تىلشىلەر جىڭ جو، شيە حۇيبيان
11 - ايداعى وڭتۇستىك شينجياڭ، اۋا رايى سۋىتا باستادى، ياركەن اۋدانى توموستەڭ قالاشىعى بەستوعىراق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ماريقىز جاڭادان ساتىپ العان ءتۇبىت پالتوسىن كيدى. سارعىلت پالتوسىنا اشىق رەڭدى سىم مەن اق ەتىكتى جاراستىرىپ كيگەندە، تۇلا بويى شيراقى دا ۇناسىمدى كورىندى.
وسى كيىمگە جاراستىرۋ ءۇشىن، ماريقىز ”تولقىن فورمالى“ شاش جاساتىپ، شاشىنىڭ اراسىنان بىرنەشە ءورىمدى ”سۇرعىلت“ رەڭگە بوياتتى. جولدا كەتىپ بارا جاتقاندا، وعان ءاردايىم توڭىرەكتەگىلەر قىزىعا قارايتىن بولدى.
ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ىقپالىنا ۇشىراعان ايەلدەن ءوزىنىڭ اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنى جانە 8 قىزمەتكەرى بار شارۋاشىلىق قۇرۋشى بولعانعا دەيىن، ماريقىز ەرەكشە بارىستى باستان كەشىردى.
■ قاربالاس تا كوڭىلدى شارۋاشىلىق قۇرۋ تۇرمىسى
11 - ايدىڭ 11 - كۇنى ساعات 11دەن 30 مينۋت وتكەندە، ماريقىز اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنىنىڭ ەسىگىن اشتى، دۇكەن ىشىندەگى بۇيىمدار كوز تارتا جارقىراپ تۇر.
اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنىنىڭ كولەمى 200 شارشى مەتردەن اسادى، ەكى قاباتتى، تۇتاس جەلىلىك شاش جاساۋدان قىزمەت وتەۋمەن قوسا، توي كيىمدەرىن جالعا بەرۋ، قالىڭدىق اجارلاندىرۋ سياقتى جۇمىستارى دا بار، ءار كۇنى قاريداردىڭ اياعى ۇزىلمەيدى.
دۇكەننىڭ ورتاسىنا، 60 شارشى مەترگە تاياۋ ورىندا 8 شاش جاساۋ سورەسى بار ەكەن، ولاردىڭ بارلىعىندا قاريدار وتىر. ماريقىز قاريدارلارىنىڭ اراسىندا شاش كۇتىمدەتۋشىلەردىڭ ءبىرشاما كوپ ەكەندىگىن، ءتۇرلى كۇتىمدىك بۇيىمدارىنىڭ ايرىقشا قارسى الۋعا بولەنگەندىگىن ايتتى. ءتىلشى دۇكەندەگى شيىرشىقتى ءتۇرلى قوراپتىڭ بەتىنە قاريدارلاردىڭ اتى - ءجونى مەن بايلانىس ءتاسىلى جازىلعان تىلىكشە قاعاز جاپسىرىلعانىن بايقادى. ”بۇلاردىڭ بارلىعى قاريدارلار ساتىپ العان ونىمدەر، ءار رەت شاش جاساتۋعا كەلگەندە ىستەتەدى، اۋىسىپ كەتپەۋ ءۇشىن تىلىكشە قاعاز جاپسىرىپ قويدىم“. ماريقىز تانىستىرىپ: ءبىر پار قوراپتىڭ باعاسى 800 يۋان توڭىرەگىندە، ونىمەن 15 رەت كۇتىمدەۋ ىستەۋگە بولادى، - دەدى. ءتىلشى ساناپ كورىپ ەدى، وسىنداي پار قوراپتان دۇكەندە 70 − 80ى بار ەكەن.
”بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا ءبىر قالىڭدىققا گرەمدەۋ، شاش اسەمدەۋ جانە توي كيىمىن جالعا بەرۋدى قامتىعان تۇتاس بارىس بويىنشا قىزمەت وتەدىك. قاراشى، مىناۋ سول كۇنى تۇسىرىلگەن بەينەجازبا“. ماريقىز قول تەلەفونىن الىپ شىعىپ تىلشىگە ءوزىنىڭ ”ەڭبەك جەمىسىن“ كورسەتتى. ءار جولى قاريدار دۇكەنگە كەلىپ قالىڭدىق گرەمىن جاساتقاندا، ول قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە قول تەلەفونىمەن تاماشا ءساتتى ەستەلىككە الىپ، وعان مۋزيكا قوسىپ جانە كورنەكتىلەندىرىپ دوۋيىنعا شىعارادى. ”كەيبىر قاريدارلار ءبىزدىڭ بەينەجازبامىزدى كورگەننەن كەيىن ارنايى ىزدەپ كەلەدى“، - دەدى ماريقىز.
”دۇكەندە قانشا پار توي كيىمى بار دەيسىز بە؟ ءوزىڭىز كورىڭىز“. ماريقىز كۇلىمسىرەي تۇرىپ ءبىر ەسىكتى اشتى، بۇل 40 شارشى مەتردەن استام توي كيىمىن سىناپ كيۋ بولمەسى ەكەن. بولمەنىڭ 3 جاعىنا ءتۇرلى ۇلگىدەگى توي كيىمدەرى مەن ءسان كيىمدەرى قويىلىپتى، قارسى تامداعى بيىك اينادان ءاربىر كەلىنشەك ءوزىنىڭ ەڭ كوركەم بەينەسىن كورە الادى. ”بولمەدەگى توي كيىمى مەن ءسان كيىمى 40 پارعا جۋىق، بارلىعىن گۋاڭجوۋدان ساتىپ العامىن“. ماريقىز تىلشىگە، ءار جولى ينتەرنەتتەن ادەمى توي كيىمىن كورگەن سايىن ساتۋشىمەن بايلانىس جاسايتىندىعىن، نەگىزىنەن ءار ايدا جاڭا توي كيىمى مەن ءسان كيىمىن ساتىپ الاتىندىعىن ايتتى.
”ۇكىمەتتىڭ كومەگى بولماسا، مەنىڭ بۇگىنگى كۇنىم دە بولماق ەمەس ەدى“. دۇكەندەگى كرەسلودا وتىرىپ ماريقىز تىلشىگە ءوزىنىڭ اڭگىمەسىن باياندادى.
■ الگى جابىرقاۋ ادام مەنىڭ ”ءوزىم“ ەمەس
ماريقىز كىشكەنتايىنان ءسانقوي بالا بولدى، ورتا مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن، ول ياركەن اۋدانىنا كەلىپ ءبىر كيىم - كەشەك دۇكەنىنە ساتۋشى بولىپ قىزمەت ىستەيدى.
ءبىر جولى ماريقىز بىرەۋدىڭ قول تەلەفونىنان ءبىر بولىك بەينەجازبا كورەدى، ونداعى ادامدار تۇگەلدەي بەتتەرىن بۇركەپ الىپ ەلىرە ۇرانداپ جاتىپتى. بەينەجازبا قىسقا عانا بولعانىمەن، جاس ماريقىزدىڭ بالالىق اۋەسىن قوزعايدى، وسىدان كەيىن ول بەيتانىس سايتتارعا كىرىپ وسىعان قاتىستى مازمۇنداردى ىزدەستىرە باستايدى.
ۋاقىت ۇزارا كەلە، ماريقىز بەينەجازبالارداعى سوزدەردىڭ ازدىرۋىنا ءتۇسىپ، يدەياسىندا دا بىرتىندەپ وزگەرىس تۋىلادى.
قىزمەت ۋاقىتىندا ايەل قاريدارلاردىڭ اشىق رەڭدى كيىم - كەشەكتەردى سىناپ كيگەنىنە ول توزبەيتىن بولا باستايدى، اياعىندا قىزمەتتەن شەگىنىپ تىنىم تابادى. قىستاققا قايتىپ كەلگەننەن كەيىن، ماريقىز ءوزى نيقاپ، بۇرقا كيۋمەن عانا قالماي، شەشەسىنە، اپەكەسىنە دە كيدىرەدى، كەيدە ءدىني ۇشقارى يدەيا قامتىلعان ماقالالاردى جالعاپ تاراتادى. ماريقىزدىڭ ءىس ارەكەتىنەن ۇيىندەگىلەر قاتتى ۇمىتسىزدەنەدى دە، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنەن كومەك سۇرايدى. قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ماريقىزعا كەلىپ، ونىمەن سابىرلىلىقپەن اڭگىمەلەسىپ، وعان زاڭنان، تاريحتان ۇگىت جۇرگىزەدى.
”ءبىر كۇنى، ايناداعى بەينەمە قاراپ تۇرىپ، ايناداعى جابىرقاۋ، جۇدەۋ جاننىڭ ءوزىم ەكەنىنە سەنە المادىم. بۇرىن سۇلۋلىقتى جانىمداي سۇيەتىن قىز ەدىم عوي“. سونىمەن ماريقىز ۇيىندەگىلدەردىڭ سەرىك بولۋىندا ياركەن اۋدانىنداعى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنا ۇيرەنۋگە بارادى.
”مۇعالىمدەر ماعان قاتتى كوڭىل ءبولىپ، ۇنەمى مەنىمەن اڭگىمەلەسىپ تۇردى“، - دەدى ماريقىز، مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ جانە زاڭدىق بىلىمدەر ۇيرەنۋ ارقىلى ول ءوزىنىڭ ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ۋلاۋىنا ۇشىراعاندىعىن، ايتىلمىس ”قاعيدالار“دىڭ بارلىعى ادامدى ازدىراتىن سىلتاۋ ەكەندىگىن تانىپ جەتەدى. سونىمەن ماريقىز ءدىني ۇشقارى يدەيامەن ءبىر جولاتا ات كەكىلىن كەسىسۋگە شىنداپ بەكىنەدى.
ماريقىز باۋلۋ ورتالىعى اشقان ءتۇرلى قىزىعۋ كۋرستارىنا بەلسەندىلىكپەن قاتىناسىپ، اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ شەبەرلىگىن ۇيرەنۋگە تىزىمدەلىپ، جايشىلىقتا اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ جونىندەگى جۋرنالداردى قولىنان تاستامايتىن بولادى. ول ءوزىنىڭ قوس قولىنا سۇيەنىپ توڭىرەگىندەگى اپەكە - سىڭلىلەرىن اجارلاندىرا تۇسۋگە بەل بايلايدى.
باۋلۋ ورتالىعىنداعى ۇيرەنۋ ماريقىزدىڭ الداعى ۋاقىتتاعى شارۋاشىلىق قۇرۋىنا نەگىز قالادى. وقۋ تاۋىسقان سوڭ، ۇكىمەت ونى ۇيرەنگەن شەبەرلىكتەن پايدالانىپ شارۋاشىلىق قۇرۋعا جىگەرلەندىردى. الەۋمەتتىك اۋماق ماريقىزعا كومەكتەسىپ اۋداندىق ايەلدەر بىرلەستىگىنە ”سۇمبىل شاش جاساۋ دۇكەنى“ نىسانىنا ءوتىنىش بەرەدى، نىساننان 10 مىڭ يۋاندىق اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ جابدىعى بەرىلىپ، كوپ وتپەي ماريقىزدىڭ اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنى اشىلىپ جۇمىس باستايدى.
■ ءار كۇنى كۇشى تاسقىنداپ تۇراتىن سياقتى
”العاشىندا ءسىڭلىم شاش جاساۋ دۇكەنىن اشاتىندىعىن ايتقاندا، كىشكەنە عانا ساتىراشحانا شىعار دەدىم، مۇنداي ۇلكەن دۇكەن ەكەنىن ويلاماپپىن!“ ماريقىزدىڭ اپەكەسى بۇاجار ءسىڭلىسىنىڭ دۇكەنىن اۋىزعا العاندا تەبىرەنگەن كوڭىل كۇيىن باسا المادى. اپەكەسىنىڭ 5 جىلدىق شاش جاساۋ تاجىريبەسىن ەسكەرگەن ماريقىز اپەكەسىنىڭ وزىنە كومەكتەسىپ بىرگە دۇكەن اشۋىن ءۇمىت ەتتى، بۇاجار قۋانا قوسىلدى. ”ءسىڭلىم اي سايىن 3000 يۋان ەڭبەكاقى بەرەدى، بۇرىنعى كىرىسىمنەن كوپ“، - دەيدى بۇاجار.
مۇنداي ۇلكەن دۇكەنگە 2 ادام قالاي جەتىسسىن، الەۋمەتتىك اۋماق كاسىپتىك شاش جاساۋ مەكتەبىنەن وقۋ تاۋىسقان 4 وقۋشىنى وسى جەرگە كەلىپ قىزمەت ىستەۋگە تانىستىردى، جۇمىس ىزدەپ كەلگەندەر مەن شاكىرتتەردى قوسقاندا اجارلاندىرۋ، شاش جاساتۋ دۇكەنىندە جيىنى 8 قىزمەتكەر بار بولدى.
ماريقىز قاريدارلاردى قاشاندا جىلى قاباقپەن قارسى الادى، ول بۇلاي ىستەگەندە قاريداردىڭ قاجەتىن ءبىلىپ، دۇكەننىڭ قىزمەت وتەۋىن جاقسارتۋعا بولاتىندىعىن ايتتى. كەيدە ءبىر شاش ۇلگىسى مودا بولعاندا، ماريقىز ينتەرنەتتەن وقىتۋ بەينەجازباسىن تاۋىپ، ءوزى ەپتەپ ۇيرەندى. ”بىلمەيتىن جەرلەردى كاسىپتەستەرىمنەن سۇرادىم، ولار ماعان ىقىلاستى تۇردە جەتەكشىلىك ەتتى“. ماريقىز بىلاي دەدى: تەك ءوزىمنىڭ ىزدەنۋىمە سۇيەنگەنىممەن العا باسۋىم تەز بولمايدى، سوندىقتان توڭىرەكتە اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ كۋرسى اشىلعانىن ەستىسەم بولدى، تىزىمدەلىپ قاتىناسامىن. ”الدىڭعى ءبىر مەزگىلدە ۋحاننان كەلگەن شاش جاساۋ مۇعالىمى قالىڭدىق مودى شاش ۇلگىسىن 3 كۇن ۇيرەتتى، مەن تولىق قاتىناستىم“. ماريقىز ساباقحاناداعى وقىتۋ بارىسىن تۇگەل قول تەلەفونىنا ءتۇسىرىپ، قولى بوساي قالعاندا زەرتتەدى.
ۇيىنە قارايلاسۋدان سىرت، ماريقىز ۋاقىتىنىڭ بارلىعىن دەرلىكتەي قىزمەت پەن ۇيرەنۋگە جۇمسادى. ”ۋيچاتتاعى دوستارىمنىڭ دەنى كاسىپتەستەرىم، ءبىز ءوزارا اسەرلەرىمىزدى ءبولىسىپ، ساۋدامىزدى تانىستىرامىز“. ماريقىز اۋىس - كۇيىس جاساۋ ارقىلى سەنىمدى زاتپەن قامداۋشىلاردان ءبىر توبىن تاڭداپ الدى.
قىزىنىڭ كاسىپتەنگەنىن كورىپ شەشەسى بۇحالچام مۇسا قاتتى ءسۇيىندى. ”قىزىمدا وزگەرىس كوپ، بۇرىن رۋحسىز، سۇلكىنى ءتۇسىپ جۇرەتىن، قازىر كۇشى تاسقىنداپ تۇراتىن سياقتى. ءار جولى ۇيگە كەلگەندە ماعان مودى شاش ۇلگىسىن جاساپ بەرەدى“. شەشەسى قىزىنىڭ دۇكەن اشىپ شارۋاشىلىق قۇرۋىن باستان - اياق قولدادى، كەيدە ماريقىز ۇيرەنۋگە كەتكەندە، ونىڭ 2 بالاسىنا قاراپ، قىزىنىڭ الاڭسىز جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
قازىر اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنىنىڭ ايلىق تيجارات سوماسى 30 مىڭ يۋان شاماسىندا، ءبىراق ماريقىز وعان قاناعاتتانىپ قالعان جوق، ول دۇكەندى جاڭادان جوبالاماقشى. ”دۇكەننىڭ بارلىق جەرىنەن پايدالانباقشىمىن“. ماريقىز 2 - قاباتتاعى ءاربىر بوس بولمەنى اشىپ تىلشىگە ءوزىنىڭ ويىن ايتتى. ”مىنا بولمەگە مونشا ناۋاسىن قويامىن، مىنا بولمەگە ەكى اجارلاندىرۋ توسەگىن قويامىن، مىنا جەردى تىرناق اسەمدەۋ اۋماعى ەتىپ قۇرامىن“. ماريقىز جوسپارى دەر كەزىندە ىسكە اساتىن بولسا، دۇكەننىڭ ساۋداسىنىڭ مۇنان دا بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلەتىندىگىن ويلادى.
”شارۋاشىلىق قۇرۋدان ءوزىمنىڭ قۇنىمدى تاپتىم. قۇلشىنۋ ارقىلى تۇرمىسىمنىڭ، ءسوز جوق، بارعان سايىن جاقساراتىندىعىنا سەنەمىن“، - دەيدى ماريقىز.
