− شينجياڭنىڭ ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن ورىستەتكەندىگى جونىندەگى جەلىلەس جالپى شولۋ
ءتىلشى جاۋ چۇنحۋا
اۆتونوميالى رايوننىڭ ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، 1 - توپتاعى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەگە قاتىناسقان تاراۋلار، ورىندار حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، بۇقارالىق كوزقاراس پەن بۇقارالىق لۋشياندى يدەياسىنا تەرەڭ تامىر تارتقىزىپ، ارەكەتتە ناقتى تياناقتاندىردى. ماسەلەنى شەشۋدى ءتۇيىن ەتىپ، ناقتى شارا قاراستىرىپ، شىنايى كىرىسىپ، بۇقارا ۋايىمدايتىن ىستەردى، باس قاتىراتىن ىستەردى، الاڭدايتىن ىستەردى كۇش سالا شەشىپ، بۇقارانىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، حالىققا پايدا جەتكىزۋدى كوزدەۋدىڭ، حالىق ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى ادا ەتۋدىڭ ءىس جۇزىندىك ناتيجەسى ارقىلى حالىقتىڭ سەنىمىنە يە بولدى.
■ بۇقارامەن تىعىز بايلانىس جاساپ، پىشاقتىڭ ءدۇزىن ىشكە قاراتىپ، قىزمەت وتەۋدەگى ولقىلىقتاردى تەكسەرىپ تاپتى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا رايونىمىزداعى ءارقايسى تاراۋلار، ورىندار باس ماقسات تانىمىن كۇشەيتىپ، ”مەن كىممىن، كىم ءۇشىن، كىمگە سۇيەنەمىن“ دەگەن وسى ءتۇبىرلى ماسەلە جونىندەگى تانىمدى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ماسەلەنى باعدار ەتۋدەن جازباي، ماسەلەنى ءدال تاۋىپ، ناقتى تاۋىپ، ماسەلە ءتىزىمىن شىعارىپ، پىشاقتىڭ ءدۇزىن ىشكە قاراتىپ، ءوز تاراۋىنىڭ، ورىندارىنىڭ بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ جاقتارىنداعى ولقىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىن تەكسەرىپ تاپتى.
”تاياۋدا مەن شوفەرلىك ەمتيحانىنا تىزىمدەلدىم، كەيبىر شوفەرلىك مەكتەپتەرىنىڭ ۇيرەنۋشىلەردى باۋراۋ ءۇشىن باعا سايىسىن جۇرگىزەتىندىگىن بايقادىم، قاتىستى تاراۋلاردىڭ باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتۋىن ءۇمىت ەتەمىن“، ”ءبىر قالادا بىرلەسىپ تاسىمالداۋ جۇزەگە اسىرىلدى، مەن ميڭيۋان جولاۋشى تاسىمال بەكەتىنەن اۆتوكولىككە وتىرىپ مايتاۋعا قايتا الاتىن بولدىم، سىزدەردى القايمىن!“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق قاتىناس - تاسىمال مەڭگەرمەسىنىڭ سايتىندا اشىلعان ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى بويىنشا حالىق پىكىرىن جيناۋ ايدارشاسىنا توراپتاستار ءوزىنىڭ پىكىرى مەن ۇسىنىسىن ۇزبەي قالدىرىپ جاتتى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا اۆتونوميالى رايوندىق قاتىناس - تاسىمال مەڭگەرمەسى قىزمەت وتەۋ وبيەكتىن ۇيگە بارۋعا ۇسىنىس ەتۋ، جولاۋشى تاسىمال بەكەتىنەن، شوفەرلىككە باۋلۋ كاسىپورىندارىنان احۋال ۇعىسۋ سياقتى ءتۇرلى تاسىلدەردەگى تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى كەڭ كولەمدە ورىستەتىپ، تۇيىندەر ارقىلى سالالاردى جەتەكتەپ، تەرەڭدەي قازىپ، ەگجەي - تەگجەيلى تەكسەرىپ، ماسەلەنى ناقتى تابۋ، ەگجەي - تەگجەيلى تابۋ، ۇستىنەن وڭاۋ مەن تۇبىرىنەن وڭاۋعا تەڭ ءمان بەرۋ ارقىلى بۇقارانىڭ اڭىسى كۇشتى كورنەكتى ماسەلەلەردى مۇقيات شەشتى.
71 ورىنعا جازباشا پىكىر - ۇسىنىس الۋ حاتىن جولدادى؛ ”12348“ شينجياڭ زاڭ تورىندا تور پىكىرى تۇعىرىن اشتى؛ 11 تەكسەرۋ - زەرتتەۋ گرۋپپاسىن قۇرىپ، ايماقتارعا (وبلىس، قالا، اۋدان) بارىپ، جۇمىس ۇستىندە تەكسەرۋ جۇرگىزۋ، مالىمەت تىڭداۋ، اڭگىمەلەسۋ، پىكىر اۋىستىرۋ، وڭاشا اڭگىمەلەسۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى ءادىليا اكىمشىلىك قىزمەتىنىڭ ورىستەتىلۋ جاعدايىن ۇعىستى... نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق ءادىليا مەڭگەرمەسى ماسەلەنى قاداعالاۋدى باستان - اياق ساباقتاستىرىپ، ەسىكتى اشىپ قاداعالاۋ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ قاداعالاۋ، اڭگىمە وتكىزۋ ارقىلى قاداعالاۋ، سالىستىرىپ قاداعالاۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى كورنەكتى ماسەلەلەردى ءدال تاۋىپ، ناقتى تاۋىپ، جەتكىلىكتى تاۋىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتتى.
اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى دۋمان سالىق اۆتونوميالى رايوندىق ءادىليا مەڭگەرمەسىنىڭ پىكىر الۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناستى. ول بىلاي دەدى: ”تەك ءسوز سويلەۋ ارناسىن كەڭەيتىپ، ماسەلەگە بەتپە - بەت كەلەتىن جاۋاپكەرشىلىك جانە بەكىم بولعاندا عانا، ماسەلەنى ونان ارى شىنايى تاۋىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ ويداعىداي ورىندالۋىنا بەرىك نەگىز قالاۋعا بولادى“.
■ كورنەكتى ماسەلەلەردى شەشىپ، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدا اياۋشىلىق ىستەمەدى، تەبىندى بوساتپادى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، رايونىمىزداعى ءارقايسى تاراۋلار، ورىندار باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ، شىنايى يگەرىپ، ناقتى ىستەۋ رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ماڭىزدى تۇتقاسى ەتۋگە تاباندى بولىپ، اياۋشىلىق ىستەمەي، تەبىندى بوساتپاي، ورتالىق ايقىنداعان 8 جاقتاعى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ايقىنداعان 2 جاقتاعى ارناۋلى رەتتەۋ - وڭاۋدى ءجىتى قاداعالاپ، اۋەلگى ماقساتپەن، بورىشپەن سالىستىرىپ، قيىن ماسەلەلەردى شەشەتىن ناقتى شارا، قاتاڭ شارا الىپ شىعىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ اڭىسى كۇشتى كورنەكتى ماسەلەلەردى شىنايى شارالارمەن شەشتى.
”بيىل بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسىنىڭ كومەك قارجىسى قولىڭىزعا ءتيدى مە؟ ورتالىقتىڭ قانشا تولىقتاما بەرگەندىگىن، اۆتونوميالى رايوننىڭ قانشا تولىقتاما بەرگەندىگىن بىلەسىز بە؟“ 8 - ايدىڭ 18 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى اۋىل - قىستاقتاردىڭ بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسى ساپاسىن، حاۋىپسىزدىگىن ۇلگى الىپ تەكسەرۋ گرۋپپاسى قۇلجا اۋدانى اروستەڭ قالاشىعى بايتوقاي قىستاعىنا بارىپ، قىستاق تۇرعىنى جانابۋ ۋاليدەن بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسىنىڭ ناقتى تياناقتاندىرىلۋ جاعدايىن ۇعىستى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى اۋىل - قىستاقتىڭ بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسىن ارناۋلى رەتتەۋ - جونگە سالۋ قىزمەتىن بەلسەنە ورىستەتتى، قازىرگە دەيىن جەر - جەردىڭ اۋىل - قىستاق بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسى قۇرىلىسىن باسقارۋ سالاسىنان جيىنى 2301 ماسەلە بايقاعان، مۇنىڭ ىشىندە وتكەلدى قاتاڭ يگەرمەگەنگە ساياتىنى 2049، تۋىس - تۋعان، جاقىن - جان اشىرلارىنا جان تارتۋ ماسەلەسى 52، ۇقىقتى ءوز مۇددەسىنە پايدالانۋ ماسەلەسى 200. قازىر بارلىعى رەتتەلىپ تۇزەتىلدى.
”2019 - جىلى ءبىز بۇكىل رايوندا 200 مىڭ 900 وتباسىنىڭ اۋىل - قىستاق بەيقۇت ءۇي قۇرىلىسى مىندەتىن، اسىرەسە، اۋىل - قىستاقتاعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان 9355 كەدەي وتباسىنىڭ باسپانا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋداي كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مىندەتىن جاپپاي ورىنداپ، كەدەي جان سانىنىڭ قاتەرلى ۇيلەردە تۇرۋداي تاريحىن نەگىزىنەن اياقتاتتىق“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەڭگەرمەسى قىستاق - قالاشىق قۇرىلىسى باسقارماسىنىڭ باستىعى گاۋ فىڭ.
جۋىقتا ءۇرىمجى اۋدانى شۇيشيگوۋ قالاشىعى مياۋىرگوۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مۇقيات باقان اۋدانداعى تازالىق شارت - جاعدايى ”لاس، رەتسىز، ناشار“ بولعان، زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى ازىق - تۇلىك وندىرگەن، وڭدەگەن شاعىن دۇكەندەردىڭ ارت - ارتىنان جابىلعاندىعىن، وزدەرىنىڭ تازا، سالاماتتى قۇرت ءوندىرۋ شاعىن دۇكەندەرى ساۋداسىنىڭ بارعان سايىن جاقسارعاندىعىن بايقادى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى ورىستەتۋ بارىسىندا اۆتونوميالى رايوندىق بازار باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسى حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى ازىق - تۇلىك، ءدارى - دارمەك حاۋىپسىزدىگى جاعىنداعى كورنەكتى ماسەلەلەردى مىقتاپ ۇستاپ، ازىق - تۇلىك شاعىن دۇكەندەرىن، مەكتەپ ماڭىنداعى ازىق - تۇلىك حاۋىپسىزدىگىن، جۇڭگوشا تۋرامالى ءدارى - دارمەكتەردىڭ ءوندىرۋ ساپاسى حاۋىپسىزدىگى ماسەلەلەرىن جانە ءدارى - دارمەك بولشەك ساتۋ كاسىپورىندارىنداعى جۇمىس جۇرگىزەتىن دارىگەرلەردىڭ ”كۋالىگىن ءىلىپ قويۋ“ ارەكەتىن جالپى بەتتىك رەتتەپ - جونگە سالدى. 8 - ايدىڭ 20 - كۇنىنە دەيىن ازىق - تۇلىك شاعىن دۇكەندەرىنەن، كۋالىكسىز تيجاراتشىدان، مەكتەپ ماڭىنداعى جىلجىمالى جايمالاردان 523 ىن (دانا) اداقتادى، كۇشىنەن قالدىردى، دەلو تۇرعىزىلىپ تەكسەرىلىپ ءبىر جاقتى ەتىلگەن ازىق - تۇلىك شاعىن دۇكەندەرى 58 بولدى.
■ حالىق تۇرمىسىنداعى ناقتى ىستەردى جاقسى ىستەپ، بۇقارانىڭ باقىت كورسەتكىشىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، رايونىمىزداعى تاراۋلار، ورىندار بىلگەن زاماندا دەرەۋ تۇزەتىپ، تاباندا اتقارىپ، تاباندا تۇزەتىپ، ءبىر قىدىرۋ ناقتى تاسىلدەر ارقىلى ”بۇقارا ۋايىمدايتىن ىستەر، باس قاتىراتىن ىستەر، الاڭدايتىن ىستەر“ تىزىمگە الىنعان ”ماسەلەلەر تىزىمدىگىن“ بىرتىندەپ ”قىزمەت وتەۋ تىزىمدىگى“نە، ەڭ سوڭىندا ”رازى بولۋ تىزىمدىگى“نە اينالدىردى.
جاقىندا قۇتىبي اۋدانىنىڭ تۇرعىنى جاڭ يلان ءبىر ۇيدەگى 3 جاننىڭ نوپوسىن قۇتىبي اۋدانىنان سانجى قالاسىنا كوشىرۋگە دايىندالدى. بۇرىن نوپوس كوشىرۋ جۇمىسىن بىتىرگەندە سول ادامنىڭ ءوزى قاتىستى ماتەريالداردى الىپ تەرەزەگە بارىپ قاتارعا تۇرىپ ءبىتىرۋ كەرەكتىگىنەن، ونىڭ ۇستىنە 20 قىزمەت كۇنىندە عانا بىتەتىندىگىنەن، توتەنشە كۇردەلى ەكەندىگىنەن حاباردار بولادى. ”سونىمەن مەن ەرتە بارىپ قىزمەت وتەۋ تەرەزەسىنە قاتارعا تۇردىم، قىزمەتكەرلەر ماعان ينتەرنەتتە بىتىرگەندە ءتىپتى دە تەز بولاتىندىعىن ايتتى. مەن ۇيگە قايتىپ كەلىپ قول تەلەفونىم ارقىلى ءوتىنىش تاپسىردىم، 7 قىزمەت كۇنىنە جەتپەي جاڭا نوپوس داپتەرىمدى ۇيىمە جولداپ بەردى“، - دەدى جاڭ يلان.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەڭگەرمەسى ”كوپ بولعاندا ءبىر رەت بارۋ“ بويىنشا قىزمەت وتەۋدىڭ 40 ءتۇرىن جاريالادى، مۇندا نوپوس، اكىمشىلىك تەكسەرىپ بەكىتۋ سياقتى بۇقارا جاپپاي كوڭىل ءبولىپ جانە نازار اۋدارىپ وتىرعان جۇمىستار سالاسىن قامتىپ، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ قىزمەت ونىمدىلىگىن اناعۇرلىم جوعارىلاتىپ، قوعام حاۋىپسىزدىگى اكىمشىلىك تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتارتىبىن ىقشامداپ، بۇقارانىڭ كوپ اۋرە بولماي، مۇلدە اۋرەشىلىككە تۇسپەي جۇمىس بىتىرۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
”ءدارى رەتسەبىن اشتىرىپ كورمەگەن ادام ءبىزدىڭ قينالىسىمىزدى تۇسىنبەيدى، اسىرەسە، كۇن سۋىق، جول تايعاق كەزدەرى ءتىپتى قيىن. كەلەر ايدان باستاپ مەن ەندىگارى اپتا سايىن شيپاحاناعا جۇگىرمەيتىن بولدىم، ءبىر جولدا 2 ايدىڭ ءدارىسىن الامىن، بۇل بىزدەي سوزىلمالى ناۋقاسقا شالدىققاندارعا وتە قۋانىش بولدى!“، - دەدى 8 - ايدىڭ 27 - كۇنى جوعارى قان قىسىم اۋرۋىنا، قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققان ءدىلشات مامەت قۋانىپ.
بۇقارانىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان سوزىلمالى اۋرۋدىڭ دارىسىنە رەتسەپ جازۋدىڭ پەريودى قىسقا، مەديتسينالىق تەكسەرۋ - ساراپتاۋ ناتيجەسىن ءوزارا مويىنداماۋ، ناۋقاس كورسەتۋدە، ەمدەلۋدە ۇلكەن رەتسەپ جازۋ، ارتىق تەكسەرۋ سياقتى ماسەلەلەرگە ساي، اۆتونوميالى رايوندىق ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى «ەمدەۋ قۇرىلىمدارى اراسىندا مەديتسينالىق تەكسەرۋ ناتيجەسىن جانە مەديتسينالىق كەسكىندەۋ، اسقىن ۋلترالىق تەكسەرۋ مالىمەتتەرىن (ماتەريالدارىن) ءوزارا مويىنداۋ قىزمەتىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى بەلگىلەمە (سىناق رەتىندە اتقارىلادى)»، «اۆتونوميالى رايونداعى ءار دارەجەلى ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ سوزىلمالى اۋرۋ ۇزىن رەتسەبىنە قاتىستى قىزمەتتەردى جاقسى ىستەۋ جونىندەگى حابارلاندىرۋ» سياقتى 7 حۇجات شىعارىپ، بۇقارانىڭ ”ەمدەلۋى قيىن بولۋ“، ”ەمدەلۋ قىمبات بولۋىن“ ناقتى شارا بەلگىلەپ شەشتى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ سىننان وتكىزۋىمەن رايونىمىزداعى قالىڭ پارتيالى كادرلار بارلىعىن دا حالىق ءۇشىن ىستەۋگە، بارلىعىندا حالىققا سۇيەنۋگە، سانالى تۇردە حالىقپەن بىرگە ويلاۋعا، بىرگە ىستەۋگە مىزعىماي تاباندى بولىپ، بار امالىن سالىپ حالىق ءۇشىن قىزمەت وتەپ، قيىن ماسەلەنى شەشىپ، بار زەيىن - زەردە، كۇش - قۋاتىمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت وتەپ، ناقتى ءىس ىستەپ ، حالىق بۇقاراسىنىڭ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە الا كەلگەن جاڭا وزگەرىستەردى شىنايى سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاراتتى.
