اۆتونوميالى رايوندىق ايەلدەر بىرلەستىگى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار ءتوراعا
ميھىرگۇل بەردي
امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسىنىڭ ماقۇلداعان شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوباسى“ ءبىزدىڭ شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن، دامۋىن ەلەمەي، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماقتى، جاراسىمدى، تىنىش تىرشىلىك، شات - شادىمان ءومىر كەشىرگەن وبيەكتيۆ شىندىعىن ەلەمەي، شينجياڭنىڭ ورنىقتى، دامىعان جاعدايىن قاراداي جازعىرىپ جانە بەتالدى قارالاپ، شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، جۇڭگونىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنا دەگەن سىڭار جاقتىلىقپەن شينجياڭنىڭ ءتۇرلى دامۋ جەتىستىكتەرىن جوققا شىعارىپ، ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ شىنايى سەزىنىسىن ەلەمەي، امەريكاداعى كەيبىر ساياساتپازدارىنىڭ ەشقانداي تياناقسىز قوس ولشەمىن جانە كولگىر، سۇمپايى زورەكەرلىك لوگيكاسىن تاعى ءبىر مارتە اشكەرەلەدى. پارتيانىڭ ۇزاق جىل تاربيەلەگەن از ۇلت باسشى كادرى رەتىندە، مەن باتىل قارسى تۇرامىن جانە قاتاڭ ايىپتايمىن، سونداي - اق ەرەكشە كەكتەنەمىن، مەنى قامتىعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى ءارقانداي سىرتقى كۇشتىڭ جۇڭگونىڭ ىشكى ساياساتىنا كيلىگۋىنە استە جول قويمايدى، جۇڭگوعا قارسى ءارقانداي كۇشتىڭ شينجياڭنىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىن بەتالدى جوققا شىعارۋىنا استە جول قويمايدى، ەلىمىزدىڭ ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالاتىن، ەلىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيتىن قاسكۇنەمدىكتىڭ ىسكە اسۋىنا استە جول قويمايدى.
شينجياڭ ىستەرىندە شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە. مەن كەريا اۋدانىندا تۋدىم، حوتاندا قىزمەت ىستەگەن كەزىمدە، نەشە رەت زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك وقيعالارىن باستان كەشىرگەم، وسى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك وقيعالاردىڭ ءار ۇلت بۇقاراسىنا زوبالاڭ اكەلمەگەنى جوق، كوپتەگەن ۇيعۇر جاستارى ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ۋلاۋىنا ۇشىراپ، ومىرىنەن ايرىلىپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ قۇربانىنا اينالدى، كوپتەگەن قىز بالالاردىڭ وزىنە ءتان شۇعىلالى ءومىرى مەن نۇرلى بولاشاعى بولار ەدى، ءبىراق ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ىقپالىمەن تەرىس جولعا ءتۇسىپ، بولاشاعى قۇرىدىمعا كەتتى، بۇلاردى كورگەندە شەكسىز اشىندىم.
ءبىر مەزگىلدە شينجياڭ لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ زيانىنا تەرەڭ ۇشىرادى، ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە اۋىر قاتەر ءتوندى، شينجياڭنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرۋى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق يدەياسىمەن ”ميى جۋىلعان“ ادامداردىڭ ۇشقارى يدەيانىڭ تۇساۋىنان قۇتىلىپ، زاڭدىق تانىمىن كۇشەيتىپ، ءوندىرىس پەن تۇرمىس قابىلەتىن يگەرۋىنە كومەكتەسۋ ءۇشىن بولىپ تابىلادى. شينجياڭ زاڭ بويىنشا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مەن ۇشقارىلىقتى الاستاۋدىڭ الدىن الۋ سيپاتتى ءبىر قىدىرۋ شارالارىن قولدانعاننان بەرى، ءۇرتىس 3 جىل بويى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعا) تۋىلمادى. اماليات شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىن ورىستەتۋىنىڭ مەملەكەتتى جونگە سالۋ رۋحىنا جانە تالابىنا ۇيلەسەتىندىگىن، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ورتاق تىلەگىنە ۇيلەسەتىندىگىن دالەلدەدى.
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعان 70 جىلدان بەرى، ەلىمىز ۇكىمەتى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ادامدىق ۇقىعى مەن نەگىزگى ەركىندىگىن زاڭ بويىنشا قورعاۋعا باسا ءمان بەردى، شينجياڭداعى 25 ميلليون ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ەتۋ ۇقىعى، دامۋ ۇقىعى ەڭ زور دارەجەدە قامتاماسىز ەتىلدى. شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى بىرگە ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋ، كورىكتى مەكەندى بىرگە قۇرۋ بارىسىندا، تەپە - تەڭ، ىنتىماقتى، قارايلاسىمدى، جاراسىمدى ۇلت قاتىناسىن جانە ءوزارا قۇرمەتتەيتىن، تاتۋ - ءتاتتى ءدىن قاتىناسىن قالىپتاستىردى، دامىتتى جانە بەكەمدەدى. قازىر شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى ۇزدىكسىز دامىپ، قوعامى جاراسىمدى، ورنىقتى بولىپ، حالىق تۇرمىسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، دىندەر جاراسىمدى، ۇيلەسىمدى بولىپ، ءار ۇلت حالقى اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، تاريحتاعى ەڭ جاقسى گۇلدەنگەن، دامىعان مەزگىلدە تۇر. اسىرەسە، جاقىنعى جىلداردان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، شينجياڭنىڭ اماندىق جاعدايىن كورنەكتى جاقسارتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ حاۋىپسىز، ورنىقتى ءوندىرىس، تۇرمىس ورتاسىنا دەگەن كوكەي تەستى تىلەگىن قاناعاتتاندىرىپ، ءار ۇلت حالىق بۇقاراسىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعى، سالاماتتىق ۇقىعى، دامۋ ۇقىعى سياقتى نەگىزگى ۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى. ءار ۇلت ايەلدەرىنىڭ رۋحاني بەت - بەينەسى شىت جاڭالانىپ، وزىندىك ساپاسى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، پارتياعا العىس ايتۋ، پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋ، پارتياعا ىلەسۋ بەكىمى بەكەمدەلدى. اسىرەسە، قىستاقتا تۇرعان جارتى جىلعا تاياۋ ۋاقىتتان بەرى، مەن قاشقاردىڭ ءتۇرلى ىستەردە وتە زور تابىستارعا قول جەتكىزگەندىگىن، كەلگەن ساياحاتشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەي، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى جوعارىلاپ، حالىقتىڭ تىنىش تىرشىلىك كەشىرگەندىگىن كوردىم. اۋىل - قىستاقتا وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سياقتى ءتۇرلى حالىق تۇرمىسى ساياساتتارى تياناقتانىپ، ساياسات، زاڭمەن جونگە سالۋ، سالاماتتىق سياقتى ءتۇرلى ۇگىت - لەكسيانىڭ جەتەكتەۋىندە بۇقارانىڭ ءدىني ۇشقارى كۇشتەردىڭ بۇعاۋىنان قۇتىلىپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىندا ءبىر نيەتپەن كۇش قوسىپ دوڭگەلەك داۋلەتكە تالپىنۋىنا، رۋحاني بەت - بەينەسىنىڭ كۇن سايىن جاقسارىپ، تۇرمىس باقىت كورسەتكىشىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. بۇل وزگەرىستەردىڭ بارلىعىن باس شۋجي شي جينپيڭدى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭ حالقىنا دەگەن شىنايى قامقورلىعىنان بولە قاراۋعا بولمايدى، بۇكىل ەل حالقىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىنان بولە قاراۋعا بولمايدى، بىزدەگى ءار ۇلتتىڭ ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ، ءوزارا قارايلاسىپ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جاساۋىنان، قاجىرلىلىقپەن العا ىلگەرىلەۋىنەن ءتىپتى دە بولە قاراۋعا بولمايدى، بىزدەگى ءار ۇلت كادرلارىنىڭ، بۇقاراسىنىڭ بۇلجىماستان پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋىنان، پارتياعا ىلەسۋىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى. ءىس جۇزىندىك جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ جانە اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىقتى قورعاۋداعى ءبىر قىدىرۋ ورنالاستىرۋلارىنىڭ بۇكىلدەي دۇرىس ەكەندىگىن، بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ وسكەلەڭ مويىنداۋى مەن شىنايى قولداۋىنا يە بولعاندىعىن دالەلدەدى.
الايدا، ادامنىڭ زىعىردانىن قايناتاتىنى، امەريكا پارلامەنتى شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە زاڭ بويىنشا، بەلگىلەمە بويىنشا سوققى بەرىپ، ادامدىق ۇقىقتى قورعاپ وتىرعان قۇلشىنىستارىن كورسە دە كورمەسكە سالىپ، شينجياڭنىڭ قازىرگى ەكونوميكاسى دامىعان، قوعامى ورنىقتى، ۇلتتارى ىنتىماقتى، ءدىن جاراسىمدى تاماشا جاعدايىن كورسە دە كورمەسكە سالىپ، قايتا ايتىلمىس ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلداپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە بولىسۋعا ۇرىندى، بۇل امەريكاداعى كەيبىر ساياساتپازدار مەن جۇڭگوعا قارسى كۇشتەردىڭ ايتىلمىس ”شينجياڭ ماسەلەسىن“ جەلەۋ ەتىپ، ەلىمىزدى تەجەۋگە، بولشەكتەۋگە ۇرىنعان قاسكۇنەم نيەتىن تولىق پاش ەتتى.
ۇيعۇر ۇلتىنان شىققان پارتيالى باسشى كادر رەتىندە، پارتياعا شارتسىز ادال بولۋ ماڭداي الدى تالاپ. مەن بەرىك، بەكەم تۇردە پارتياعا ادال بولىپ، بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسى سىندى ۇلكەن دۇرىس، ۇلكەن بۇرىس ماسەلەسىندە، تومەنگى شەك، قىزىل سىزىق تانىمىن بەرىك ورناتىپ، باستان - اياق ايقىن تۋ ۇستاي وتىرىپ، تۇرعىم بەرىك، ءىشىم مەن سىرتىم بىردەي بولىپ، استە كۇڭگىرتتىككە، ەكى ۇدايىلىققا سالىنباي، ”ادامدىق ۇقىقتى“ جەلەۋ ەتىپ ەلىمىزدىڭ ىشكى ىسىنە كيلىككەن ارەكەتتەرمەن سوڭىنا دەيىن باتىل كۇرەسىپ، جۇڭگوعا جالا جاۋىپ، قارا جاققان، شينجياڭدى بولشەكتەمەك بولعان بارلىق ارەكەتپەن سوڭىنا دەيىن باتىل كۇرەسىپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“پەن جانە ”ەكىبەتكەيلەر“مەن سوڭىنا دەيىن باتىل كۇرەسىپ، شەشۋشى ساتتە اتويلاپ العا شىعىپ، باستاماشىلىق ەتىپ، تايسالماي، شەگىنشەكتەمەي، پارتيالىلىقتى دارىپتەۋدىڭ، باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدىڭ ۇلگىسى بولۋعا تالپىنىپ، ءوزىمدى پارتياعا ارناپ، وتانعا ارناپ، پارتيانىڭ ءۇمىتىن اقتايمىن، وتاننىڭ ءۇمىتىن اقتايمىن.
از ۇلت باسشى كادر رەتىندە، مەن شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەدەلى مەن ورتالىقتانعان ءبىر تۇتاس باسشىلىعىن سانالىلىقپەن قورعاپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ءتۇرلى شەشىم - ورنالاستىرۋلارىن باتىل تياناقتاندىرىپ، ”ءتورت تانىم“دى بەرىك ورناتىپ، ”ءتورت سەنىم“دى بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋ“دى ورىنداپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىممەن ساياسي تارتىپكە قاتاڭ بويسۇنىپ، قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋدىڭ امالياتتا ايگىلەۋشىسى بولامىن؛ بورىشتى، جاۋاپكەرشىلىكتى ەستە بەرىك ساقتاپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ قورعاۋشىسى بولامىن؛ ءوز ارتىقشىلىعىمدى ساۋلەلەندىرىپ، پارتيانىڭ ساياساتىنىڭ ۇگىتشىسى بولامىن.
شينجياڭ ەجەلدەن جۇڭگو تەرريتورياسىنىڭ ايىرىلماس ءبىر بولىگى، ۇيعۇر ۇلتى جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىنىڭ ءبىر مۇشەسى، ەلىمىزدىڭ ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالاتىن، ەلىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيتىن ءارقانداي قاسكۇنەمدىكتىڭ ءبارى دە جەڭىلىستى تاعدىردان قاشىپ قۇتىلا المايدى. مەن شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ بىرگە ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋىندا، شينجياڭنىڭ ەرتەڭىنىڭ، ءسوز جوق، اناعۇرلىم كوركەم بولاتىندىعىنا كامىل سەنەمىن!
