تىڭ داييۋاننىڭ سۋرەتى. شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 23 - كۇنى چاڭشادان بەرگەن حابارى (ءتىلشى جوۋ ميان). 1974 - جىلى 11 - ايدىڭ 30 - كۇنى تىڭ داييۋان حال ۇستىندە جاتتى، تۋىس - تۋعاندارى ونىڭ كوڭىلىن سۇراي كەلگەندە، ول سويلەۋدەن دە قالعان ەدى، تەك قۇلشىنا قولىمەن ۇستەلدىڭ ۇستىندەگى قارىنداشتى نۇسقادى. قاعاز بەن قارىنداش قولىنا تيگەن سوڭ، ول بار قايراتىن بويىنا جيناپ ”قىزمەت ىستەۋ“ دەگەن ەكى ءسوزدى جازدى. بۇل تىڭ داييۋاننىڭ پەرزەنتتەرىنە قالدىرعان ەڭ سوڭعى وسيەتى عانا بولىپ قالماستان، ونىڭ ءومىر بويى پارتيا مەن حالىق ىستەرىنە بار پەيىلىن سالىپ، بار قايراتىن جۇمساعاندىعىنىڭ ناقتى بەينەسى ەدى.
تىڭ داييۋان 1904 - جىلى 11 - ايدىڭ 2 - كۇنى حۋناننىڭ ماياڭىنداعى ءبىر قاراپايىم مياۋزۋ شارۋانىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1923 - جىلى ول حۋنان ولكەلىك 2 - پەداگوگيكا مەكتەبىن وقىپ جۇرگەنىندە ماركسيزمدى قابىلداپ، 1925 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى. 12 - ءساۋىر كەرى توڭكەرىستىك ساياسي وزگەرىستەن كەيىن، اق تەررورلىق ءورشي تۇسەدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى 7 - تامىز ءماجىلىسىن اشىپ، گومينداڭنىڭ توڭكەرىسشىل بۇقارانى قىرعىنداۋىنا توڭكەرىستىك قارۋمەن قارسىلىق كورسەتىپ، كۇزگى جيىن - تەرىن قوزعالىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە باستاۋ جونىندە شەشىم جاسايدى. تىڭ داييۋان حۋنان ولكەلىك پارتكوم جاعىنان كۇزگى جيىن - تەرىن قوزعالىسى شتابىنا توتە قاراستى 2 - تۋاننىڭ تۋانجاڭى بولىپ تاعايىندالىپ، 9 - ايدىڭ 9 - كۇنگى حۋنان مەن جياڭشيدىڭ شەكاراسىنداعى كۇزگى جيىن - تەرىن قوزعالىسى باسشىلارىنىڭ بىرىنە اينالادى.
1928 - جىلى 7 - ايدا تىڭ داييۋان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى حۋنان ولكەلىك كوميتەتىنىڭ نۇسقاۋى بويىنشا، پىڭ دىحۋاي قاتارلى جولداستارمەن بىرگە پيڭجياڭ كوتەرىلىسىنە باسشىلىق ەتىپ، قىزىل 5 - ارميانى قۇرىپ، قىزىل 5 - ارميانىڭ پارتيا ۋاكىلى بولادى. وسىدان كەيىن ول جيڭگاڭشان كۇرەسىنە تاباندى بولىپ، ەرجۇرەكتىلىكپەن شايقاس جۇرگىزىپ، گاننان، مينشي توڭكەرىستىك بازاسىن قۇرۋدا ماڭىزدى رول اتقارادى. سول جىلى 12 - ايدا پىڭ دىحۋايمەن بىرگە قوسىندى باستاپ، جيڭگاڭشانعا جەتىپ، جۋ دى، ماۋ زىدۇڭ قىزىل ارمياسىمەن كەزدەسەدى. 1938 - جىلى 1 - ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ سانموۋجاڭى بولىپ، جاۋدىڭ ارتقى شەبىندەگى پارتيزاندىق سوعىستى ۇيىمداستىرۋعا، باسشىلىق ەتۋگە قاتىناسادى، سوڭىنان بۇيرىق بويىنشا سانشيدىڭ باتىس سولتۇستىك وڭىرىنە بارىپ، گومينداڭ توڭمويىندار توبى ارمياسىنىڭ شابۋىلىنا قايتارما سوققى بەرۋگە ءبىر تۇتاس قولباسشىلىق ەتىپ، سانشيدىڭ باتىس سولتۇستىگىندەگى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بازانى بەكەمدەيدى جانە دامىتادى.
1942 - جىلى ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتى تىڭ داييۋاندى 8 - ارميانىڭ سانموۋجاڭدىعىنا اۋىستىرادى. ءوندىرىس جانە ۇنەمدەۋ قوزعالىسىن اناعۇرلىم ويداعىداي ورىستەتىپ، جاۋدىڭ ارتقى شەبىندەگى جاپالى كۇندەردى وتكىزۋ ءۇشىن، تىڭ داييۋان مەن ورىنباسار سانموۋجاڭ ياڭ ليسان ماۋ زىدۇڭنىڭ ”ەكونوميكانى دامىتۋ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ، جالپىعا دا، جەكەگە دە ءمان بەرۋ، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، كيەر كيىم، ىشەر اس مول بولۋ“، سونداي - اق كەڭ كولەمدى ءوندىرىس جۇرگىزۋ قوزعالىسىن ورىستەتۋ نۇسقاۋىنا ساي، 1944 - جىلى كوكتەمدە اتى ايگىلى بولعان «تىڭ سانموۋجاڭ، ياڭ ورىنباسار سانموۋجاڭ ءوز قولىمەن جاساعان باس اترەتتىڭ تاماق ورىندارىنىڭ ءوندىرۋ، ۇنەمدەۋ جوباسىن» ورتاعا قويدى، بۇل قىسقارتىلىپ ”تىڭ - ياڭ جوباسى“ دەپ اتالعان.
1948 - جىلى 11 - ايدا تىڭ داييۋان جۇڭگو حالىق توڭكەرىستىك اسكەري ىستەر كوميتەتى تەمىر جول مينيسترلىگىنىڭ مينيسترى بولادى، كەيىن تەمىر جول بيڭتۋانىنىڭ سىليڭيۋانى، ساياسي كوميسسارى مىندەتىن قوسا اتقارادى. جوۋ ىنلاي جولداس ونى اسكەري قوسىننان ەكونوميكا شەبىنە ءبىرشاما بۇرىن اۋىسقان جولداس دەپ ماداقتاعان.
كونە جۇڭگونىڭ تەمىر جولى توتەنشە ەسكى دە مەشەۋ ەدى، وعان سوعىس بىلىقپالىعىنىڭ ءبۇلدىرۋى قوسىلىپ، وتكىزىپ العان كەزدەگى تەمىر جولدىڭ توزىعى جەتكەن، قىرۋار تۋنەل، كوپىرلەر قۇلاپ، بۇلىنگەن، كوپتەگەن جەرلەردە ءتىپتى جول تاعانىنان دا ەشتەڭە قالماعان ەدى. 1949 - جىلى 1 - ايدا 1 - رەتكى بۇكىل مەملەكەتتىك تەمىر جول قىزمەت ءماجىلىسى اشىلعان كەزدە، تىڭ داييۋان سول كەزدە تەمىر جول قىزمەتشىلەرى اراسىندا تارالعان ”ازاتتىق ارميا شايقاس جۇرگىزىپ قاي جەرگە جەتسە، تەمىر جولدى دا سول جەرگە دەيىن جاسايمىز“ دەگەن جاۋىنگەرلىك لەبىزدى بۇكىل ەلدەگى تەمىر جول قىزمەتشىلەرىنىڭ قيمىل ۇرانى ەتەدى. سونىمەن بىرگە، ول ءبىر تۇتاس ورنالاستىرىپ قولباسشىلىق ەتۋگە كىرىسىپ، ورتالىقتانعان باسشىلىق ەتۋ مەن گرۋپپاعا ءبولىپ باسقارۋدى اتقارىپ، كونە تەمىر جولدىڭ باس باسىنا ءبي بولعان جاعدايىن بۇزىپ، تەز ارادا بۇكىل ەلدەگى تەمىر جولدى ءبىر ورگانيكالى تۇلعاعا اينالدىردى. قالىڭ اسكەريلەر مەن حالىقتىڭ ءبىر جىل اينالاسىندا جاپالى قۇلشىنىس جاساۋىنىڭ ارقاسىندا، بۇكىل ەلدەگى تەمىر جول نەگىزىنەن قالپىنا كەلتىرىلىپ، پويەز قاتىنايدى. بۇل ازاتتىق سوعىسىنا پارمەندى قولداۋ كورسەتىپ قالماستان، جۇرت جۇرەگىن دە ايرىقشا جەلپىندىردى.
ماياڭ مياۋزۋ اۆتونوميالى اۋدانىنداعى تىڭ داييۋان ەسكەرتكىش سارايىنىڭ باستىعى جىڭ بوياڭ بىلاي دەپ باعا بەردى: تىڭ داييۋاننىڭ ءومىرى بۇكپەسىز دە قالتقىسىز وتكەن، مەيلى توڭكەرىس مەزگىلىندە، الدە جاڭا جۇڭگونىڭ ءتۇرلى ىستەرى قۇرىلىسىندا بولسىن، باستان - اياق پارتيا مەن حالىق ىستەرىنە وسكەلەڭ جاۋاپكەر بولىپ، ءوز باسىنان ونەگە كورسەتىپ، وزىنە قاتاڭ بولىپ، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ كوڭىلىنە مۇقيات تا جاۋاپكەرشىل ءبىر كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنىڭ وبرازىن ورناتتى.
