− شينجياڭ ءوندىرىس − قۇرىلىس بيڭتۋانى 9 - شى 161 - تۋانىنىڭ شەكارا قورعاۋشىسى ۋي دىيوۋ تۋرالى
ءتىلشى جاڭ شياۋيان
”تاعى دا قۇلشىنىپ، وتان ءۇشىن مال باعىپ، شەكارانى شارلاۋدى جالعاستىرامىن“. داڭقتى تۇردە ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“لەر اتاعىن العاننان كەيىن، ۋي دىيوۋ ءتىپتى دە جاقسى تاپجىلماي قورعاپ، اناعۇرلىم ويداعىداي جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق ءۇشىن ۇلەس قوساتىندىعىن ايتتى.
■ ماڭگى اسكەرمىن
1964 - جىلدىڭ باسىندا، 24 جاستاعى ۋي دىيوۋ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، بەيجيڭنەن شينجياڭنىڭ تارباعاتاي ايماعىنا كەلىپ، شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 9 - شى 161 - تۋانى بۇرىنعى اسكەري 2 - ليانىنىڭ ”جاڭا اسكەرى“ بولادى.
مەملەكەت قورعانىسى قورعانىن بەكەمدەۋ ءۇشىن، بۇرىنعى اسكەري 2 - ليانى ەلسىز جاتقان ساربۇلاق ساحاراسىنا جايعاستى. جەردىڭ سورتاڭدانۋى اۋىر بولعاندىقتان، بۇل جەر قىلتان شىقپاس قۋ مەديان دالا بولاتىن. وسىناۋ يەن جاتقان شەكارا جەلىسىندە ۋي دىيوۋ تابانى كۇرەكتەي 55 جىل شەكارانى شارلادى، جالپى باسقان جولى 200 نەشە مىڭ كيلومەتر بولىپ، بۇل جەر شارىنىڭ ەكۆاتورىن نەشە اينالىپ شىققانمەن بارابار؛ شەكارادان وتكەن قىرۋار مالدى قايىردى، شەكاراعا جاقىنداپ بارعان مىڭنان استام ادامدى (رەت) قايتۋعا ءناسيحاتتادى. ۋي دىيوۋ جاۋىنگەر سەرىكتەرىمەن بىرگە، شەكارا جەلىسىن بويلاي مال باعىپ، ەگىن سالىپ، شارلاۋ جۇرگىزىپ، شەكارانى كۇزەتۋ مىندەتىن ارقالادى، قاراستى اۋماقتا 20 كيلومەتر ۇزىندىقتا جىلجىمالى شەكارالىق بەلگىسىن جاساپ، ومىرىمەن وتاننىڭ تەرريتورياسىن قورعادى.
”شەتسىز دە شەكسىز قۇبا ءتۇز الدىندا، بۇكىل ليانداعى ەر - ايەل، كارى - جاس تۇگەل شەپكە اتتاندى. سول كەزدە ءبىر كۇندە ەكى بۋ نانعا سۇيەنىپ، ءبىر مۋ جەر اشاتىنبىز نەمەسە 20، 30 اعاش وتىرعىزاتىن شۇقاناق قازاتىنبىز“، - دەيدى ۋي دىيوۋ ەسكە الىپ. ”قولىمىز قابات - قابات مۇيىزگەك بولىپ كەتەتىن، كەيبىرەۋىمىزدىڭ جۇدىرىعىمىز اشىلماي قالسا دا، جاۋىنگەرلىك جىگەرىمىز اسقاق ەدى“.
ۋي دىيوۋ بيڭتۋاندىقتاردىڭ تىڭ اشۋ، شەكارانى قورعاۋ ەرەكشە بورىشىن ارقالاعاندىعىن بىلەتىن. ”بيڭتۋاندىقتار ماڭگى اسكەر!“ ۋي دىيوۋ قالىپ قالۋ بەكىمىن كۇشەيتتى، وسىلايشا ءومىر بويى شەكارا كۇزەتتى.
■ شەكارانى كۇزەتۋ − وتان قورعاۋ
شەكارانى كۇزەتۋ ءۇشىن ۋي دىيوۋ اشتى - تۇشتىنىڭ ءبارىن تاتتى، ايتسەدە 55 جىلدان بەرى ول باستان - اياق ءبىر سەنىمنەن جازبادى: قاراۋىل ورنى − باسپانام، شەكارانى كۇزەتۋ − وتان قورعاۋ.
1969 - جىلى ۋي دىيوۋ تۋان الاڭىنىڭ ”تيەنيۋ اترەتى“ ارەكەتىنە قاتىناستى، ساربۇلاقتا شارلاۋ جۇرگىزگەندە، ۋاق - ۋاق كورشىلەس ەلدىڭ ارمياسىمەن يىق تىرەسە وتەتىن، ءاردايىم اتىسىپ قالۋ حاۋپى بار ەدى.
سول داۋىردە، ۋي دىيوۋ مىندەتكە سۇرانىپ ساربۇلاقتا سيىر تابىنى گرۋپپاسىنىڭ گرۋپپا باستىعى مىندەتىن اتقارىپ، بالا - شاعاسىن الىپ ساربۇلاقتىڭ جاعاسىنداعى جەر ۇيگە جايعاستى.
1981 - جىلى بيڭتۋاننىڭ قۇرىلىمى قالپىنا كەلتىرىلگەننەن كەيىن، بۇرىنعى اسكەري 2 - ليانگە قاراستى جەر شاعانتوعاي اۋدانىنىڭ باسقارۋىنا بەرىلەدى. 1984 - جىلى 161 - تۋاننىڭ سيىر تابىنى باسەكەلەستىرىلىپ ساتىلىپ، ۋي دىيوۋ دە بۇرىنعى اسكەري 2 - لياننەن باسقا ليان - دۇيگە كوشىپ بارىپ قىزمەت ىستەيدى. ول ويلاماعان جەردەن 3 سيىر، 20 قوي ساتىپ الىپ، بۇكىل تۋان بويىنشا ەڭ الدىمەن باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتادى. ءتۇبىن قۋعاندا ونىڭ اسكەري 2 - لياننان كەتۋ ويى جوق ەدى.
سول كەزدەگى قاراستى ءوڭىردىڭ شەكارا قورعانىس پۋنكتىنىڭ ليانجاڭى باي سۇڭ ۋي دىيوۋدى ىزدەپ كەلىپ: ”ايتەۋ كەتپەۋگە بەكىگەن ەكەنسىڭ، جاۋىنگەرلەردىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋعا پايدالانىلاتىن قويلاردى ساعان تاپسىرسام دەيمىن. سيىر، جىلقى، قوي شەكارا قۇرىلعىلار جوق جاعدايدا شەتەلگە ساياتىن وقيعانى وڭاي تۋدىرادى ەكەن. سەنىڭ شەكارانى قورعاۋ تاجىريبەڭ بار عوي، شەكارا قورعاۋشى بول، بولا ما؟“ دەيدى.
ۋي دىيوۋ ءبىرجولا ۇستىنە الادى. باي سۇڭ شەكارانىڭ الدىڭعى شەبىندەگى ءبىر اۋماقتى ۋي دىيوۋدىڭ مال باعىپ، شەكارا شارلايتىن ءوڭىرى ەتىپ بەلگىلەپ، ”مىندەتتى شەكارا قورعاۋشى“ جەڭدىگى مەن ءبىر ءدۇربى بەرەدى. وسىدان باستاپ ۋي دىيوۋدىڭ جاۋاپتى وڭىرىندە ءبىر اينالىپ شىققان جولى 15 كيلومەتردەن كەم تۇسپەيتىن بولادى.
شەكارا قورعاعان 55 جىلدا، قانشالىق ۇزاق شارلاۋ جولىن جۇرگەنى، قانشا شاقاي توزدىرعانى بەلگىسىز بولسا دا، ەشقاشان ۋي دىيوۋدىڭ شەكارا قورعاپ، وتان قورعاۋ سەنىمى مەن ەركى السىرەگەن جوق.
■ شەكارانى قورعاۋ بورىشىنان اينىمادى
”ونداعان جىلدار بولدى، نە ءۇشىن وسىنداي ەلسىز جەر، جاپان دالادا جاپالى تۇرمىس كەشىرىپ ءجۇرسىڭ؟“ قاشان بولسىن بىرەۋلەر ۋي دىيوۋعا وسىنداي سۇراۋ قويادى.
”مەن پارتيا مۇشەسىمىن، مال باعىپ، شەكارا قورعاۋ − مەنىڭ بورىشىم!“، - دەيتىن ۋي دىيوۋ. ول ءار كۇنى ءبىر اينالىپ كەلمەسە، ءدۇربىسىن الىپ الىسقا قاراماسا، تىنىش ۇيىقتاي المايدى.
1983 - جىلى 6 - ايدا ۋي دىيوۋ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى. 1984 - جىلى بۇرىنعى اسكەري 2 - لياننىڭ پارتيا ياچەيكاسى باسقا ياچەيكاعا بىرىكتىرىلدى، ال وسى ونداعان جىلدا ۋي دىيوۋ ءبىر فىن پارتيا جارناسىن تاپسىرماي كورگەن جوق، كەيدە بىرەۋلەرگە ۋاقىتشا تولەتكىزەتىن، كەيدە ءوزى 30 كيلومەتر سىرتتاعى تۋان ۇيىمداستىرۋ بولىمىنە اپارىپ تاپسىراتىن. ۇيىمدىق تۇرمىس وتكىزە الماسا دا ول شەكارا قورعانىس پۋنكتىندەگى جاۋىنگەرلەرمەن بىرگە ۇيرەنەتىن، كوبىندە راديوداعى پارتيانىڭ ۇنىنە قۇلاق قوياتىن. ول بىلاي دەيدى: ”قيىندىق سىننان وتكىزەدى، قاشان، قايدا جۇرسەم دە پارتيا مۇشەسى سالاۋاتىنا ساي ادام بولامىن“.
ءبىر رەتكى شارلاۋ كەزىندە، قار بارعان سايىن قاپالاقتاپ، اۋا تەمپەراتۋراسى بارعان سايىن تومەندەيدى، قار سۋى مەن شىققان تەرىنەن شىلقىلداعان كيىمدەرى تەز ارادا قاتىپ قالادى، ۋي دىيوۋدىڭ الدىعا ءبىر ادىم اتتاۋىنىڭ ءوزى قيىنعا سوعادى. جالعىزدىقپەن دارمەنسىز قالعان ساتتە ول الىستان ءبىر بولىمسىز ساۋلەنى كورەدى دە قولىنداعى پروجەكترىن ساۋلە شىققان جاققا قاراي توقتاماي جارقىلداتادى. سوڭىندا سول جەردە تۇراتىن شەكارا قورعانىس پۋنكتىنىڭ كوماندير - جاۋىنگەرلەرى كەلىپ قۇتقارىپ الادى.
”اۋا رايى بۇزىلسا، ەرتەرەك قايتىپ كەلەرسىڭ“. ايەلى ليۋ جيڭ كۇيەۋىنىڭ تالاي رەت ارەڭ ورالعانىن كورىپ، جانى اشىپ جىلاپ جىبەرەدى. ۋي دىيوۋ ءبىر مويىندىقپەن: ”ۇيىمنىڭ مەنى وسىندا قاراۋىلعا قويۋى ماعان سەنگەندىگىنەن، مەن دە دەسە دەگەندەي جاقسى ىستەۋىم كەرەك!“، - دەيدى.
بالا - شاعاسى ۋي دىيوۋ ءۇشىن تۋان باسقارماسىنان قابات ءۇي ساتىپ الادى، ايتكەنمەن ول باستان - اياق كەتۋگە كونبەيدى: ”شەكارانى كۇزەتەتىن ادام بولماسا بولمايدى، ونىڭ ۇستىنە مەن پارتيا مۇشەسىمىن، مەن قالۋىم كەرەك“.
ۇيىم ۋي دىيوۋدان وتباسىندا قيىنشىلىعى بار - جوعىن سۇراعاندا، ىلعي دا ”جوق“ دەگەن جاۋاپ الاتىن.
جارتى عاسىردان استام ۋاقىتتان بەرى، باياعىداعى جاۋىنگەر سەرىكتەرى ىلگەرىندى - كەيىندى اۋىلدارىنا قايتىپ كەتتى، شەكارا قورعانىس جاۋىنگەرلەرى دە بىرىنەن سوڭ ءبىرى اۋىسىپ جاتتى، ساحاراداعى مالشىلار دا شارت - جاعدايى اناعۇرلىم جاقسى وتىرىقتانۋ تۇيىندەرىنە كوشىپ كەتتى، ال ۋي دىيوۋ ەرلى - زايىپتىلار قالىپ قالۋدى تاڭداپ، ءومىر بويى شەكارا بەلگىسى ماڭىن كۇزەتىپ قالدى.
