ورتا ازيامەن، باتىس ازيامەن، وڭتۇستىك ازيامەن ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگى بارعان سايىن جيىلەي ءتۇستى
ءتىلشى حان چينيان 9 - ايدىڭ 22 - كۇنى قاشقاردان حابارلايدى. قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى ماڭىزدى تەرەزەسىن قۇرۋ بارىسىندا ”قۇرلىق، تەڭىز جولى ارقىلى ىشپەن، سىرتپەن بىرگە ارەكەتتەنۋ، شىعىس پەن باتىس قوس باعىتتا ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزۋ“ سىندى سىرتقا ەسىك اشۋ جاعدايىمەن تىعىز بايلانىستىرىپ، ەلىمىزدىڭ ورتا ازيامەن، باتىس ازيامەن جانە وڭتۇستىك ازيامەن ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگىنىڭ زات اينالىمى ۇلەستىرۋ ورتالىعىن، وڭدەۋ، جاساۋ ورتالىعىن، ساتۋ - قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن بەلسەنە قۇردى.
8 - ايدىڭ سوڭىندا قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعىنداعى تۇڭعىش اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن يمپورت ەتەتىن باجىسىز وڭدەيتىن كاسىپورىن − شينجياڭ شينحۇيپىڭ يمپورت - ەكسپورت ساۋدا شەكتى سەرىكتەستىگى قىرعىزستاننان 20 توننا بال يمپورت ەتىپ وڭدەدى ءارى ساتا باستادى؛
9 - ايدىڭ 1 - كۇنى تۇڭعىش كەزەكشى ”حوتان - قاشقار - ءۇرىمجى شوعىرلى جيناۋ، شوعىرلى جەتكىزۋ جۇك تاسىمال كەزەكشى پويەزى“ قاشقار ۆوكزالىنان جولعا شىعىپ، وڭتۇستىك شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ەلەكتر جابدىقتارى، ورىك قويمالجىڭى سياقتى ونىمدەرىن شوعىرلى جيناپ، جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنە تيەپ، ورتا ازياعا، باتىس ازياعا جانە ەۆروپاعا جونەلتتى؛
شىنجىن كاسىپ باقشاسى ەلەكتروندىق ينفورماتسيا كاسىبىنىڭ كولەمى ۇزدىكسىز كەڭەيىپ، ورتا ازيا، وڭتۇستىك ازيا بازارىنا بەت العان قول تەلەفون ءوندىرىس قۋاتى جىل ىشىندە 20 ميلليون داناعا جەتىپ، ماشينا - ەلەكتر جابدىقتارىن جاساۋ سياقتى كاسىپ سالالارىنىڭ ەكسپورت مولشەرى جەدەل جوعارىلادى.
...
”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنىڭ ۇزدىكسىز ىشكەرىلەۋىنە، ناقتىلانۋىنا بايلانىستى، ”بەس وتكەلدى سەگىز ەلگە تۇتاستىرۋ، ءبىر جول ەۆروپا - ازيانى جالعاۋ“ ەرەكشە وڭىرلىك ورنى مەن وتكەلدەر شوعىرلانعان باسىمدىققا يە جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى ماڭىزدى قالاشىق قاشقاردى قارجى قوسۋشىلار، كاسىپورىنشىلار بارعان سايىن ۇناتا باستادى.
قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى دا ”موتور“لىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كەشەندى باجىسىز اۋماق، شىنجىن كاسىپ باقشاسى، كەڭىستىك ەكونوميكالىق رايونى، باس شتاب ەكونوميكالىق رايونى سياقتى كوپ ءتۇرلى تۇعىردان پايدالانىپ، قاشقاردىڭ باتىسقا قاراي ەسىك اشۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتتى. وتكەندەگى توقىما كيىم - كەشەك، ءۇي ەلەكتر جابدىقتارى سياقتى ەكسپورتتىق كاسىپورىنداردى كىرگىزىپ ورنالاستىرۋ نەگىزىندە جابال ساۋداگەر شاقىرۋ، دالمە - ءدال ساۋداگەر شاقىرۋ ارقىلى ورتا ازيا، وڭتۇستىك ازيا، اۋەلى ەۆروپا بازارىنا بەت العان ماشينا - ەلەكتر جابدىقتارىن جاساۋ، ەلەكترون قۇراستىرۋ، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەۋ سياقتى تۇردەگى ءبىر توپ كاسىپورىنداردى قاشقاردا ىرگە تەبۋگە باۋرادى. بيىل قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعىندا 13 كاسىپورىن جاڭادان ىرگە تەۋىپ، جالپى سانى 72گە جەتىپ، حالىقارالىق زات تاسىمال كاسىبى جانە مانەرلەۋ ساۋدا كاسىبىنىڭ شوعىرىن بىرتىندەپ قالىپتاستىردى.
”ءبىزدىڭ قاشقارعا ىرگە تەبۋدى تاڭداۋىمىز قىرعىزستان، تاجىكستان قاتارلى ورتا ازيا ەلدەرى بازارىنا بەت الىپ ەلەكتر جابدىقتارىن ءوندىرۋىمىز، ساتۋىمىز كورەگەندىك سانالادى“. ءوندىرىس سەحىندا تاتتانبايتىن بولات توك شاۋگىمدەردىڭ قىزمەتكەرلەردىڭ قولىنان قۇراستىرىلىپ، تەكسەرىلىپ، قوراپتالىپ جانە جۇك اۆتوكولىگىنە تيەلىپ جاتقانىن كورگەننەن كەيىن، قاشقار وۋمەيشىڭ ەنەرگيا، عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى لاي نايشياڭ قۋانىشتى بەينەدە وسى ءسوزدى ايتتى. 2018 - جىلى كاسىپورىننىڭ قىرعىزستانعا، تاجىكستانعا ەكسپورت ەتكەن توك شاۋگىمنىڭ ساۋدا سوماسى 16 ميلليون يۋاننان استامعا جەتكەن.
قاشقاردىڭ جۇڭگو - پاكيستان ەكونوميكالىق ءدالىزى، جۇڭگو - ورتا ازيا - باتىس ازيا ەكونوميكالىق ءدالىزى بويىنداعى ەلدەر مەن وڭىرلەر اراسىنداعى كاسىپ، زات اينالىمى جانە ساۋدا سايكەستىگىندە ءۇرتىس ىشكەرىلەي دامۋ جاعدايى جارىققا شىقتى.
بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا اراق ونىمدەرى تولتىرا تيەلگەن جۇك قورابى اۆتوكولىكتەرى كەدەننەن ءوتۋ راسمياتىن وتەپ، قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعىنا باياۋ كىردى، قىرعىزستاننان كەلگەن ۆودكا، برەندي، ۆيسكي جانە ءار ءتۇرلى سىرالار قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعىندا باجىسىز ساتىلا باستادى. قىرعىزستاننىڭ جيىنى 5000 نەشە توننالىق كەن تاستارى مەن بايلىق تۇرىندەگى تاۋارلارى كوپ رەت قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعىنا يمپورت ەتىلدى. قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعى ارقىلى مەملەكەتتىڭ جەر - جەرىنە جانە توڭىرەكتەگى جەلى بويىنداعى ەلدەرگە تاراتىلاتىن، بولىنەتىن، جەتكىزىلەتىن زاتتار بارعان سايىن كوبەيدى.
قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى تاعى قاشقار - كاراچي حالىقارالىق جۇك تاسىمال جالدانبا ۇشاعىن قاتىناتىپ، جۇڭگو - پاكيستان ەكونوميكالىق ءدالىزىنىڭ اۋە زات تاسىمال جولىن اشۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتتى؛ تاجىكستاننىڭ دانگارا ەركىن ەكونوميكا رايونىمەن، قىرعىزستاننىڭ بيشكەك ەركىن ەكونوميكا رايونىمەن تەرەڭ سەلبەستىگىن كۇش سالا ىلگەرىلەتتى.
”ەگەر وسى نىساندار ءساتتى اتقارىلسا، قاشقاردىڭ توڭىرەكتەگى ەلدەرگە ىقپال جاساۋ قۋاتى تىڭ ساتىعا كوتەرىلەدى“، - دەدى قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى باسقارۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، قاشقار كەشەندى باجىسىز اۋماعىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى باي سان.
