− نازاردى نەگىزگى تاقىرىپقا، نەگىزگى جەلىگە شوعىرلاندىرىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى يگەرۋ جونىندە جەلىلەس حابارى
ءتىلشى جاڭ جىلي، ەرىكتى ءتىلشى جياڭ فىڭ
”باعىمشىلىق پەن اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن ارىلا الامىن، بيىلعى كىرىسىم 30 مىڭ يۋاننان استى، مۇنى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشاسىنىڭ كومەگىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى. كەلەر جىلى باعىمشىلىق كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتپەكشىمىن“، - دەدى 11 - ايدىڭ 25 - كۇنى چارقىلىق اۋدانى ۋاششەرى قالاشىعى تاسساي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى احىمەت رەجەپ.
بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىندا، احىمەت رەجەپ سياقتى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارىز اقشاسىنا سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايىعان شارۋا وتباسىلارى كوپ. ولاردىڭ اۋىل - قىستاق امانات - قارىز كووپەراتيۆىنىڭ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشاسىن العاننان كەيىن، اۋلا شارۋاشىلىعىن باستاۋ قاراجاتىنا يە بولىپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايۋ سەنىمى ارتتى.
2 - توپتاعى ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى بارىسىندا، جۇڭگو حالىق بانكەسى بايىنعولين وبلىسى ورتالىق تارماق بانكەسى شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جانە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، مەملەكەتتىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشا ساياساتىمەن ۇشتاستىرىپ، پارىقتاردى تاۋىپ، ولقىلىقتاردى تەكسەرىپ، فينانس ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىندە ساقتالعان كومەكتەسۋ تەبىنى كۇشتى بولماۋ، ساياساتتىڭ دالمە - دالدىگى جوعارى بولماۋ سياقتى ماسەلەلەردى قاداعالادى. تەكسەرىپ انىقتالعان ماسەلەلەرگە قاراتا، جۇڭگو حالىق بانكەسى بايىنعولين وبلىسى ورتالىق تارماق بانكەسى فينانس ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋگە قۋزاۋ - جەتەكشىلىك ەتۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، فينانس ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن ورناتىپ، بايىنعولين وبلىسىنىڭ فينانس ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدە جاڭا ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋىن جەبەدى.
كەيبىر فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشاسىن تاراتۋىندا ساقتالىپ وتىرعان قامسىزداندىرۋدى قوسىپ ساتۋ سياقتى ماسەلەلەرگە مەڭزەس، جۇڭگو حالىق بانكەسى بايىنعولين وبلىستىق ورتالىق تارماق بانكەسى «كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشاسىمەن قامسىزداندىرۋدى ساتىپ الۋدى توقتاتۋ جونىندەگى حابارلاندىرۋدى» باسىپ تاراتىپ، قاراستى اۋماقتاعى قارىز اقشا بەرۋدى ۇستىنە العان فينانس قۇرىلىمدارىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشاسىنا قامسىزداندىرۋدى قوسىپ ساتۋ ماسەلەسىن ءوزى تەكسەرىپ، ءوزى تۇزەتۋگە ۇيىمداستىرىپ، ماسەلە ساقتالىپ وتىرعان فينانس قۇرىلىمدارىن دەر كەزىندە شاقىرىپ سويلەستى. قازىر ىسكە شاتىلعان فينانس قۇرىلىمدارىن جاپپاي رەتتەپ - تۇزەتۋ اياقتالىپ، جاڭادان تاراتىلعان كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشاسىنا قامسىزداندىرۋدى قوسىپ ساتۋ ماسەلەسى بايقالمادى.
فينانس ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ دالمە - دالدىگىن ءونىمدى جوعارىلاتۋ ءۇشىن، بايىنعولين وبلىسى حالىق بانكەسى باستاماشى، جەرگىلىكتى ۇكىمەت جاۋاپتى بولاتىن، ءارقايسى ۇستىنە العان بانكەلەر بىتىرەتىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشا ساياساتى ىستەستىك مەحانيزمىن ورناتىپ، كەدەي وتباسىلارىنىڭ دامۋ قارجىسى كەمشىل بولۋىنداي قيىن ماسەلەنى ۇتىمدى شەشىپ، كەدەي وتباسىلارىن دالمە - ءدال كومەكتەسىپ - سۇيەمەلدەۋدىڭ جاڭا جولىن تاپتى. اۋماققا ءبولىپ كوتەرمەگە بەرۋ، تۇتاس قىستاق بويىنشا ىلگەرىلەتۋ ارقىلى قارىز اقشا بەرۋ شارتىنا تولاتىن كەدەي وتباسىلارىنا ”قارىز اقشا الا الاتىندارعا مۇمكىندىگىنشە بەرۋ“دى جۇزەگە اسىردى. بيىل 10 - ايدىڭ اياعىنا دەيىن، بۇكىل وبلىستا ”ەكىنى كەشىرىم ەتۋ“ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى قارىز اقشاسىنان جيىنى 8768 وتباسىنا 333 ميلليون 750 مىڭ يۋان بەرىلىپ، قاراپ ماقۇلدانعان كەدەي وتباسىلارىنىڭ قارىز اقشامەن قامتۋ مولشەرى ％100كە، ءوسىمىن قازىنادان كوتەرۋ مولشەرى ％100كە جەتتى.
”فينانس ارقىلى كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدە ونىڭ ’قان جاساۋ‘ فۋنكتسياسىن امالىن تاۋىپ كۇشەيتۋدى قاجەت ەتەدى“. جۇڭگو حالىق بانكەسى بايىنعولين وبلىستىق ورتالىق تارماق بانكەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى، بانكە باستىعى لي چيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: قازىر ورىستەتىلىپ وتىرعان نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەمەن ۇشتاستىرىپ، تارماق بانكە قارىز اقشا بەرۋدى ۇستىنە العان ءارقايسى فينانس قۇرىلىمدارىن كەدەي وتباسىلارىنىڭ قارىز اقشاسىنىڭ مەرزىمى تولۋدان بۇرىن كوپ رەت ناقتى جاعدايدى ۇعىسۋعا ۇيىمداستىرىپ، كەدەي وتباسىلارىنىڭ ءوندىرىس تيجاراتىن، اۋىل شارۋاشىلىق داقىلدارىنىڭ ءتۇسىمىن جانە قارجى جاعدايىن ۇعىسىپ، سۋبيەكتتىك ەمەس فاكتورلار سەبەبىنەن قارىز اقشانى ۋاعىندا قايتارۋى قيىن بولعان كەدەي وتباسىلارىنا قاراتا فينانس قۇرىلىمدارىنان كەدەي وتباسىلارىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا نەگىزدەلىپ دەر كەزىندە جالعاستىرىپ قارىز بەرۋ، مەرزىمىن ۇزارتىپ قىزمەت وتەۋدى ورىستەتۋدى تالاپ ەتىپ وتىرمىز.
لي چيڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: كەلەسىدە، جۇڭگو حالىق بانكەسى بايىنعولين وبلىستىق ورتالىق تارماق بانكەسى قارىز اقشا بەرۋدەن كەيىنگى حاۋىپ - قاتەردى باقىلاۋ - ولشەۋدى كۇشەيتىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارىز اقشاسىن يكەمدى باقىلاپ - باسقارۋدى جاقسى يگەرىپ، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسىلارىنىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ شاعىن سومالى امانات - قارىز اقشا قارجىسىن پايدالانۋ جاعدايىنا ىزىنە ءتۇسىپ باقىلاۋ جۇرگىزىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارىز اقشاسىنىڭ ساپاسى سياقتى جاعدايلارعا اي بويىنشا باقىلاۋ - تەكسەرۋ، ساناق، تالداۋ جۇرگىزىپ، ءار دارەجەلى قازىنا، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سياقتى قاتىستى تاراۋلارمەن ىستەستىكتى، بايلانىستى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، فينانس ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىنىڭ ءۇرتىس، ۇتىمدى ىلگەرىلەۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
