قاراقاش اۋدانى شىنارباق ءمالىسى كونەشار مەشىتىنىڭ يمامى
مامەت ءمامتىمىن
مەن قاراقاشتا تۋىپ، قاراقاشتا ءوستىم، قاراقاشتىڭ دامۋ وزگەرىستەرىنە كۋا بولدىم. كىشكەنە كەزىمدە حالىق سالتى قاراپايىم، تۋىس - تۋعان، دوس - جاران بەرەكەلى، كورشىلەر تاتۋ - ءتاتتى ەدى. سول كەزدە مەن جانە سەرىكتەرىمنىڭ ەڭ قۋانارلىق ءىسىمىز قىستاقتا بىرەۋدىڭ كەلىنشەك الۋى ەدى، پالاۋ، كاۋاپ، سارى كەسپە سياقتى ءدامدى تاعامدارعا اۋزىمىز جارۋمەن بىرگە، تاعى كوپشىلىكپەن بىرگە ءان ايتىپ، ءبي بيلەپ، دۋمانعا بولەنەتىنبىز. الايدا، مەن ورتا مەكتەپكە تۇسكەندە، مۇنداي كورىنىستەر بىرتىندەپ كوزدەن عايىپ بولدى، تويداعى ويناقى بيلەر، قۇلاققا جاعىمدى اندەر جوق بولدى، جەرلەۋ سالتىندا دا جاقىندارىنان ايرىلعانداردىڭ جىلاعان داۋىسى ەستىلمەيتىن بولدى. بىرتە - بىرتە ماڭايىمىزداعى ادەمى اپەكە - سىڭلىلەر تۇگەلدەي ۇزىن قارا بۇرقا كيىپ، قارا ءتۇستى نيقاپپەن بەتىن بۇركەپ العاندىقتان، جاقىنداۋدان قورقاتىن بولدىق. مەن شەشەمنەن نەگە بۇلاي بولعاندىعىن، جۇرتتىڭ ءبارى قالايشا بۇلاي وزگەرگەندىگىن سۇرادىم. شەشەم ماعان مۇنىڭ ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ زيانى ەكەندىگىن، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ اۋىلداستاردىڭ قاراپايىم ءدىني سۇيىسپەنشىلىگىنەن پايدالانىپ، ءدىندى جەلەۋ ەتىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيانى قۇتىرىنا ۇگىتتەپ، ءبىزدىڭ باقىتتى دا تىنىش تۇرمىسىمىزدى بۇلدىرگەندىگىن ايتتى.
مۇنداي ورتاعا مەڭزەس، مەن وزىمە، ءسوزسىز، قۇلشىنا ۇيرەنىپ، داشۋەگە ءوتىپ، جاقسىلاپ ءبىلىم الىپ، اناۋ قيسىنسىز وتىرىكتەردىڭ ءشيىن شىعارىپ، اۋىلداستاردىڭ ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ جيىركەنىشتى كەسپىرىن جىعا تانۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، ولاردىڭ ءزىل باتپان رۋحاني اجىرعىسىن تالقانداۋدى ايتتىم. كەيىن مەن شينجياڭ ءىسلام ءدىنى شۋەيۋانىنا قابىلدانىپ، ول ارادا 5 جىل تەگىن تاربيە الدىم. مەكتەپتەگى كەزىمدە مەملەكەتتىڭ زاڭدارىن، زاڭ ەرەجەلەرىن، اۋقىمدىق ساياسيدى جانە ءدىن بىلىمدەرىن مۇقيات ۇيرەنگەن سوڭ، مەن جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە، ءسوزسىز، زاڭ - تارتىپكە بويسۇنۋ كەرەكتىگىن، ەشقانداي ءدىن مەن جەكە ادامنىڭ زاڭنىڭ قىزىل سىزىعىنان، تومەنگى سىزىعىنان اتتاپ وتۋىنە بولمايتىندىعىن سەرگەكتىكپەن تانىپ جەتتىم. مەن ەلىمىزدە ءدىني سەنىمنىڭ ەركىن بولاتىندىعىن، دىنگە سەنۋ - سەنبەۋدە جۇرتشىلىقتىڭ ءوزىنىڭ ايتقانى ەسەپ ەكەندىگىن، قانداي ءبىر دىنگە سەنۋگە ماجبۇرلەنبەيتىندىگىن تانىپ جەتتىم. مەن ءىسلام ءدىنىنىڭ دارىپتەيتىنى بەيبىتشىلىك، كەڭ پەيىلدىلىك ەكەندىگىن، كەرىسىنشە ءدىني ۇشقارى كۇشتەر ايتقانداي ”جيھات جولىندا شەيىت بولعاندار جانناتقا كىرەدى“ ەمەس ەكەندىگىن تانىپ جەتتىم.
داشۋە بىتىرگەننەن كەيىن، اۋىلىم قاراقاش اۋدانىنا قايتىپ ءدىني وقىتۋشى - قىزمەتشى بولدىم. ءدال وسى كەزدە شينجياڭ زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرىپ، زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورىستەتتى. مەن شىن نيەتىممەن وسى شارانى قۇپتايمىن، تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى اناۋ قىلمىسقا بەت العان ادامداردى عانا قۇتقارىپ قالماستان، ءتىپتى، ولاردىڭ وتباسىلارىن دا قۇتقاردى. بۇل شارا ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ جۇعىمداۋىنا ۇشىراعان شوعىردىڭ مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى ۇيرەنىپ، زاڭداردى، زاڭ ەرەجەلەردى ءبىلىپ، شەبەرلىك يگەرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ قالماستان، ونىڭ ۇستىنە كاسىپورىنداردا، زاۆودتاردا جۇمىستاندىردى، ەڭ ماڭىزدىسى، ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ شاۋجايلاۋى مەن بۇعاۋلاۋىنان ارىلتىپ، زايىرلى تۇرمىسقا ورالتتى. قازىر قوعام ورنىقتى، تۇرمىس باي، جاستار دا ۇيلەرىنەن الىستاپ جۇمىستاندى، شارۋاشىلىق قۇردى، ءبىزدىڭ حوتانعا، قاراقاشقا ساياحاتتاي كەلەتىن ادامدار دا بارعان سايىن كوبەيە ءتۇستى. مەنىڭ بالا كەزىمدەگى ەستەمەلەرىم قايتا ورالدى، كەزىندەگى ءانشى، ءبيشى، ىقىلاستى، قوناعۋار ۇيعۇر ۇلتى قايتا قايتىپ كەلدى.
ايتسە دە، امەريكاداعى، باتىستاعى ءىشىنارا جات نيەتتى ادامدار كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ جەتىستىكتەرىن كورسە دە كورمەسكە سالىپ، ءبىزدىڭ مەكتەپتى ”قاماۋ لاگەرى“ دەپ، اۋىزدارىنا كەلگەنىن كوكىپ، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، ارام ويمەن بۇرمالادى، كۇيە جاقتى. كەزىندە سول ارادا ۇيرەنگەن ادامداردان: وسىنداي جاعداي بار ما؟ - دەپ سۇراڭدار. مەن اناۋ بوتەن نيەتتەگى ادامدارعا بارىپ تۇرعان ساندىراق ەكەندىگىن ايتقىم كەلەدى، دۇنيەدەگى قايسى مەملەكەت ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ جۇعىمداۋىنا ۇشىراعان، زاڭعا جەڭىل دارەجەدە قايشىلىق جاساپ قىلمىس وتكىزگەن ادامدارعا وسىنداي كەڭشىلىك جاسادى جانە كومەكتەستى؟ قايسى مەملەكەت ولاردىڭ جۇمىستانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا كومەكتەستى؟ جوق، تەك ءبىزدىڭ جۇڭگو ۇكىمەتى عانا ىستەي الدى.
قازىر ءبىزدىڭ بۇل اراداعى بۇرىنعى توپىراق ۇيلەر بەيقۇت ۇيلەرگە وزگەردى، باتپاق جولدار اسفالت جولدارعا اينالدى، ەسەك ارباعا وتىرۋ ەلەكتروسيكلگە، جەڭىل اۆتوكولىككە مىنۋگە اۋىستى، توقتاۋ سۋ ىشەتىندەر قۇبىر سۋىن ىشەتىن بولدى. ۇكىمەت تاعى مەشىتتەرگە دارەت الۋ ءۇيى، سۋمەن شايىلاتىن دارەتحانا سالىپ بەردى، اۋا رەتتەگىش، سۋ قايناتقىش، شاقاي قاپتاۋىش سياقتى حالىققا قولايلى قۇرىلعىلاردى دايىنداپ بەردى. قىستاقتا بالاباقشا سالىندى، 15 جىلدىق تەگىن وقۋ - اعارتۋ اتقارىلدى، ءاربىر بۇقارادا تۇگەلدەي ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بار، ءار جىلى تاعى جالپى حالىقتىق دەنساۋلىق تەكسەرۋدەن يگىلىكتەنەدى، پارتيانىڭ ساياساتى ”جاقسى“. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى كۇندەرىمىزدىڭ بارعان سايىن جاقسارا تۇسۋىنە، ونان سايىن تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. كىم ءبىزدىڭ ىنتىماقتى دا جاراسىمدى، باقىتتى تۇرمىسىمىزدى بۇلدىرۋگە ۇرىنسا، ۇلى وتانىمىزدى بولشەكتەۋگە ۇرىنسا، ءبىز ءار ۇلت جۇرتشىلىعى باتىل قارسى تۇرامىز، استە جول بەرمەيمىز!
