تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

تاۋ قويناۋىنداعى ەڭ ارداقتى زووتەحنيك

− ماناس اۋداندىق حايۋاناتتار ىندەتىنەن ساقتانۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعىنىڭ جالپىلاستىرۋ اعا زەرتتەۋشىسى يىن چيباۋ تۋرالى

ءتىلشى گاي يوۋجۇن، ەرىكتى ءتىلشى شۇي ۋانلي

  نەگىزگى ساتىداعى مال شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرى رەتىندە، ونىڭ قول جەتكىزگەن داڭقتارىن ”نۇر - شۇعىلالى“ دەۋگە بولادى: مەملەكەتتىك ەگىن، مال شارۋاشىلىعىنان، بالىقشىلىقتان مول ءونىم الۋ ۇلەسكەرلىك سيلىعى، مەملەكەتتىك عىلىم جالپىلاستىرىپ شارۋالارعا تيىمدىلىك جەتكىزۋدىڭ باستاماشىسى، اۆتونوميالى رايوننىڭ كورنەكتى ۇلەس قوسقان ۇزدىك مامانى سياقتىلار. وسى داڭقتاردىڭ ارتىندا ونىڭ 37 جىل بويى مال شارۋاشىلىق وڭىرىنە تەرەڭ تامىر تارتقان قاجىماس تاباندىلىعى جاتىر. ول − يىن چيباۋ، ماناس اۋداندىق حايۋاناتتار ىندەتىنەن ساقتانۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعىنىڭ جالپىلاستىرۋ اعا زەرتتەۋشىسى، ”جۇڭگو ماناس سۋففۋلك قويىن“ نەگىزگى قولعا ۇيرەتىپ جەتىلدىرۋشى.

■ اعا بۋىندارعا ىلەسىپ، قاجىماس ەرىك - جىگەردى ۇيرەندى

  ”وسى مەزگىلدەردە تاۋلى ءوڭىردىڭ تاۋلىكتىك تەمپەراتۋرا پارقى زور، شوپكە شىق كوپ تۇسەدى، شىق قۇرعاعاننان كەيىن بارىپ مال جايساق مال، سۋففۋلك قويىنىڭ ىندەتكە شالدىعۋىنىڭ الدىن الۋعا بولادى“. 9 - ايدىڭ 10 - كۇنى ماناس اۋدانىنداعى شين - اۋ مال شارۋاشىلىق شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ نانشان مال فەرماسىنداعى اسىل تۇقىمدى قوي جەتىلدىرۋ بازاسىندا يىن چيباۋ قوي تابىنىنىڭ دەنەلىك بەلگىلەرىن باقىلاي ءجۇرىپ، باقتاشىلارعا كوڭىل بولەتىن ىستەردى قاداعالادى.

  1982 - جىلى مال شارۋاشىلىق وڭىرىنە كەلىپ قىزمەت ىستەگەننەن قازىرگە دەيىن يىن چيباۋ مال شارۋاشىلىق وڭىرىنەن ايرىلماي، كوڭىلى مالدا بولدى. ”ساپالى سۋففۋلك ەتتى قوي تۇقىمىن جەتىلدىرىپ شىققاندىعىما ءوزىمدى باقىتتى سەزىنەمىن ءارى وزىمە - ءوزىم رازى بولامىن“، - دەدى ول.

  1982 - جىلى 20 جاستان اسقان يىن چيباۋ شىحىزى اۋىل شارۋاشىلىق شۋەيۋانى (قازىر شىحىزى داشۋەسىنە قوسىلدى) مال شارۋاشىلىق كاسىبىنەن وقۋ تاۋىسىپ، ماناس اۋدانىنداعى ەڭ شەت - شالعاي نانشان مەملەكەت يەلىگىندەگى مال فەرماسىنىڭ مال شارۋاشىلىعى، مال شيپاگەرلىگى پۋنكتىنە بولىنەدى. كوپ وتپەي ول اۋدان قالاشىعىنان 60 نەشە كيلومەتر شالعايداعى تاۋلى وڭىردەگى ۇرىقتاندىرۋ پۋنكتىنە تۇرىپ ىستەۋگە جىبەرىلىپ، ساقا كىشى زووتەحنيكتەرمەن بىرگە قويدى قولدان ۇرىقتاندىرۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، 2 اي تۇرادى.

  كۇندىز يىن چيباۋ ساقا كىشى زووتەحنيكتەرگە ىلەسىپ، تاۋ اسىپ، تاس باسىپ، قوي ۇرىقتاندىرادى، ىندەتتەن ساقتايدى جانە ەمدەيدى؛ كەشتە كارەسىن شامنىڭ جارىعىندا ماتەريال رەتتەيدى.

  ”ساقا اعا بۋىنداردىڭ جىلدان - جىلعا تاۋ اسىپ، تاس باسىپ، ۇرىقتاندىرۋ، ىندەتتەن ساقتاۋ جانە ەمدەۋ جۇرگىزەتىندىگىن، وسى جۇمىسپەن ءومىر بويى شۇعىلدانعانىن كوردىم، ولاردىڭ بەينەتكە شىدامدى، ەڭبەككە ەگەي رۋحى ماعان تەرەڭ اسەر ەتتى، جەرگىلىكتى مالشىلار ءبىزدى قاجەت ەتەدى، وسىلاردىڭ بارلىعى مەنىڭ تۇراقتاپ ۇزاق ۋاقىت قىزمەت ىستەۋىمنىڭ سەبەبى“، - دەدى يىن چيباۋ.

■ تاۋ قويناۋىنا تەرەڭ تامىر تارتىپ، ”سۋففۋلك“تى جەتىلدىردى

  1989 - جىلى 12 - ايدا اۆتونوميالى رايوندىق مال شارۋاشىلىق مەڭگەرمەسى اۆستراليادان 271 سۋففۋلك اسىل تۇقىمدى ەتتى قويىن ەنگىزەدى. سول جىلى سۋففۋلك ەتتى قوي تۇقىم قاينارى بازاسى ماناس اۋدانىنىڭ نانشان مال فەرماسىندا قۇرىلادى ءارى يىن چيباۋدىڭ جەتەكشىلىك ەتىپ وسىرۋىنە تابىس ەتىلەدى. وسىدان كەيىن يىن چيباۋ قىزمەتتەستەرىن باستاپ قوي تابىنىنا ىلەسە، كوكتەۋلىكتە، جايلاۋدا ءجۇرىپ، قويدىڭ ارتىنان 25 جىلدى وتكىزەدى.

  ”كوشكەندە، كەي كەزدەرى 50 دە 60 كيلومەتر تاۋ جولىن جاياۋ باسۋ كەرەك، كەي كەزدەرى جول ازىق جەتپەي اش قالامىن، قانشا اياق كيىم توزدىرعاندىعىمدى دا بىلمەيمىن“، - دەيدى وتكەندى ەسكە العان يىن چيباۋ.

  سۋففۋلك ەتتى قويىن ەنگىزگەن العاشقى جىلى ءبىر ءبولىم اسىل تۇقىمدى قوي ىندەتكە شالدىعىپ، ۇشەۋى ولەدى. ماناس اۋداندىق باۋمۋفىڭ مال - قۇس ىندەتىنەن ساقتانۋعا تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ سەرىكتەستىگىنىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ قىزمەتكەرى ۋاڭ شياندى ەسىنە الىپ بىلاي دەدى: ”سول كەزدە قانداي ىندەت ەكەندىگىن بىلمەۋشى ەدىك، كوپشىلىك ادام مەن مالدىڭ ءبىر - بىرىنە جۇعىمدالۋىنان قورقاتىن، ەشكىم ساقتىق ۋكولىن قويعىسى كەلمەدى، يىن مۇعالىم باستاماشىلدىقپەن سىناق جاساعان سوڭ عانا، كوپشىلىك ىندەتتەن ساقتانۋعا كىرىستى“.

  ىندەتتەن ساقتانۋدى جانە ونى تىزگىندەۋدى ەندى عانا شەشكەندە قويدى كوبەيتۋدە تاعى ماسەلە شىقتى. سۋففۋلك ەتتى قويى جەرگىلىكتى ورىننىڭ ورتاسىنا ۇيلەسپەگەندىكتەن، ءبىر ءبولىم قويدا كوبەيۋ ماۋسىمى اۋىسۋ، اۋەلى، كوبەيمەۋ قۇبىلىسى تۋىلادى. قيىن ماسەلەلەر الدىندا، يىن چيباۋ فيزيكالىق جولمەن، ءدارى - دارمەكپەن قايتا - قايتا سىناق ەتۋ ارقىلى ەڭ سوڭىندا سۋففۋلك ەتتى قويىنىڭ ”2 جىلدا 3 رەت تولدەۋى“ سىندى جوعارى جيىلىكتى كوبەيۋ تەحنيكاسىن زەرتتەپ شىعادى.

  1992 - جىلى يىن چيباۋ داڭقپەن پارتياعا مۇشە بولادى.

■ ”سۋففۋلك“ قويىن بۇكىل ەلگە جالپىلاستىردى

  ماناس اۋدانىنىڭ وڭتۇستىك بولىگىندەگى تاۋلى رايوننىڭ ءتورت ماۋسىمداعى كليمات وزگەرىسى كورنەكتى، ماۋسىم اۋىسقان مەزگىل مال ىندەتى ءجيى تۋىلاتىن كەز. ءار جولعى ماۋسىم اۋىسقاندا، يىن چيباۋ بىرنەشە كۇن ارالاتا ءدارى ساندىعىن كوتەرىپ، مال شارۋاشىلىعى وڭىرلەرىنە بارىپ مالدىڭ دەنەلىك بەلگىلەرىن تەكسەرىپ، جەرگىلىكتى مالشىلار جاعىنان ەڭ سەنىمدى ”جالاڭاياق زووتەحنيك“ دەپ اتالدى. ماناس شين - اۋ مال شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ تەحنيك زاۆود باستىعى جاۋ يۋەچاڭ بىلاي دەدى: ”اسىل تۇقىمدى قوي فەرماسىنىڭ ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ جوسپارى، ىندەتتەن ساقتانۋ شارالارى سياقتىلاردىڭ ءبارىن ين چيباۋ بىزگە جاساپ بەرگەن، قاجەتىمىز تۇسسە بولعانى تەلەفون شالساق جەتىپ كەلەدى“.

  2003 - جىلى 4 - ايدا ايەلى ۋاڭ لاننىڭ مۇرىن - جۇتقىنشاق راگىنا شالدىققانى انىقتالادى، ناۋقاسىن انىقتاتقان كۇنى يىن چيباۋ قورالى قويدى جاياۋ باستاپ كوشىپ بارا جاتقان ەدى. ناۋقاسى انىقتالعاننان 2008 - جىلى قايتىس بولعانعا دەيىن ءار رەت ايەلى شيپاحاناعا جاتىپ كۇيەۋىنىڭ سەرىك بولۋىن ەڭ قاجەت ەتكەن كەزدەردە يىن چيباۋ قاشاندا سۋففۋلك اسىل تۇقىمدى قويىن كوبەيتۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە قاربالاس ءجۇردى.

  كوپ جىلدار بويى جەرگىلىكتى ورىنعا ۇيلەستىرىپ قولعا ۇيرەتۋ، جەتىلدىرۋ ارقىلى سۋففۋلك ەتتى قويى ماناس اۋدانىنىڭ، سونداي - اق ماڭىنداعى وڭىرلەردىڭ ەتتى قوي شارۋاشىلىعىنىڭ جەتەكشى تۇرىنە اينالدى، ماناس اۋدانى دا سۋففۋلك ەتتى قويىنىڭ ”1 - دارەجە بويىنشا تازا تۇقىمىن جەتىلدىرۋ، 2 - دارەجە بويىنشا كوبەيتىپ جەتىلدىرۋ، 3 - دارەجە بويىنشا بۋدانداستىرىپ پايدالانۋ“داي ءوندىرىس جۇيەسىن ورناتتى. 2013 - جىلى ماناس ”جۇڭگو سۋففۋلك مەكەنى“ اتاعىنا ءساتتى تۇردە ءوتىنىش ەتتى ءارى ”جۇڭگو ماناس سۋففۋلك قويى“ ساۋدا ماركاسىن تىزىمگە الدىردى جانە ماناس سۋففۋلك قويى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ جاعراپيالىق بەلگى كۋالىگىن الدى. بۇگىنگى كۇنى ماناس اۋدانى مەملەكەت بويىنشا ەڭ ۇلكەن سۋففۋلك ەتتى قوي تۇقىم قاينارى بازاسىنىڭ بىرىنە اينالىپ، تاياۋ جىلداردان بەرى ىلگەرىندى - كەيىندى بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە سۋففۋلك اسىل تۇقىمدى قويىنان 8000نان استامىن جالپىلاستىردى.

  ”ءوزىم جەتىلدىرگەن ساپالى ەتتى قوي تۇقىمىنىڭ ارت - ارتىنان بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە جالپىلاسىپ، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ بايۋىنا مۇمكىندىك جاساعانىمدى كوردىم، بۇل مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ ريزا بولاتىن ءىسىم“، - دەدى يىن چيباۋ.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى