قاشقار ايماعى ياركەن اۋدانى ياركەن قالاشىعى جىبەك الەۋمەتتىك اۋماعى التۇن مەشىتىنىڭ حاتيبى
ابدۇۋالي ابىليميت
وتكەندەگى ءبىر مەزگىل ۋاقىتتا، ءدىني ۇشقارى يدەيا شينجياڭدا مەيلىنشە تارالىپ، ءدىني ۇشقارى كۇشتەر دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ زايىرلى تۇرمىسىنا كيلىگىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىن تۋدىرىپ، شينجياڭدى بىلىقپالىققا باتىرۋعا ۇرىندى. ۇكىمەت زاڭ بويىنشا تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتكەننەن بەرى، شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل بويى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعاسى) تۋىلمادى، حالىقتىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى زور دارەجەدە جوعارىلاپ، تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ بار كۇشپەن قولداۋىنا جانە باتىل قۇپتاۋىنا يە بولدى.
الايدا، امەريكا قاتارلى باتىس ەلدەرىندەگى ءىشىنارا جات نيەتتى ادامدار سۇرقيا ماقساتتا بولىپ، ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى شينجياڭنىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنا شابۋىل جاساپ، دۇرلىكتىرىپ، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋداعى، ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى زور قۇلشىنىسىن جوققا شىعارۋعا ۇرىندى، بۇعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى استە جول قويمايدى. لاڭكەستىك − بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق جاۋى، ءدىني ۇشقارى يدەيا وزگەلەردى دە، ءوزىن دە ويراندايدى. مەنىڭ ماڭايىمدا كەيبىر ادامدار ءدىني ۇشقارى يدەيامەن جۇعىمدالدى، كەزىندە كەيبىر ادامدار اكە - شەشەسى جاساعان تاماقتى ”مۇسىلمانشا“ ەمەس دەگەندى سىلتاۋ ەتىپ، ۇيدەن تاماق ىشپەي، اكە - شەشەسىمەن ات كەكىلىن كەسىستى؛ كەيبىر ازامات جاسىنا تولماعاندار ەرىكسىزدەن وقۋدان قول ءۇزىپ، شات - شادىمان بالالىعىنان ايرىلدى؛ كەيبىرەۋلەر”جيھاد جولىندا شەيىت بولعاندار جانناتقا كىرەدى“ سياقتى ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ۋلاندىرۋىنا ۇشىراپ، اقىل - ەسىنەن ايرىلىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىنە قاتىناستى، ت ب. وسى ۇشقارى يدەيا مەن ارەكەت دىنگە سەنەتىن بۇقاراعا اۋىر رۋحاني بۇعاۋ سالىپ، قالىپتى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتارتىبىن اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىردى، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى كەدەرگىگە ۇشىرادى.
مەن كوپتەگەن تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن كوزبە - كوز بارىپ كوردىم، كورگەن - بىلگەنىم باتىس جاقتىڭ كەيبىر اقپارات قۇرالدارى حابارلاعانىنا بۇكىلدەي ۇقسامايدى، مەيلى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى بولسىن، الدە ولاردىڭ وتباسىنداعىلارى بولسىن، تاربيەلەنۋگە قاتىناسۋىن وتە قولدايدى، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ قامقورلىعىنا العىس ايتادى. الايدا باتىس جاقتىڭ كەيبىر اقپارات قۇرالدارىنىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنا دەگەن حابارلارى شىندىقتى بۇرمالاپ، بەتالدى پالە جاپتى، بۇكىلدەي ويدان قۇراستىرعان، جالا جاپقان، بۇكىلدەي بوتەن نيەتى بار. تاربيەلەۋ - باۋلۋعا قاتىناسقان تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ءبىرتالايى زاڭعا جەڭىل دارەجەدە قايشىلىق جاساپ قىلمىس وتكىزگەندەر، الايدا ۇكىمەت ولاردى دالاعا تاستامادى، قايتا ولاردى قۇتقارىپ، قامقورلىق جاساپ، ولاردى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىندا باۋلۋعا ۇيىمداستىرىپ، مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى ۇيرەتىپ، زاڭ، زاڭ ەرەجەنى ۇيرەتىپ، كاسىپتىك شەبەرلىك ۇيرەتىپ، ولاردىڭ ءتىپتى دە جاقسى تۇرمىس كەشىرۋىنە كومەكتەستى. ۇيرەنۋ، تاربيەلەۋ ارقىلى تاربيەلەنۋشىلەر مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى ۇيرەنىپ، زاڭ، زاڭ ەرەجەلەردى ءبىلىپ، ءبىر دە 2 قولدانىلمالى تەحنيكا يگەرىپ قانا قالماستان، ”ۋىتتى ايداپ، اۋرۋدى ەمدەۋ“ ونىمدىلىگىنە دە قول جەتكىزدى، كوپتەگەن ادامدار ۇيرەنۋىن اياقتاتقاننان كەيىن جۇمىستانىپ، كىرىستەرىن ارتتىردى.
ءبىر قارت اجەي ءوز اۋزىنان ماعان بىلاي دەدى: ”ۇلىم كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋعا قاتىناسىپ ۇيرەنۋىن اياقتاتقان سوڭ، بۇكىلدەي وزگەرىپ كەتتى، بۇرىن مەنىڭ جاساعان تاماعىمدى دا ىشپەيتىن، ۇيگە دە كەلمەيتىن، جامان ادامدارعا ىلەسىپ كورىنگەن جەردە جۇرەتىن، اۋەلى، شەتەلگە شىعىپ ’عازاۋات سوعىسى‘نا قاتىناسامىن دەيتىن، وپالى جاعىنان اۋىز اشۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ۇيرەنۋىن اياقتاتىپ كەلگەن سوڭ، قازىر قىزمەت ىستەپ، ورنىقتى كىرىس تاپتى، ۇنەمى بىزگە ازىق - تۇلىك، كيىم - كەشەك ساتىپ اكەلىپ بەرىپ، ۇيدەگى شارۋالارعا دا كومەكتەسەدى. مەنىڭ بالام بۇرىن ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ۋىتىمەن جۇعىمدالدى، ەگەر ۇكىمەت دەر كەزىندە تاربيە بەرىپ وزگەرتىپ، قۇتقارماعان بولسا، ءتىپتى دە اۋىر قاتەلىك وتكىزەتىن بولسا، ءبىزدىڭ وتباسىمىزعا ورنى تولماس زيان جەتكىزەتىندىگىن تەرەڭ سەزىندىم. وسىلاردى ويلاسام تۇرشىگەمىن، ۇكىمەت ونى دەر كەزىندە قۇتقارىپ قالدى، بالام ەكەۋىمىز شىن جۇرەكتەن پارتيا مەن ۇكىمەتكە العىس ايتامىز. تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى جاقسى“.
مەن اناۋ ەل - جۇرتتى الجاستىرىپ، شىندىقتى بۇرمالاپ، ءبىزدىڭ شينجياڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قاساقانا كۇيە جاققان امەريكا قاتارلى باتىس ەلدەرىندەگى جات نيەتتى ادامدارعا وكتەم ۇنمەن بىلاي دەگىم كەلەدى: كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن اشقاننان بەرى، ءبىزدىڭ قوعامدىق ورتامىزدا كورنەكتى وزگەرىس جارىققا شىقتى، ادىلدىك اسقاقتاپ، سۇرقيالىق ىعىسىپ، ءار ۇلت بۇقاراسى سانالى تۇردە ءدىني ۇشقارى يدەيانى تەجەپ، ۇلتتار تىعىز ىنتىماقتى بولىپ، ءتىپتى دە تاماشا تۇرمىس كەشىردى، بۇقارا بولاشاقتاعى كوركەم تۇرمىسقا تولىق ءۇمىت ارتتى. ۇيعۇر ۇلتىندا مىناداي ماقال بار: ”نيەتى جامان ادام الاڭسىز تىرشىلىك كەشىرە المايدى“. قانە، ايتىڭدارشى، سەندەر شينجياڭعا كەلىپ كوردىڭدەر مە، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىن لاڭكەستىك كۇشتەرىنىڭ زاقىمداعان، ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ۋلاندىرعان كورىنىستەرىن ءوز كوزدەرىڭمەن كوردىڭدەر مە، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى اكەلگەن وراسان زور وزگەرىستى كوردىڭدەر مە؟ سەندەردىڭ شينجياڭعا كەلىپ ارالاپ، كورىپ، نەگىزى بار شىندىق ارقىلى جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن سوزدەردى تاراتۋلارىڭدى ءۇمىت ەتەمىن، سەندەردىڭ قيسىنسىز جالا جابۋلارىڭ مەن بەتالدى كۇيە جاعۋلارىڭدى توقتاتۋدى قاتاڭ ەسكەرتەمىن.
