تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

رايونىمىزداعى ءار ۇلت، ءار سالا قايراتكەرلەرى امەريكانىڭ شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداعاندىعىن قاتاڭ ايىپتادى

شينجياڭدى بىلىقتىرۋعا سۇقتانعان ءارقانداي قاسكۇنەمدىك اتاۋلىنىڭ بارلىعى ىسكە اسپايدى

رايونىمىزداعى ءار ۇلت، ءار سالا قايراتكەرلەرى امەريكانىڭ شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداعاندىعىن قاتاڭ ايىپتادى

  جەرگىلىكتى ۋاقىت 12 - ايدىڭ 3 - كۇنى، امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداپ، شىندىقتى ەلەمەي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىن جات نيەتپەن قارالاپ جانە قيسىنسىز جازعىرىپ، شينجياڭعا ولەرمەندەنە كۇيە جاقتى. بۇعان رايونىمىزداعى ءار ۇلت، ءار سالا قايراتكەرلەرى قاتتى كەكتەنەتىندىكتەرىن، قاتاڭ جازعىراتىندىقتارىن، باتىل قارسى تۇراتىندىقتارىن ءبىلدىردى. كوپشىلىك جابال مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“ امەريكا جاقتىڭ شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن بۇلدىرەتىن سۇرقيا نيەتىن اشكەرەلەدى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە اۋىر زيان جەتكىزدى، شينجياڭدى بىلىقتىرۋعا سۇقتانعان ءارقانداي قاسكۇنەمدىك اتاۋلىنىڭ بارلىعى ىسكە اسپايدى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى دا استە جول قويمايدى.

ايرىقشا كەكتەنىپ، باتىل قارسى تۇردى

  ”شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوبا‘ جۇڭگونىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى جانە لاڭكەستىككە سوققى بەرۋدەگى قۇلشىنىسىن بۇرمالاپ، كۇيە جاعىپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىن قيسىنسىز جازعىردى. زيالى رەتىندە، مەن قاتتى كەكتەنەتىندىگىمدى، باتىل قارسى تۇراتىندىعىمدى بىلدىرەمىن“، - دەدى 12 - ايدىڭ 4 - كۇنى مارالباسى اۋدانى ساربۇيا قالاشىعىندا تۋىسشىلاپ جۇرگەن اۆتونوميالى رايوندىق اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى گۇلنار وبۇل ادىلەتتى ءارى قاتاڭ تۇردە.

  گۇلنار بىلاي دەدى: مەنىڭ جۇپ قۇراعان تۋىسىم تۇراتىن ساربۇيا قالاشىعى كەزىندە ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ىقپالىنا اۋىر ۇشىراعان، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى ءجيى تۋىلاتىن، كەيبىر بەيكۇنا بۇقارا زيانكەستىككە ۇشىراعان. بۇگىنگى ساربۇيا قالاشىعىندا حالىقتىڭ تۇرمىسى تىنىش تا بەرەكەلى، تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان ايەل تاربيەلەنۋشىلەر نيقاپتارىن الىپ، بۋرقالارىن شەشىپ، سۇلۋلانىپ، ءوز - وزىنە سەنىمى ارتىپ، تۇرمىسقا زور ۇمىتپەن قارايتىن بولدى. وسىلاردىڭ بارلىعى تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋدىڭ ءدىني ۇشقارى يدەيامەن ۋلانعان بۇقارانىڭ ۇشقارىلىقتىڭ بۇعاۋىنان قۇتىلۋىنا كومەكتەسەتىن، ولاردىڭ وسى زامانعى وركەنيەتتى تۇرمىسقا تالپىنۋىنا كومەكتەسەتىن زاڭ بويىنشا قولدانىلعان ماڭىزدى شارا، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋداعى جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى جاڭالىق اشۋ شاراسى، ادىلەتتى شاراسى ەكەندىگىن ءتۇسىندىردى.

  ”امەريكا ’ادامدىق ۇقىقتى‘ جەلەۋ ەتىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋ، شينجياڭعا جالا جابۋ، كۇيە جاعۋ ناقتى ارەكەتىن جۇرگىزدى، مۇنىڭ سۇرقيا نيەتى بەسەنەدەن بەلگىلى“. شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، شۋەيۋان باستىعى زۇلمايات سىمايىل بىلاي دەدى: زاڭ بويىنشا كاسىپتىك تەحنيكالىق شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ شينجياڭدى زاڭمەن جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى ءونىمدى شارا. شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“ شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا سۇرقيالىقپەن شابۋىل جاسادى، بۇل بۇكىلدەي دۇرىس پەن بۇرىستى بىلىقتىرعان قاتە ءسوز، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىق، دامۋ جاعدايىنا ورىنسىز كۇيە جاققاندىق.

  زۇلمايات بىلاي دەدى: مەن بۇرىن قاشقار، حوتان ايماقتارىنداعى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىقتارىنا بارىپ تەكسەرۋ، زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنىڭ باۋلۋىندا، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ءدىني ۇشقارى يدەيادان ارىلىپ، جاڭا ونەر ۇيرەنگەندىگىن، ءومىردىڭ جاڭا پاراعىن اشقاندىعىن سول جەردە سەزىندىم. شىندىق تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرۋ، تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ حاۋىپسىزدىك زاڭى، قىلمىستىق ىستەر زاڭى، قىلمىستىق ىستەر ارىز - شاعىم زاڭى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭى سياقتى زاڭ، زاڭ ەرەجەلەرى نەگىزىندە اتقارىلعاندىعىن، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ادامدىق ۇقىعىن قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىن دا ازايتقاندىعىن، ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن قامتاماسىز ەتكەندىگىن، مۇنىڭ شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ادامدىق ۇقىعىن ەڭ جاقسى قورعاۋ ەكەندىگىن دالەلدەدى.

  ”شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوبا‘ اق پەن قارانى ايىرماي، تىرناق استىنان كىر ىزدەپ، ادامدىق ۇقىقتى جەلەۋ ەتىپ، شىنتۋايتىندا شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىردى، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىكتى، ءبىز بۇعان ەرەكشە كەكتەنەمىز، مۇنى قاتاڭ جازعىرامىز“. شينجياڭ پەداگوگيكا داشۋەسى كومپيۋتەر عىلىم - تەحنيكالىق شۋەيۋانى 2016 - جىلدىق وقۋشىسى جاڭ ۋىنجيڭ بىلاي دەدى: وسى زامانعى ستۋدەنت رەتىندە، اسا قىراعىلىقپەن، امەريكا جاقتىڭ كولگىرسىگەن كەسپىرىن جانە سۇرقيا نيەتىن ايقىن تانىپ، وتانىمىزدىڭ مۇددەسىن بۇلدىرەتىن ارەكەت اتاۋلىنىڭ بارىنە ”بولمايدى“ دەيمىن ءارى توڭىرەگىمدەگىلەردى باستاپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىممەن شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعىن قورعايمىن، كورىكتى مەكەنىمىزدى قورعايمىن.

شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“ بۇكىلدەي اۋزىنا كەلگەندى كوكىگەندىك

  شينجياڭ ىستەرىنىڭ جاقسى ىستەلگەن - ىستەلمەگەندىگىنە باسقالاردىڭ باعا بەرگەنى ەسەپ ەمەس، قايتا شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ءوزىنىڭ ايتقانى ەسەپ.

  ”ءوز باسىمنان كەشىرۋشى رەتىندە، مەنىڭ ەڭ سويلەۋ ۇقىعىم بار. امەريكانىڭ شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوباسى‘ اق پەن قارانى بۇكىلدەي شاتاستىرىپ، شىندىقتى ەلەپ - ەسكەرمەي، وتىرىكتى ويدان قۇراستىرىپ، ايتىلمىس ’از ۇلتتاردىڭ ادامدىق ۇقىعىنا سۇعاناقتىق جاسالدى‘ دەدى، مۇنىڭ ءبارى بىلجىراق“، - دەدى حوتان اۋدانى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان تاربيەلەنۋشى شىرالي روزھيت تولىق سەنىممەن.

  شىرالي بىلاي دەدى: تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى ءبىر مەكتەپ، ولشەمدى باسقارىلىپ جۇرگىزىلەدى، ءتۇرلى ەرەجە - ءتۇزىم، ساباق كەستەسى، تاعام كەستەسى سياقتىلاردىڭ بارىندە مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ مەن جەرگىلىكتى از ۇلتتىڭ ءتىل - جازۋى قولدانىلعان، ۇقساماعان ۇلت وقۋشىلارىنىڭ سالت - ساناسىنا، ادەت - عۇرپىنا تولىق قۇرمەت ەتىلدى جانە قامتاماسىز ەتىلدى، ءتۇرى كوپ، قورەكتىگى مول مۇسىلمانشا تاعامدار تەگىن بەرىلەدى. وقىتۋشىلاردىڭ قالتقىسىز قامقورلىعى تاربيەلەنۋشىلەرگە وتباسىنداعىداي مەيىر سەزىندىردى. ”بۇرىن مەن ءدىني ۇشقارى يدەيامەن جۇعىمدالىپ، مەملەكەتتىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىنان باس تارتىپ، تۇرمىسىم بارعان سايىن كەدەيلەسكەن ەدى. تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنداعى ۇيرەنۋ مەن تۇرمىس ماعان جارىق پەن ءۇمىتتى قايتادان سيلادى. مەن امەريكا جاققا شينجياڭ ءار ۇلت حالقىنىڭ ورتاق كورىكتى مەكەنى ەكەندىگىن، اراعا ىرتكى سالاتىن مۇنداي قاسكۇنەمدىكتەرىنىڭ، ءسوز جوق، ىسكە اسپايتىندىعىن ەسكەرتەمىن“، - دەدى شىرالي.

  ”شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوبا‘ بۇكىلدەي اۋزىنا كەلگەنىن كوكىگەندىك، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ شىنايى سۇيىسپەنشىلىگىن ەلەمەدى، شينجياڭنىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىن بۇكىلدەي جوققا شىعاردى، ءبىزدىڭ باقىتتى تۇرمىسىمىزدى قاساقانا بۇلدىرەدى“، - دەدى قاعىلىق اۋدانى كاسىپتىك تەحنيكالىق شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان تاربيەلەنۋشى سۇبينۇر مامتيمىن كەكتەنە.

  سۇبينۇر بىلاي دەدى: تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنداعى ۇيرەنۋ مەنىڭ وي - سانامداعى ءدىني ۇشقارى يدەيانى الاستاۋىما كومەكتەسىپ قانا قويماستان، مەنىڭ مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ ورەمدى دە بارىنشا جوعارىلاتتى. ەڭ زور تابىسىم، مەن زاڭ بىلىمدەرىن تىڭعىلىقتى ۇيرەندىم، ازاماتتاردىڭ ۇقىعى، بورىشى جونىندەگى تانىمىم كۇشەيدى. قازىر ول جەرگىلىكتى ورىنداعى ءبىر زاڭدىق قىزمەت وتەۋ ورنىندا قىزمەت ىستەپ، ءوزى ۇيرەنگەن زاڭ بىلىمدەرى ارقىلى اينالاسىنداعى بۇقاراعا كومەكتەسىپ، تۇرمىسى وتە مول مازمۇندى وتۋدە. ”تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتى بولماسا، مەنىڭ بۇگىنگى تاماشا تۇرمىسىم بولماس ەدى، امەريكانىڭ ءبىزدىڭ تۇرمىسىمىزعا كوسەمسۋىنە استە جول بەرمەيمىن“، - دەدى سۇبينۇر.

العان بەتىنەن قايتپاسا، سوڭىندا ءوزىن دە، وزگەنى دە مەرت قىلادى

  ”امەريكانىڭ شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوباسى‘ لاڭكەستىككە دەم بەرىپ، زۇلىمدىققا جەلىكتىرگەندىك، العان بەتىنەن قايتپاسا، سوڭىندا ءوزىن دە، وزگەنى دە مەرت قىلادى“. شينجياڭ ءىسلام ءدىنى قوعامىنىڭ باستىعى، شينجياڭ ءىسلام ءدىن شۋەيۋانىنىڭ باستىعى ابدۇرىقىپ تۇمۇرنياز ءوزىنىڭ كۇشتى ىزا - كەگىن ءبىلدىردى.

  ابدۇرىقىپ تۇمۇرنياز بىلاي دەدى: مەن كەزىندە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنا بارىپ ەكسكۋرسيالاعاندا، ءدىني ۇشقارى يدەيامەن جۇعىمدالعان دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ ءبىر مەزگىل ۇيرەنۋ، باۋلىنۋ ارقىلى رۋحى سەرپىلىپ، ءسوز سويلەۋى دە، ارەكەتتەرى دە قالىپقا تۇسكەنىن كوردىم. مۇنىڭ ءبارى مەن ءوز كوزىممەن كورىپ، ەت قۇلاعىممەن ەستىگەن وزگەرىستەر. ”تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى كوپتەگەن وتباسىلاردى، كوپتەگەن بۇقارانى قۇتقاردى، تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ ادامدىق ۇقىققا قۇرمەت ەتۋدىڭ، قامتاماسىز ەتۋدىڭ ادىلەتتى شاراسى، ءبىز شىن نيەتپەن قولدايمىز جانە قورعايمىز“، - دەدى ابدۇرىقىپ تۇمۇرنياز.

  12 - ايدىڭ 4 - كۇنى جۇڭگو ءىسلام ءدىنى قوعامىنىڭ ورىنباسار باستىعى، ءۇرىمجى قالاسى اق مەشىتتىڭ يمامى ابدۇشۇكىر راحمتۇللا بۇرىنعىسىنداي مەشىتتە ءدىن ىستەرىن باسقارۋدا. ”تاياۋ جىلداردان بەرى ۇكىمەت قارجى بوساتىپ، ءدىني قيمىل ورىندارىن قايتا رەمونتتاپ، اق مەشىتتىڭ ىشىندەگى تازالانۋ قۇرىلعىلارىن، سۋمەن شايىلاتىن دارەتحانا سالىپ، تۇتاس كۇن بويى جىلى سۋمەن قامداپ، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ دىنگە سەنەتىن بۇقاراعا دەگەن قامقورلىعى ۇساق ىستەردەن كورىندى“. ابدۇشۇكىر بىلاي دەدى: شينجياڭ پارتيانىڭ ءدىن قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ قالىپتى ءدىن قاجەتى مەن قالىپتى ءدىني قيمىلداردى ورىستەتۋىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىز ەتتى.

  ”امەريكانىڭ شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوباسى‘ شينجياڭعا ولەرمەندەنە كۇيە جاقتى. شينجياڭنىڭ تىنىش، بەرەكەلى، گۇلدەنىپ - كوركەيگەن، دامىعان اسا تاماشا جاعدايى وڭاي - وسپاق قولعا كەلگەن ەمەس، ءبىز بارىنشا قاستەرلەپ، سىرتقى كۇشتەردىڭ قيسىنسىز كيلىگۋىنە استە جول بەرمەيمىز“، - دەدى ابدۇشۇكىر.

  ”امەريكا العان بەتىنەن قايتپاي، ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ’زاڭ جوبا‘سىن ماقۇلداۋى شىندىققا مۇلدە قايشى، ەڭ سوڭىندا ءوزىن دە، وزگەنى دە مەرت قىلادى“. شينجياڭ قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى تاريح زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى، تەتە اعا زەرتتەۋشى ماحمۇت ابدۋالي بىلاي دەدى: امەريكا جاقتىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن بۇرمالاپ، جالا جابۋى ”ءدىن“دى، ”ادامدىق ۇقىق“تى جەلەۋ ەتىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىن اۋىزدىقتاۋدان باسقا دانەڭە ەمەس. مۇنداي شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەردەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ ۇلتتار قاتىناسىنا ىرتكى سالىپ، شينجياڭنىڭ گۇلدەنىپ - كوركەيۋىن، ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرۋ قاسكۇنەمدىگى مۇلدە ىسكە اسپايدى.

  ماحمۇت بىلاي دەدى: بۇگىنگى شينجياڭدا قوعام ورنىقتى، ەكونوميكا دامىعان، ءار ۇلت حالقى ىنتىماقتى، تاتۋ - ءتاتتى، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشۋدە، تابىس - جەتىستىكتەر جالپىعا ايان. ”ءارقانداي قارالاۋ، پالە جابۋ شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماقتاسا ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ اياق الىسىن بوگەي المايدى؛ ءارقانداي قاۋەسەت شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىعىنىڭ دامىپ، العا باسۋىنداي شىندىقتى جوققا شىعارا المايدى؛ ءارقانداي قاسكۇنەمدىك شينجياڭنىڭ دامىپ، گۇلدەنىپ - كوركەيۋ اياق الىسىنا ورالعى بولا المايدى“، - دەدى ماحمۇت.

  (تىلشىلەر لي چۇنشيا، جاۋ شييا، ميھرىگۇل عوپۇر، شيە حۇيبيان، جىڭ جو جازعان)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.