ءتىلشى جىڭ جو، سۇي يۇنيان
8 - ايدىڭ 28 - كۇنى لوپ اۋدانىندا كۇزدىڭ سالقىنى بىلىنە باستاعان، ناۋا اۋىلى يىڭىباق قىستاعىنان قونىس جاڭالاپ اۋدان قالاشىعىنا كوشىپ بارعان ءماتتوحتى ءماتقۇربان ءباز - باياعىسىنداي قىسقا جەڭ جەيدەمەن سىرتقا شىقتى. ”ءار كۇنى تاڭەرتەڭ ساعات 8 جارىمدا قىزمەتكە شىعامىن، كەيدە كەشتەردە ساعات 10نان كەيىن ارەڭ ۇيگە قايتا الامىن، ەرتەلى - كەش اۋا رايى سالقىن بولعانىمەن، جۇرەگىم وتتاي ىستىق“، - دەدى 41 جاستاعى ءماتتوحتى كەۋدەسىن قاعىپ. ءار كۇنى قاريدارلاردان قابىلدايتىن تاپسىرىستىڭ تاۋسىلمايتىندىعىن ويلاسا بولعانى، ونىڭ تۇلا بويىن سارقىلماس جىگەر كەرنەيدى.
بيىل 4 - ايدا لوپ اۋدانىنداعى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، ءماتتوحتى اۋدانداعى وتكەرمەلى اۆتوكولىكتەر ساۋدا سەرىكتەستىگىنە قىزمەتكە شىقتى. مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ ورەسى جاقسى بولعاندىقتان، وعان قوسا قوناعۋار پەيىلى، تاباندى، ەڭبەككە ىنتالىلىعى سەبەپتى، ونىڭ تيجارات ناتيجەسى كۇننەن - كۇنگە جوعارىلادى. ”قازىر مەن سەرىكتەستىكتىڭ ورىنباسار ديرەكتورىمىن، تيجارات جاقسى بولسا، جىل سوڭىندا تابىستى ۇلەستىرەدى“ دەگەن ءماتتوحتىنىڭ جانارىنان ءۇمىت وتى ۇشقىندادى.
■ ەرتە شىعىپ، كەش قايتۋ داعدىعا اينالدى
”بەيجيڭنەن ساتىپ العان اۆتوكولىك حوتانعا تاياپ قالدى، جاڭا دۇكەن اشەكەيلەنىپ بولايىن دەدى، سەرىكتەستىك تەز ارادا كوشىپ كىرەدى...“. ءماتتوحتى وسى كۇندەردە قاربالاستاپ جاتقان ىستەرىن ءبىر - بىرلەپ تانىستىردى.
ءتىلشى ءماتتوحتى تۇرعان ساۋدا سەرىكتەستىگىنىڭ الدىندا وتكەرمەلى اۆتوكولىكتەردەن ون شاقتىسى رەتتى ءتىزىلىپ تۇرعاندىعىن كوردى، بۇل اۆتوكولىكتەردىڭ كوپشىلىگى بەيجيڭ، شاندۇڭ، جياڭسۋ سياقتى جەرلەردەن ساتىپ اكەلىنىپتى. ءماتتوحتىنىڭ قىزمەتى ىشكى وڭىرلەردەگى قاريدارلارمەن بايلانىس جاساۋ، باعاسىن اقىلداسۋ، ونان سوڭ ادام جىبەرىپ اۆتوكولىكتى الدىرۋ.
تۋ باستا ول اۆتولىكتى ونشا تۇسىنە قويمادى، اۆتوكولىكتى جۇرگىزە بىلسە بولدى دەپ سانايتىن. شىنتۋايتىندا، وتكەرمەلى اۆتوكولىكتەردى ساتىپ الۋدا، ساتىپ بەرۋدە بايقاۋ قۋاتى مەن ءتىل تابىسۋ قۋاتى سىنعا تۇسەدى، قانداي اۆتوكولىك ءتۇرى جاقسى ساتىلادى، اۆتوكولىكتە شىرعالاڭ بولعان با، قايسى جىلعى اۆتوكولىكتەر قانداي باعاعا ساتىلادى، ءبار - بارىندە كوڭىلدە سان بولۋ كەرەك.
ءماتتوحتى باسىنان باستاپ ۇيرەندى. ”مەن الدىمەن توڭىرەكتەگى وتكەرمەلى اۆتوكولىكتەر بازارىنان قانداي اۆتوكولىكتىڭ جاقسى ساتىلاتىندىعىن، قانشا باعاعا كەلىسكەندىگىن بايقايمىن، ونان سوڭ بۇكىل ەلدەگى وتكەرمەلى اۆتوكولىكتەر ساۋدا سايتىنان ينفورماتسيا اقتارىپ، مۇنداعى ساتىپ الۋ باعاسىنان ارزان اۆتوكولىكتەر ۇشىراي قالسا، تەلەفون جالعاپ سۇراستىرامىن“، - دەدى ءماتتوحتى: ”ادەتتە مەن قارسى جاققا بەينە كەسكىنگە ءتۇسىرتىپ نەمەسە سۋرەتكە الدىرىپ، سونىمەن بىرگە اۆتوكولىكتە اۋىر قاتىناس شىرعالاڭدارى بولعان - بولماعاندىعىن سۇراستىرىپ، باسقان جولى مەن جۇمساعان ماي مولشەرىن ۇعىسىپ، سودان بارىپ باعاسىن سويلەسەمىن. باعادا كەلىسسەك بولعانى، بۇل ساۋدا نەگىزىنەن قولعا كەلدى دەگەن ءسوز“.
پۋتۇڭحۋانى جاقسى سويلەيتىندىكتەن، بۇل قىزمەتكە بۇكىلدەي ءماتتوحتى جاۋاپتى دەرلىك، سوندىقتان ەرتە بارىپ، كەش قايتۋ داعدىسىنا اينالدى.
■ قىزىمنىڭ بولاشاعىن قۇرىدىمعا جىبەرە جازدادىم
”قازىر قاربالاسپىز، اقشانى دا تاپتىم، بالالارعا وقۋ قاراجات جينايمىن، قىز بالا دا، ۇل بالا دا ءبارى بىردەي“. بالالاردىڭ تاربيەسىن تىلگە العاندا، ءماتتوحتى وتكەن كۇندەرگە دەگەن وكىنىشىن ەسىنە الدى.
ءماتتوحتى باستاۋىش مەكتەپتەن وقۋ تاۋىسقان سوڭ، جالعاستى وقىمادى، ەسەيگەن سوڭ زاڭسىز ۋاعىز ايتۋ ورىندارىنا ۇنەمى بارىپ ءجۇرىپ، بىرتىندەپ ءدىني ۇشقارى يدەيانى جۇقتىرىپ الدى.
ۇيلەنگەننەن كەيىن ءماتتوحتى ءوز ءۇيىنىڭ 2 مۋدان كوبىرەك جەرىنە سۇيەنىپ كۇن كوردى، شارۋالارعا ءتيىمدى كوپتەگەن جاقسى ساياساتتار بولعانىمەن، ءبىراق ول قۇلشىنۋعا قۇلىقسىز بولدى، ءار جىلعى ءبيدايىنىڭ ءونىمى تۇرمىسىنا ءۇپى - تاپى جەتەتىن.
جايشىلىقتاعى كۇندەردە، ول ايەلىن ۇيدەن شىعارعىسى كەلمەيدى، ايەل ادامنىڭ سىرتتا جۇرت كوزىندە جۇرگەندىگىن ۇيات ءىس ساناپ، بۇكىل وتباسىنىڭ بەتىنە داق تۇسەدى دەپ قارايدى. ءوزى دە باسقالارعا جاناسپاي، باسقالاردىڭ ءان ايتىپ، ءبي بيلەگەندىگىن كورسە، ەسىگىن تارس بەكىتىپ الادى.
ۇلكەن قىزىنىڭ مەكتەپتە ناتيجەسى وتە جاقسى بولدى، الايدا ورتالاۋ مەكتەپتەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، ءماتتوحتى بالاسىن جالعاستى وقىتقىسى كەلمەيدى. ”ولار ’ايەلدەر ەرتەرەك ۇيلەنۋى كەرەك، كوپ وقىسا، ۇزاتىلماي قالادى‘ دەپ ايتتى“. ءماتتوحتى قىزىن ۇيىنە قايتارماقشى بولدى، اۋەلى، قىزىنا جىگىت ىزدەپ، ۇزاتىپ جىبەرۋ ويىنا دا كەلدى.
بۇعان ايەلى ۇزنيسا مامەت قاتتى قارسى بولادى، ۇيدە بۇل جونىندە از شارماياقتاسقان جوق. كەيىن ايەلىنىڭ قاتاڭ تاباندىلىعىمەن جانە قىستاق كادرىنىڭ ناسيحاتتاۋىمەن عانا ءماتتوحتى قىزىنىڭ ەمتيحانعا قاتىسۋىنا ارەڭ قوسىلادى. اقىرى قىزى ىشكى ولكەدەگى شينجياڭ تولىق ورتا كلاسىنا ءساتتى قابىلدانادى.
قىزىنىڭ سونشالىق قۋانعانىن كورىپ، ءماتتوحتى ءوز قىلىعىنا قايتا ۇڭىلە باستادى. ول قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە بارىپ، قىستاق كادرلارىمەن سىرلاسىپ، ءوزىنىڭ يدەياسىنان ماسەلە شىققاندىعىن بايقاپ، وزگەرگىسى كەلدى. 2018 - جىلى ءماتتوحتى لوپ اۋدانىنداعى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنا بارىپ ۇيرەنۋگە قاتىناسۋعا تىزىمدەلدى. ۇيرەنۋ ارقىلى ول ايتىلمىش ”قاعيدالاردىڭ“ ءدىني ۇشقارى ەلەمەنتتەردىڭ زىميان ءباتۋالارى ەكەندىگىن بىرتىندەپ تانىپ جەتتى.
”ولاردىڭ سوزىنە ەرگەندە مەنىڭ تۇرمىسىم جاقسى ءوتتى دەيسىز بە؟ جوق! ءتىپتى، قىزىمنىڭ وبالىنا قالا جازدادىم“. ءماتتوحتى قازىر جاقسى تۇرمىس وتكىزۋ ءۇشىن پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنا ارقا سۇيەۋ كەرەكتىگىن، سونىمەن قوسا ءوزىنىڭ قۇلشىنىسىنا سۇيەنۋ كەرەكتىگىن تانىپ جەتكەندىگىن ايتتى.
باۋلۋ ورتالىعىندا، ءماتتوحتى قوناق ءۇي باسقارۋ ماماندىعىن تاڭدادى، ول باسقالارمەن قارىم - قاتىناس، سەلبەستىك جاساۋدى ۇيرەنگىسى كەلدى. ءوزىنىڭ پۋتۇڭحۋا دەڭگەيىن ءوسىرۋ ءۇشىن، ءماتتوحتى ساباقتان كەيىن تەلەۆيزوردىڭ الدىنا وتىرىپ، ەستۋ، سويلەۋ قابىلەتىن جاتتىقتىرادى. ”پايداسى بار ەكەن، وقىتۋشىلاردىڭ بارلىعى مەنى ’ەرەكشە تەز العا باستىڭ‘ دەپ ماقتادى“، - دەيدى ءماتتوحتى، قازىر ول قىزىنىڭ ناتيجەسى ىشكى ولكەدەگى شينجياڭ تولىق ورتا كلاسىندا ۇزدىك شىققانىنا، وقىتۋشىلاردىڭ بالاسىنىڭ ءتۇيىندى داشۋەگە وتۋىنەن ءۇمىت بار دەگەنىنە قۋانۋلى.
■ جاقسى تۇرمىس كۇرەسپەن كەلەدى
”مەنىڭ بۇل جيەن اعام بۇرىن تالاي باسىمىزدى قاتىردى عوي، باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسىپ ۇيگە قايتقاندا، ءتىپتى، مۇلدە باسقاشا ادام بولىپ ورالدى“، - دەيدى ءماتتوحتىنىڭ جيەن ءىنىسى اكبار ەركىن جيەن اعاسىنا قاراپ كۇلىپ: ”قازىر ول كۇلىپ جايراڭداپ جۇرەدى، بۇرىنعىدان پىسىق بولىپ كەتتى“.
ءماتتوحتىنىڭ لوپ اۋدان قالاشىعىنداعى ۇيىنە كىرسەڭىز، قىزىل كىلەم، سارى ءتۇستى قابىرعا قاعاز ءۇي ءىشىن ايرىقشا شات مەرەيگە بولەپ تۇرعاندىعىن، ءۇش بولمەلى ءۇيىنىڭ، اس ءۇيىنىڭ، تازالىق ءۇيىنىڭ تىپ - تۇيناقتاي رەتتى تازالانعاندىعىن كورەسىز. ”جۋىقتان بەرى ول «كوكجال» اتتى تەلە حيكايانى ۇناتىپ كورىپ ءجۇر، اۋەلى، مەنى دە بىرگە كورۋگە شاقىرادى“، - دەيدى ۇزنيسا، ونىڭ ايتۋىنشا، كۇيەۋى ودان پۋتۇڭحۋا ۇيرەنىپ، كەيىن شاعىن دۇكەن اشۋىن ءۇمىت ەتىپ ءجۇر ەكەن.
”قازىر ويىم وزگەردى، ايەلىم سىرتقا شىعىپ بىردەڭەلەر ىستەگەنى دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىن، ءۇيدىڭ تابىسىن كوبەيتىپ قانا قويماي، سىرتقى دۇنيەنى كوبىرەك كورىپ بىلەدى عوي“، - دەيدى ءماتتوحتى.
قازىر ءماتتوحتىنىڭ كاسىبى ورلەۋ ساتىسىندا تۇر. ول تۇرعان كاسىپورىننىڭ جاڭا دۇكەنىنىڭ اۋماعى 300 شارشى مەتردەن اسادى، كەڭ قابىلداۋ زالىنان تىس، تاعى اۆتوكولىك زاتتارىن ساتۋ اۋماعى، ارتىندا اۆتوكولىك جۋۋ ورنى بار، بۇل جەردە تاسىپ اكەلىنگەن وتكەرمەلى اۆتوكولىكتەردى تۇتاس ”اسەمدەۋگە“ بولادى.
”حوتان قالاسىنداعى بولىمشە سەرىكتەستىك تە تەز ارادا جۇمىسقا ءتۇسۋ الدىندا تۇر، ونىڭ اۋماعى 600 شارشى مەتردەن اسادى، كەيىن اۆتوكولىكتەر، قاريدارلار بۇدان دا كوپ بولادى“. بولاشاق تۋرالى ايتقاندا ءماتتوحتى جەلپىنىپ كەتەدى، ول: سەرىكتەستىكتىڭ كاسىبى قورا - جاي دەلدال ساۋداسىنا دەيىن كەڭەيەدى، مەنىڭ ۇيرەنەتىن نارسەم اناعۇرلىم كوبەيە تۇسەدى، - دەيدى.
كەيدە ءماتتوحتى اۆتوكولىكپەن قىستاققا بارىپ اۋىلداستارىنا امانداسىپ قايتادى. كورشىسى ماكىننياز ءسىلام قالجىڭداپ: قازىر تولىسقان ادام بولىپ، ءبىزدى قىزىقتىراتىن بولدىڭ، - دەيدى. سوندا ءماتتوحتى ۇنەمى وعان جاقسى تۇرمىستىڭ كۇرەسپەن كەلەتىندىگىن، بۇرىنعى كوركەۋدە ومىرگە ەندى قايتا ورالۋعا بولمايتىندىعىن ايتادى.
