اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەس مادەنيەت، ادەبيەت - تاريح جانە ۇيرەنۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى
ءدىلمۇرات مۇسا
ءبىر مەزگىلدەن بەرى، امەريكا باستاعان باتىستاعى ءىشىنارا مەملەكەتتەر جۇڭگو شينجياڭىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى وراسان زور قۇلشىنىسىن ەلەپ - ەسكەرمەي، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتتارىنا ورشەلەنە سوقتىعىپ، ايتىلمىس ”تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى ماسەلەسىن“ جەلەۋ ەتىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ماسەلەسىندە ”قوس ولشەم“ قولداندى. بۇعان ءبىز باتىل قارسى تۇرامىز. بۇل حالىقارالىق ءمورال مەن ادامزاتتىڭ ار - ۇجدانىنا اۋىر قايشىلىق جاساعاندىقتىڭ، بۇل جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىككەندىكتىڭ بەينەسى.
وتكەن ءبىر مەزگىلدە، شينجياڭدا ۇشقارى يدەيا سىنالاپ كىرىپ ءورىس الىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرى كوپ تۋىلدى، ءجيى تۋىلدى. زورلىقتى كۇش، لاڭكەس ەلەمەنتتەردىڭ سۇرقيا ءىس - ارەكەتتەرى شينجياڭنىڭ تىنىشتىعى مەن بەرەكەسىن، ىنتىماقتاسا العا باسۋىن اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىرىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ نەگىزگى ادامدىق ۇقىعىن مەيلىنشە اياققا تاپتادى. ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنا سوققى بەرۋدەگى كۇشتى ءۇنى الدىندا، شينجياڭ ”ءبىر جاعىنان، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنا سوققى بەرۋدى يگەرۋ، ەندى ءبىر جاعىنان، ساقتانۋدى جانە تاربيەلەپ جەتەكشىلىك ەتۋ قىزمەتىن مىقتى يگەرۋ“دەن جازباي، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارعا زاڭ بويىنشا قاتاڭ سوققى بەرۋمەن بىرگە، قاينار كوزىنەن وڭاۋعا دا باسا ءمان بەرىپ، زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرىپ، ۇشقارى يدەيامەن جۇعىمدالعان، ماجبۇرلەنگەن ءارى زاڭعا جەڭىل دارەجەدە قايشىلىق جاساپ قىلمىس وتكىزگەن ادامدارعا تاربيە جۇرگىزۋ، قۇتقارۋ، كومەكتەسۋ سياقتى قىزمەتتەردى ورىستەتىپ، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ ولارعا جاساعان ىقپالىن الاستاپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەردى تۋىلۋدان بۇرىن وركەن كۇيىندە جويۋعا قۇلشىندى.
كەزەكتە، شينجياڭ قوعامىنىڭ جالپى جاعدايى ءۇرتىس ورنىقتى بولىپ، جالعاستى 3 جىل بويى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى(وقيعالارى) تۋىلمادى، سونىمەن بىرگە ورنىقتىلىقتىڭ پايداسىن ۇزدىكسىز جارىققا شىعارىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز دامۋىن، ءتۇرلى ىستەردىڭ جاپپاي العا باسۋىن جەبەپ، ءار ۇلت حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن كورنەكتى كۇشەيتتى.
ساياحاتتى الىپ ايتساق، شينجياڭ ساياحاتى قارىشتاپ دامۋ باسقىشىنا ءوتتى. 2018 - جىلى شينجياڭعا ساياحاتتاي كەلگەن ادام سانى 150 ميلليون ادام - رەتتەن استى. شينجياڭعا كەلگەن جۇڭگولىق، شەتەلدىك ساياحاتشىلاردىڭ ءبارى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ ناتيجەلەرىن القاپ، شينجياڭ كوركەم بولىپ عانا قالماستان، دۇنيەدەگى ەڭ حاۋىپسىز جەر دەپ قارادى.
2019 - جىلدان بەرى، امەريكا قاتارلى باتىس ەلدەرىنىڭ ديپلومات، اقپارات قۇرالدارى، وقىمىستىلار سياقتى ءار سالا قايراتكەرلەرىن قامتىعان 1000نان استام ادام شينجياڭعا كەلىپ ادامدىق ۇقىق ناتيجەسىن جانە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ تابىستارىن ەكسكۋرسيالادى ءارى قول جەتكىزگەن تابىستاردى تولىق تۇراقتاندىردى، سونىمەن بىرگە جۇڭگونىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەگى مايدانىن قولداپ - قۋاتتادى، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىنىڭ لاڭكەستىك پەن ۇشقارىلىقتان ءونىمدى ساقتانىپ، ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىزداندىرىپ، حالىقارالىق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ىستەرىنە ۇلەس قوسقاندىعىن اتاپ كورسەتتى. الايدا، امەريكا باستاعان باتىس ەلدەرى شينجياڭنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ”جازا لاگەرىن قۇرۋ“، ”ادامدىق ۇقىققا سۇعاناقتىق جاساۋ“ دەپ جالا جاپتى، بۇل جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىككەندىك.
مەن سول جەرلەرگە بارىپ شينجياڭنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن ەكسكۋرسيالاپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ كەڭ دە جارىق وقىتۋ عيماراتىندا مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىلدى، زاڭداردى ۇيرەنىپ جاتقاندىعىن، كيىم - كەشەك مانەرلەۋدى، ازىق - تۇلىك مانەرلەۋدى، اجارلاندىرۋ، شاش اسەمدەۋ سىندى شەبەرلىكتەردى ۇيرەنىپ جاتقاندىعىن كوزىممەن كوردىم؛ تاربيەلەنۋشىلەردىڭ قۋىرماش ءتۇرى مول، تازا دا رەتتى اسحانادان تاماقتانىپ، تەلەۆيزور، اۋا رەتتەگىش، مونشا سياقتى قۇرىلعىلار سەپتەلگەن جاتاق عيماراتىندا جاتقاندىعىن، دەنە تاربيە الاڭى، كىتاپ وقۋ ءۇيى سياقتى ورىنداردا مول مازمۇندى، كاسىپتەن سىرتقى مادەني تۇرمىستان ءلاززاتتانىپ جاتقاندىعىن كوزىممەن كوردىم؛ تاربيەلەنۋشىلەردىڭ اپتا سايىن ۇيلەرىنە قايتۋىنا بولاتىندىعىن، جۇمىسى شىقسا رۇقسات الۋىنا بولاتىندىعىن، باس بوستاندىعىنىڭ تولىق قامتاماسىزداندىرىلعاندىعىن كوزىممەن كوردىم؛ كوپتەگەن تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ءمانى مەن زالالىن جەتە تانىپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ قانىپەزەر ءىس - ارەكەتتەرىنە نالەت جاۋدىرعاندارىن، بارلىعى دا پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ تاربيەلەۋىنە، قۇتقارۋىنا العىس ايتىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەردىڭ قۇرباندىعىنا اينالۋدان امان قالعاندىقتارىن باقىت سەزىنگەندىگىن كوزىممەن كوردىم. ءبىز تاعى كوپتەگەن تاربيەلەنۋشىلەردىڭ وقۋىن بىتىرگەننەن كەيىن، لايىقتى قىزمەت تاۋىپ، ەڭبەكاقىعا يە بولعاندىعىن، وتباسىنداعىلاردى تاماشا تۇرمىسقا كەنەلتكەندىكتەرىن كوزىمىزبەن كوردىك.
اماليات زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرىپ، ۇشقارىلىقپەن جۇعىمدالعان از سانداعى بۇقارا شوعىرىنا زاڭدىق، تەحنيكالىق جاقتان جانە مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل جاعىنان كەزەڭدىك باۋلۋ الىپ بارۋ لاڭكەستىك پەن ۇشقارىلىققا سوققى بەرۋدىڭ جانە ودان ساقتانۋدىڭ ۇتىمدى شاراسى ەكەندىگىن، مەملەكەتتىڭ جانە حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن قورعاۋداعى ناقتى شارا، ادىلەتتى شارا ەكەندىگىن دالەلدەدى.
ۇيعۇر ۇلتىنان شىققان پارتيالى كادر رەتىندە، مەن جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعايتىن بەكەم مايدانىن باتىل قولدايمىن، امەريكا باستاعان باتىس ەلدەرىنىڭ ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىن جەلەۋ ەتىپ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋىنە باتىل قارسى تۇرامىن، امەريكا باستاعان باتىس ەلدەرىن ساياسي سىڭار جاقتىلىقتان ارىلىپ، جۇڭگوعا قاراتقان قيسىنسىز جازعىرۋىن توقتاتۋىن قاتاڭ قۋزايمىن.
جۇڭگو سىندى ءبىر تۇتاس، كوپ ۇلتتى مەملەكەتتىڭ ۇزاق ۋاقىتتىق تاريحي بىرتىندەپ دامۋى بارىسىندا، ورتاق تۇرمىس كەشىرىپ، ءوندىرىس جۇرگىزۋى بارىسىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە وسىناۋ كەڭ - بايتاق مەكەندى بىرگە اشىپ، ءار ۇلت بىرىنە - ءبىرى سۇيەۋ بولعان، قۋانىش - جۇبانىشتى بىرگە كورگەن قارىم - قاتىناس ورناتىپ، كوپ نەگىزدى، ءبىر تۇلعالى جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىن بىرلىكتە جاراتتى. ءبىر - بىرىمەن ارالاسىپ، وتاننىڭ شەكاراسىن بىرگە قورعاۋ قۇرىلىسىندا ءبىرى - بىرىنەن ۇيرەنەتىن، ورتاق العا باساتىن تاماشا ءداستۇر قالىپتاستىرىپ، ءوزارا بىتە قايناسىپ، ەشكىم دە ءبىر - بىرىنەن ايرىلا المايتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاعا اينالدى. پارتيالى كادر رەتىندە، مەن جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن، اسىرەسە، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن باستاماشىلدىقپەن دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ”ءتورت تانىم“دى بەرىك ورناتىپ، ”ءتورت سەنىم“دى بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋ“دى باتىل ورىنداپ، وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن قىزمەت، تۇرمىس ورتاسىن بارىنشا قاستەرلەپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىم ارقىلى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن اناعۇرلىم ويداعىداي تياناقتاندىرۋعا بەلسەنە ۇلەس قوسامىن.
زورلىقتى كۇش، لاڭكەستەرى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ورتاق جاۋى بولىپ قالماستان، جالپى جابىلا سوققىلايتىن دۇنيە ءجۇزىنىڭ ورتاق جاۋى. ءبىز امەريكا باستاعان باتىس ەلدەرىنىڭ جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا وبيەكتيۆتىك تۇرعىدان ءادىل باعا بەرۋىن، شينجياڭعا قاتىستى وسەك - اياڭداردى، ساندىراقتاردى ويدان ويدىرۋدى دەرەۋ توقتاتۋىن، شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەن پايدالانىپ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋىن دەرەۋ توقتاتۋىن ءۇمىت ەتەمىز.
