− جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، شينجياڭ قۇرىلىس جوبالاۋ زەرتتەۋ ورنىنىڭ قۇرمەتتى باستىعى ۋاڭ شياۋدۇڭ تۋرالى
ءتىلشى ۋاڭ يۇيجاۋ
”مەنىڭ اۋەلگى ماقساتىم − جاقسى ساۋلەتشى بولىپ، شينجياڭعا اناعۇرلىم جاقسى قۇرىلىستاردى جوبالاۋ، وسىلاي ىستەي السام ومىردە ەش وكىنىشىم بولماس ەدى“. جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، شينجياڭ قۇرىلىس جوبالاۋ زەرتتەۋ ورنىنىڭ قۇرمەتتى باستىعى ۋاڭ شياۋدۇڭ وسى ءسوزدى ۇنەمى اۋزىنان تاستامايدى.
1963 - جىلى ۋاڭ شياۋدۇڭ شي - ان مەتاللۋرگيا قۇرىلىس شۋەيۋانىنان (قازىرگى شي - ان قۇرىلىس عىلىم - تەحنيكا داشۋەسى) قۇرىلىس ماماندىعى بويىنشا وقۋ تاۋىسىپ، تىزىمدەلگەندەگى ءبىرىنشى تىلەگى بويىنشا شينجياڭعا كەلىپ قۇرىلىس قىزمەتىمەن شۇعىلداندى. ۋاڭ شياۋدۇڭ قازىرگە دەيىن قۇرىلىس جوبالاۋ مەن نازاريا زەرتتەۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە شوگەلدىلىكپەن قىزمەت ىستەپ، پارتياعا كىرگەن كەزدە بەرگەن داڭقتى سەرتىن ءوزىنىڭ ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمەن ءتۇسىندىرىپ كەلەدى.
■ شينجياڭنىڭ قۇرىلىستارىن زەر سالا جوبالادى
شينجياڭنىڭ قۇرىلىس جوبالاۋ زەرتتەۋ سالاسىنا كىرگەن سوڭ، ۋاڭ شياۋدۇڭ ءوزىنىڭ تۋىندىلارىندا باستان - اياق ”قۇرىلىس مادەنيەتى“ جونىندە وي جۇگىرتۋگە جانە ونى امالياتتا ايگىلەۋگە نازار اۋداردى.
1989 - جىلى ۋاڭ شياۋدۇڭ كۇشار اۋدانىنىڭ كۇسان قوناق ءۇيىن جوبالاي باستادى. كۇسان قوناق ءۇيىنىڭ كەڭىستىكتەگى جانە جازىقتىقتاعى جالپىلىق ورنالاسۋىندا ۋاڭ شياۋدۇڭ جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەرەكشەلىگىنەن ۇلگى الىپ، اۋلا ۇلگىسىندەگى نەگىزگى جۇلگەنى قوناق ءۇيدىڭ ورنالاسۋىنا پايدالاندى، سونداي - اق ءجۇزىم سورەسى استىنداعى ءان - ءبي الاڭىن جوبالادى. ”مۇندا قۋاڭ، ىستىق ءوڭىردىڭ اۋا الماستىرۋ جانە تەمپەراتۋرانى تومەندەتۋ قاجەتى قاناعاتتاندىرىلىپ قانا قويماي، جەرگىلىكتى ورىننىڭ ءداستۇرلى تۇرمىس ادەتى دە ەسكەرىلگەن“، - دەدى ۋاڭ شياۋدۇڭ.
شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارىن جوبالاۋدا، مول مادەنيەت بايلىعىنا سايكەس، ۋاڭ شياۋدۇڭ ”الۋ پرينسيبىن“ قولدانىپ ”شينجياڭ“دى وزەك ەتكەن ەلەمەنتتى تاڭدادى؛ جارتى كۇمبەزدى، كۇمبەز توبەنى، تەگىس ۇشكىل كۇمبەزدى كوپتەپ قايتا - قايتا پايدالاندى؛ شينجياڭنىڭ ءداستۇرلى قۇرىلىستارىنىڭ سىرتقى قابىرعاسىن كوركەمدەپ جيناۋ ناقىشى سياقتىلاردى قولداندى. 2003 - جىلى شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازارى سالىنىپ بولىپ، ءۇرىمجى قالاسىنداعى بوگەنايى بولەك قۇرىلىسقا اينالدى.
■ قاشقار كونە قالاسىن دەن قويا جاڭالادى
50 نەشە جىلدان بەرى، ۋاڭ شياۋدۇڭ ءوزى جەتەكشى بولىپ جوبالاعان نىساندار ساناپ تاۋىسقىسىز، مۇنىڭ ىشىندە جۇرت نازارىن اۋدارعانى، ارينە، قاشقار كونە قالاسىن جاڭالاۋ.
قاشقار كونە قالاسىنداعى ۇيلەردىڭ كوبى توپىراقتان سوعىلعان ۇيلەر، تالاي جىلدار بويى جوندەلمەگەندىكتەن جەر سىلكىنىسى سياقتى جاراتىلىستىق اپاتتارعا توزە المايتىن ەدى. 2008 - جىلى ۋاڭ شياۋدۇڭ ۇسىنىس بويىنشا قاشقار كونە قالاسىنا الدىڭعى مەرزىمدە دالەلدەۋ جۇرگىزىپ، قاشقار كونە قالا رايونىنداعى ارا - عوجاگۇزەر كوشەسىن قورعاۋ، جاڭالاۋ سىناق قىزمەتتەرىن ىستەدى.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن كەيىن، ۋاڭ شياۋدۇڭ ”ادامعا قۇرمەت ەتۋ، قوعامعا قۇرمەت ەتۋ، تاريحقا قۇرمەت ەتۋ، قورشاعان ورتاعا قۇرمەت ەتۋ“ سىندى جاڭالاۋ وي جەلىسىن قالىپتاستىرىپ، جاڭا جوندەلگەن ۇيلەردىڭ جەر سىلكىنىسىنە توزىمدىلىك دارەجەسىنىڭ 8.5 بالدىق حاۋىپسىزدىك تالابىنا جەتۋىنە كەپىلدىك ەتۋ نەگىزىندە، بۇرىنعى ۇيلەردىڭ كەلبەتىن ساقتادى، تۇرعىنداردىڭ سول جەردىڭ وزىنە قايتا كوشىپ كەلۋى نەگىز ەتىلدى، وتباسىلار جوبالاۋعا ات سالىستى.
”قاشقار كونە قالا رايونىنىڭ ارا - عوجاگۇزەر كوشەسىن جاڭالاۋ“ نىسانى 2 - كەزەكتى جۇڭگو قۇرىلىس مەديا سيلىعىنىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ەرەكشە سيلىعىنا يە بولدى، وسى سيلىققا يە بولۋى جونىندە ۇيىمداستىرۋ القاسىنىڭ رەسمي سايتى: قاشقار كونە قالا رايونى ارا - عوجاگۇزەر كوشەسىن جاڭالاۋدا بۇرىنعىداي ۇكىمەت بارلىعىن كوتەرمەگە الۋداي داعدىلى ءادىستى بۇزىپ، ءاربىر وتباسى جوبالاۋعا ات سالىسىپ، تۇرعىنداردىڭ تۇرمىستىق ەرەكشەلىككە باي ءوز وتباسىلارىنىڭ مۇراتىن تولىق جۇزەگە اسىرۋىنا مۇمكىندىك جاسالعان. جوبادا كونە ۇيلەردىڭ جەر سىلكىنىسىنە توزىمدىلىگى، يقۋاتى سياقتى جاقتارداعى كونە تۇرعىنداردىڭ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋمەن قاتار، كونە قالا رايونىنىڭ كەلبەتى وتە تاماشا ساقتالعان، - دەپ سەبەپ كورسەتتى.
■ جاسامپازدىق بەتالىسىن زەر سالا قاراستىردى
ۋاڭ شياۋدۇڭ قۇرىلىس جاسامپازدىعىندا وڭىرلىك مادەنيەتكە مۇراگەرلىك ەتۋ مەن ونى جالعاستىرۋعا باستان - اياق تاباندى بولدى، بۇل تاباندىلىق ونىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ مويىنداۋىنا يە بولۋداعى تەتىككە اينالدى.
1999 - جىلى ۋاڭ شياۋدۇڭ شينجياڭ قۇرىلىس جوبالاۋ زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى مىندەتىنەن شەگىنىپ، ءوزىنىڭ جۇمىس كەڭەسىن قۇرىپ، قۇرىلىس جاسامپازدىعىن جالعاستىردى. ول حۇڭشان دەنە تاربيە سارايى، شينجياڭ مۇراجايى سياقتى كوپتەگەن تۋىندىلاردى جوبالادى ءارى حالىقارالىق قۇرىلىس قوعامى جاعىنان بەرىلەتىن ”روبەرت ماتۋ“ سيلىعىنا (ادامزاتتىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتۋ سيلىعى)، ەلىمىزدىڭ ساۋلەتشىلەرىنىڭ ەڭ جوعارى داڭق سيلىعى − لياڭ سىچىڭ قۇرىلىس سيلىعىنا داڭقپەن يە بولدى. ۋاڭ شياۋدۇڭ بۇلارمەن قاناعاتتانىپ قالماي، جاقسى تۋىندىلاردى جوبالاۋعا ونان ارى دەن قويدى.
كاسىپ سالاسىنىڭ شينجياڭنىڭ قۇرىلىس جاسامپازدىعىنا نازار اۋدارۋى ەڭ جوعارى ورلەۋگە كوتەرىلۋمەن قاتار، جاڭا الاڭداۋ مەن ءۇمىت پايدا بولدى: شينجياڭنىڭ قۇرىلىس جاسامپازدىعىن اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋدە تاڭبالاردى قولدانۋمەن عانا توقتاپ قالۋعا بولمايدى. ۋاڭ شياۋدۇڭنىڭ نازارىندا، بۇل بيىكتەن ءوتۋ وتە قيىن ەدى، ءبىراق ول استە شەگىنگەن جوق.
الدىڭعى عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان باستاپ، ۋاڭ شياۋدۇڭ تۋىندىلارىندا تاڭبالانۋدان اسىپ تۇسۋگە ۇمتىلىپ، ءداستۇرلى قۇرىلىستاردىڭ گەنى ارقىلى جاڭالادى. مىسالى، ىلە ۇلكەن تەاترحاناسى نىسانىندا، ول جەرگىلىكتى مادەنيەت كوزقاراسىن، ەستەتيكالىق قىزىعۋشىلىقتى، گۋمانيتارلىق سالت - سانانى ءار ءتۇرلى قۇرىلىس تىلىمەن شوعىرلى تۇردە بەينەلەۋگە ۇمتىلدى. قۇرىلىس تۋىندىلارىندا ول كلاسسيكالىق ءداستۇرلى قۇرىلىس ءتىلى مەن كەڭىستىكتەگى قۇراۋ قاعيداسىن قولدانۋ جونىندە ۇزدىكسىز ىزدەنىس جاساپ، ەڭ از تاڭبامەن وسىزاماندانۋدى ۇشتاستىرىپ، قۇرىلىس شوعىرىنىڭ تارتىمدىلىعىن ساۋلەلەندىردى.
مول تاجىريبەلەر توپتاسا دا، ۇزدىكسىز جاڭالىق اشۋ، تىڭنان تۇرەن سالۋ ۋاڭ شياۋدۇڭنىڭ تالىقپاي تالپىنۋ نىساناسى بولدى.
