16 ميلليون 320 مىڭ مۋ جايلىمنىڭ تابيعي ەكولوگياسىنىڭ اۋەلگى بەينەسى قالپىنا كەلتىرىلدى
ءۇرىمجى جايلىمىنىڭ كەلبەتى بارعان سايىن جاقساردى
تىلشىلەر سۋ لۋپيڭ، چاۋ جين، يۇي مىڭران 11 - ايدىڭ 25 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. تىلشىلەردىڭ ءۇرىمجى قالالىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسىنەن (باۋ - باقشا باسقارۋ مەكەمەسىنەن) ۇعىسۋىنا قاراعاندا، قالا توڭىرەگىندەگى جايلىمداردا مال جايۋعا تيىم سالۋ، تابيعي جايلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ، جايلىم ەكولوگياسىن قورعاۋ جاردەماقىسىن، سيلىق اقشاسىن بەرۋ مەحانيزمى سياقتى ءبىر قىدىرۋ جايلىم ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ ارقىلى ءۇرىمجى جايلىمىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى ۇزدىكسىز جاقسارعان. قازىر ءۇرىمجى قالاسىنىڭ 16 ميلليون 320 مىڭ مۋ جايلىمىنىڭ تابيعي ەكولوگياسىنىڭ اۋەلگى بەينەسى قالپىنا كەلتىرىلدى.
ءۇرىمجىنىڭ جازدا سالقىنداۋعا، كوكتەم مەن كۇزدە كورىنىس تاماشالاۋعا، قىستى كۇنى شاڭعى تەبۋگە باراتىن جاقسى جەرلەرى ءسوز بولعاندا، كوپ ساندى قالا تۇرعىنى تۇگەلدەي نانشاندى ويلايدى. نانشاننىڭ كوركەم كورىنىسى ءۇرىمجى قالاسىنىڭ جايلىم ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ قورعالۋى مەن قالپىنا كەلتىرىلۋىنەن جارىققا شىقتى.
ەرتەرەكتە ۇزاق ۋاقىت قالىپتان تىس مال باعۋ، الباتى قازۋ، بەتالدى جەر جىرتۋ سياقتى سەبەپتەرمەن ءۇرىمجىنىڭ قالا توڭىرەگىندەگى جايلىمنىڭ ناشارلاۋ، قۇمايتتانۋ جايتى اسقىنىپ، جايلىم ەكولوگيالىق جۇيەسى ويراندالىپ، سۋ مەن توپىراقتىڭ زايا بولۋى اۋىرلاپ، ءۇرىمجى قالاسىنىڭ اۋا ساپاسىنا اۋىر ىقپال جەتكىزىپ قالماستان، قالانىڭ وڭىرلىك ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ ناشارلاۋىنا دا اپارىپ سوققان بولاتىن.
”2003 - جىلى ءۇرىمجى قالالىق حالىق ۇكىمەتى «قالا توڭىرەگىندەگى جايلىمدا مال باعۋعا تيىم سالۋدى اتقارۋ جونىندەگى ۇقتىرۋ»دى جاريالاپ، 2004 - جىلدان باستاپ قالا توڭىرەگىندەگى 165 مىڭ مۋلىق جايلىمدا مال باعۋعا تيىم سالۋدى اتقاردى“. ءۇرىمجى قالالىق جايلىم باقىلاۋ پۋنكتى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى فىڭ ليتاۋ تىلشىگە بىلاي دەيدى: مال باعۋعا تيىم سالىنعان ءوڭىردى بەلگىلەۋ، مال باعۋعا تيىم سالىنعان وڭىردە جەم - ءشوپ بازاسىن سالۋ جانە ونى قورشاۋ، جايلىم ەكولوگياسىن باقىلاۋ - ولشەۋ پۋنكتىن سالۋ سياقتىلار ارقىلى ءۇرىمجى قالاسى جايلىم ەكولوگياسىنىڭ ۇزدىكسىز ناشارلاۋ جاعدايى العاشقى قادامدا تىزگىندەلىپ، 2010 - جىلى قالا توڭىرەگىندەگى مال باعۋعا تيىم سالىنعان جايلىمنىڭ وسىمدىك جامىلعىسى ءبىرشاما جاقسى قالپىنا كەلتىرىلدى.
2011 - جىلدان باستاپ، ءۇرىمجى قالاسى مەملەكەتتىڭ، اۆتونوميالى رايوننىڭ جايلىم ەكولوگياسىن قورعاۋعا كومەك بەرۋ، سيلاۋ مەحانيزمىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، 16 ميلليون 320 مىڭ مۋلىق جايلىمدى سيلىق اقشا جانە جاردەماقى مەحانيزمىنە ەنگىزىپ، ”پايدالانۋعا ءمان بەرىپ، قورعاۋعا نەمقۇرايدى قاراۋ“دان ”ءوندىرىستى، ەكولوگيانى ورگانيكالىق ۇشتاستىرىپ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاستىرۋ“عا بۇرىلىس جاسادى.
”％50كە تاياۋ جايلىمدا مال باعۋعا تيىم سالۋ اتقارىلىپ، قالعان ۇيلەسىمدى مال باعىلاتىن جايلىمدا جايلىم مەن مالدىڭ تەپە - تەڭدىگىن ساقتاۋدى باقىلاۋ - باسقارۋ ءتۇزىمى اتقارىلدى“. فىڭ ليتاۋ بىلاي دەيدى: مەملەكەتتىڭ ەكولوگيانى قورعاۋ سيلىق اقشاسىن، جاردەماقىسىن بەرۋ تالاپتارىنا ساي، ءۇرىمجى قالاسى مال باعۋعا تيىم سالىناتىن وڭىرلەردى قورعاۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، مالشىلاردىڭ جايلىم مەن مالدىڭ تەپە - تەڭدىگىن ساقتاۋىنا ساندىق شەكتەۋ اتقارىپ، سيىمدىلىق مولشەرى بويىنشا مال باعىپ، جايلىمنىڭ تىنىعۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
وسىلاي بولىپ قانا قالماستان، رايوندار (اۋدان) تاعى ارناۋلى جايلىم قورۋشىلار قويىپ، قاتىستى ساياساتتاردى، زاڭ ەرەجەلەردى ۇزدىكسىز ۇگىتتەدى؛ جايلىمدا ورتتەن ساقتانۋ شارلاۋىن، ءورت قاينارىن باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتتى؛ جايلىمداعى جابايى وسىمدىكتەردى قازاتىن جانە جايلىمدى بۇلدىرەتىن زاڭعا قايشى ارەكەتتەردى تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋدى كۇشەيتتى؛ مال باعۋعا تيىم سالىنعان وڭىرلەردى شارلاپ تەكسەرۋدى كۇشەيتىپ، جايلىم ەكولوگياسىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاپ، قالا، اۋدان (رايون)، اۋىل - قىستاق (فەرما) 3 دارەجەلى جايلىم باقىلاۋ - باسقارۋ جۇيەسىن قالىپتاستىردى.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، مال باعۋعا تيىم سالىنعاننان كەيىن، ءۇرىمجى جايلىمىنىڭ ساپالى ءشوپ ءتۇرى مەن مولشەرى ％20 جوعارىلاپ، ءشوپتىڭ ورتاشا بيىكتىگى ％157 ارتىپ، وسىمدىك جامىلعىسىنىڭ قامتۋ دارەجەسى ورتا ەسەپپەن ％166 ۇلعايىپ، ورمان، جايلىم وڭىرىندەگى سۋ مەن توپىراقتىڭ زايا بولۋى تۇبىرىنەن تەجەلىپ، بوز بوراننىڭ تۋىلۋ مولشەرى زور كولەمدە تومەندەگەن.
فىڭ ليتاۋ مىنانى ءبىلدىردى: الداعى جەردە، ءۇرىمجى قالاسى جايىلىمدا جاسىرىن مال باعۋ، جايلىمنىڭ وسىمدىك جامىلعىسىن ءبۇلدىرۋ جايتتەرىنە ۇزدىكسىز قاتاڭ سوققى بەرەدى؛ مال باعۋعا تيىم سالىنعان جايلىمنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ونىمدىلىگىن باعالاۋدى بەلسەنە ورىستەتىپ، قالپىنا كەلتىرۋ نىساناسىنا جەتكەن جايلىمدا مال باعۋعا تيىم سالۋدى جوسپارلى تۇردە كۇشىنەن قالدىرادى؛ جايلىم ەكولوگياسى سيلىق اقشاسىن، جاردەماقىسىن بەرۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ ونىمدىلىگى مەن سيلىق اقشا، جاردەماقى بەرۋ تەبىنى تىعىز بايلانىستىرىلعان مۇددەنى تۇتاستىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جايلىمدى سانالىلىقپەن قورعاۋ بەلسەندىلىگى مەن ىرىقتىلىعىن ونان ارى قوزعايدى.
