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىستەرىنىڭ ارتىپ، بايۋ جولىنا ءتۇسۋى ءۇشىن بەلسەندى ۇلەس قوستى.
■ پارازيت قۇرت اۋرۋلارىنان ساقتانۋ جانە ونى قۇرتۋدى زەرتتەۋگە كۇش سالدى
” مەن مال شارۋاشىلىق وڭىرىنەن كەلگەنمىن، عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن تاجىريبەحانادان الىپ شىعىپ، ەگىنشى - مالشىلارعا قىزمەت وتەيمىن“. 8 - ايدىڭ 6 - كۇنى ءتىلشى بايىنساعانعا جولىققان شاقتا، ول ءبىر نىساننىڭ ورتا مەزگىلدەگى تەكسەرۋىن ەندى عانا اياقتاتىپتى. سول كۇنى ساعات 6دان ساعات 20عا دەيىن ول تۇپ - تۋرا 14 ساعات قىزمەت ىستەپتى.
بايىنساعان حىجيڭ اۋدانى بالعىنتاي قالاشىعىنداعى ءبىر مالشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن، كىشكەنتايىنان ساحاراعا جانە ءتورت تۇلىك مالعا دەگەن كىرشىكسىز سۇيىسپەنشىلىگى بار ول جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى كەزىندە، تالاپ تولتىرۋ كەستەسىنىڭ بارلىعىنا اۋىل شارۋاشىلىق مەكتەپتەرىن جازادى. 1986 - جىلى بايىنساعان ىشكى موڭعۇل اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ مال شيپاگەرلىگى كاسىبىنەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنە قىزمەتكە بولىنەدى.
شينجياڭ ەلىمىزدەگى 5 ۇلكەن مال شارۋاشىلىق رايوننىڭ ءبىرى رەتىندە جايلىم اۋماعى كەڭ، ءشوپ قورەكتى ءۇي حايۋاناتتارى كوپ، كەنە قۇرتى اۋماعى كەڭ بولۋداي ەرەكشەلىككە يە، تابيعي جايلىمدا باعىلاتىن جىلقى، سيىر، قويلارعا كەنە تۇرىندەگى قۇرتتار وڭاي قاپتاپ، قان سورادى جانە كەنە قاپتاۋ دەرت - دەربەزىمەن جۇعىمدالادى. بۇل قيىن ماسەلەنى جەڭۋ ءۇشىن، 1999 - جىلدان باستاپ، بايىنساعان ”ءشوپ قورەكتى حايۋاناتتارداعى پارازيت قۇرت دەرت - دەربەزدەرى“، ”ناسەكومدار ارقىلى تارالاتىن دەرت - دەربەزدەر“ سياقتىلاردان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ تەحنيكاسىن زەرتتەۋگە دەن قويا باستايدى. سونان باستاپ، ساباقحانا، تاجىريبەحانا، باعىمشىلىق بازاسى ونىڭ قىزمەتىندەگى ”ءۇش ءتۇيىن، ءبىر جەلىگە“ اينالادى.
■ نەگىزگى ساتىداعى بۇقارانىڭ تىلەگىنە نازار اۋداردى
بايىنساعان باستان - اياق رايونىمىز مال شارۋاشىلىعى كاسىبى دامۋىنىڭ قاجەتىمەن تىعىز بايلانىستىرا وتىرىپ، نەگىزگى ساتىداعى بۇقارانىڭ تىلەگىنە نازار اۋداردى.
وقىتۋشىلىقپەن شۇعىلدانعان 33 جىلدان بەرى، بايىنساعان ءار جىلى تۇگەلدەي تۇتاس شينجياڭداعى مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىن ىشكەرىلەي ارالاپ، ۇلگى الىپ تەكسەرۋدى ۇزبەي جالعاستىردى. 2016 - جىلى تۇرپان قالاسىنداعى ءبىر باعىمشىلىق وتباسىنىڭ نەشە ونداعان سيىرى ارت - ارتىنان ءولىپ قالىپ، باعىمشىلىق وتباسى دەرەۋ ءدال سول جەردە ۇلگى الىپ جۇرگەن بايىنساعانعا حابارلاسادى. بايىنساعان سيىردىڭ دەنەسىنەن كەنە قۇرتىن الىپ، قانىنا حيميالىق اناليز جاساۋ، بورشالاپ تەكسەرۋ سياقتى دياگنوز قويۋ ارقىلى ساقينا ءتارىزدى تەيلورشا قۇرتى دەرت - دەربەزى تۋىلعانىن بايقايدى. بايىنساعان تاعى دا باعىمشىلىق وتباسىنىڭ سيىر قوراسىنىڭ توزىپ كەتكەنىن، تام قابىرعالارىنداعى جارىقتاردا قالىڭ انالىق كەنەلەردىڭ قاپتاپ جۇرگەنىن بايقايدى. بايىنساعاننىڭ ۇسىنىسىمەن باعىمشىلىق وتباسى دەرەۋ كوشىپ شىعىپ، 200دەن استام سيىرىن امان الىپ قالادى.
ۇلگى الىپ تەكسەرۋدەن سىرت، بايىنساعان تاعى دا اسپيرانت، دوكتورانت ۇجىمدارىن باستاپ، وڭتۇستىك، سولتۇستىك شينجياڭنىڭ نەگىزگى ساتىلارىنا بارىپ، مالدا بولاتىن دەرت - دەربەز بەن زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋ جانە ونى قۇرتۋ جونىندەگى بىلىمدەردى جالپىلاستىرادى. ”ءبىر جولى لەكسيا بارىسىندا، ءبىر مالشى كەنە قۇرتى مودەلىن جاساۋ ءوتىنىشىن ورتاعا قويدى“. سودان كەيىن، بايىنساعان مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىنە بارعاندا جانىنا تۇگەلدەي كەنە قۇرتى كورسەتپە سىزباسىن، دەرت - دەربەز بەن زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋ جانە ونى قۇرتۋ بارىسى كەستەسىن الا ءجۇرىپ، قايدا بارسا سول جەرگە ءىلىپ قويادى، قايدا بارسا سول جەرگە ۇگىت جۇرگىزەدى.
كوپ جىلدىق قۇلشىنىس ارقىلى بايىنساعان مال شيپاگەرلىگى كاسىبىنىڭ عىلمي تىرەكتىسىنە، ءپان باستاماشىسىنا اينالدى. ول باسقارىپ اتقارعان ءار تۇردەگى مەمەلەكەت دارەجەلى، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى زەرتتەۋ تاقىرىبى 30 نەشە تۇردەن استى؛ ول دەرت - دەربەز قوزدىرعىش تۇقىمدىق زات قاينارى قامباسىن قۇرىپ، قوداس، جىلقى تۇقىمداس حايۋاناتتاردىڭ جانە جابايى حايۋاناتتاردىڭ ناقتى ۇلگىسىنىڭ اقتاڭداعىن تولىقتاپ، پارازيت قۇرت ۇلگى كەڭسەسىن باتىس سولتۇستىكتەگى ماڭداي الدى پارازيت قۇرت تۇقىمدىق زات قاينارى كورمە كەڭسەسىنە اينالدىردى؛ ول 10 نەشە ءتۇرلى دياگنوز سىناق ءدارىسىن زەرتتەپ اشىپ جالپىلاستىرىپ، عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرى ارقىلى ءىس جۇزىندىك وندىرىستە ورىن تەپكەن عىلمي ماسەلەلەردى شەشىپ، رايونىمىزدىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋىن جانە مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن بار كۇشپەن جەبەدى.
■ جوعارى ساپالى مال شارۋاشىلىق، مال شيپاگەرلىك دارىندىلارىن تاربيەلەدى
ايەل عالىم، مال شيپاگەرلىگى مامانى... وقۋشىلاردىڭ نازارىندا بايىنساعان قۇنتتى ىزدەنەتىن، اسا اياۋلى، اسا قۇرمەتتى ”انا پروفەسسور“. 2009 - جىلى بايىنساعان وقۋشىلاردى باستاپ ارناۋلى ۇجىم قۇردى، مۇندا كەنە قۇرتىنان ساقتانۋ جانە ونى قۇرتۋ سالاسىنداعى قيىن ماسەلەلەردى جەڭۋدى ماقسات ەتتى.
بايىنساعان ساباقحانا وقىتۋىندا ”قۇنتتىلىق“قا ءمان بەردى، تاجىريبە وقىتۋى بۋىنىندا ”ناقتى ىستەۋ“دى باسا دارىپتەدى، ول جاسامپازدىقپەن اتقارعان ”3 + 1“ ماگيستر اسپيرانت تاربيەلەۋ جوباسى وقۋشىلاردىڭ ەرەكشە قارسى الۋىنا يە بولدى. ول تاعى ءوزىنىڭ 6 ءتۇرلى ءتىلدى جەتىك بىلۋدەي ارتىقشىلىعىنان جانە پاندەگى ارتىقشىلىعىنان پايدالانىپ، ءار دەڭگەيدەگى وقۋشىلاردى تاربيەلەۋگە بەلسەنە ات سالىستى. قازىر ول تاربيەلەگەن ماگيستر اسپيرانت، دوكتورانت 100دەن استى. بۇل كۇندەرى، وسى وقۋشىلار بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر - جەرىنە تارالعان، كوپتەگەن وقۋشى شينجياڭ مال شارۋاشىلىعى مال شيپاگەرلىگى سالاسىنىڭ تىرەكتىلەرىنە اينالدى.
”مەن ءبىر قاراپايىم ەگىنشى - مالشى وتباسىنان شىقتىم، پارتيانىڭ باۋلۋىنىڭ ارقاسىندا عانا اناعۇرلىم كوپ ۇيرەنۋ ورايىنا يە بولىپ، عىلمي زەرتتەۋ نىساندارىن ىستەدىم، شەتەلگە شىعىپ ءبىلىم تولىقتادىم“. بايىنساعان بىلاي دەدى: وسى كاسىپتىڭ ءتىپتى دە وزىق عىلىم - تەحنيكالارىن يگەرىپ، جاس ۇجىمداردى جاقسىلاپ تاربيەلەپ، عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن تاجىربيەحانادان الىپ شىعىپ، ەگىنشى - مالشىلارعا قىزمەت وتەۋدى ءۇمىت ەتەمىن.
