تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

اۆتونوميالى رايوندىق باس جۇمىسشى ۇيىمى: ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىن سىلتاۋراتىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىستەرىنە كيلىگۋ − ەسەپشوتتى قاتە سوققاندىق

  12 - ايدىڭ 3 - كۇنى، امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ايتىلمىس ”2019 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىن“ ماقۇلدادى. بۇل ”زاڭ جوبا“ جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىن قاساقانا قارالاپ، جۇڭگونىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى جانە لاڭكەستىككە سوققى بەرۋدەگى قۇلشىنىستارىنا ورشەلەنە كۇيە جاعىپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنا سۇرقيالىقپەن سوقتىعىپ، شينجياڭنىڭ ۇلت، ءدىن ساياساتىنا جالا جاۋىپ، شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، دۇرىس پەن بۇرىستى ايىرماي، اقيقاتقا قايشى كەلىپ، الاياقتىقپەن قوس ولشەم قولدانىپ، شينجياڭنىڭ ىستەرىنە كوپە - كورنەۋ كيلىگىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىستەرىنە كيلىگىپ، حالىقارالىق زاڭنىڭ جانە حالىقارالىق قارىم - قاتىناستىڭ نەگىزگى ولشەمىنە اۋىر قايشىلىق جاسادى، ءبىز مۇنى قاتاڭ ايىپتايمىز جانە باتىل قارسى تۇرامىز.

  شينجياڭداعى ءار ۇلت جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءوز قالاۋلارىمەن بىرلەسكەن جۇمىسشى تابىنىڭ بۇقارالىق ۇيىمى رەتىندە، ءبىز شينجياڭداعى 4 ميلليوننان استام جۇمىسشى ۇيىمى مۇشەلەرى اتىنان قاتاڭ مالىمدەمە جاريالايمىز:

  لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق − ادامزات قوعامىنىڭ ورتاق جاۋى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ − حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى. ۇلى بريتانيا زورلىقتى كۇشكە، لاڭكەستىككە قاتىسقاندارعا ”كۇدەرىن ءۇزۋ جانە قول ءۇزۋ“ (DDP) نىسانىن ورناتتى، فرانسيا تۇتاس ەلدىڭ ءارقايسى ۇلكەن رايوندارىندا ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ورتالىعىن قۇردى، امەريكا دا ”الەۋمەتتىك اۋماقتا وزگەرتۋ“ شاراسىن جالپىلاستىردى. شينجياڭ − جۇڭگونىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىنىڭ نەگىزگى شايقاس مايدانى. ءبىرشاما ۇزىن ۋاقىت ىشىندە، شەكارا ءىشى - سىرتىنداعى ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ ۇلتتى، ءدىندى جەلەۋ ەتىپ، بۇقارانىڭ قاراپايىم ۇلت، ءدىن سۇيىسپەنشىلىگىنەن پايدالانىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيانى ورشەلەنە تاراتىپ، ”ادام ءولتىرىپ شەيىت بولعاندار جانناتقا كىرەدى“ دەگەن سياقتى ساندىراقتاردى ءناسيحاتتاپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋگە ازدىردى، ايتاقتادى، 1990 - جىلدان 2016 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، مىڭداعان زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىن (وقيعا) تۋدىرىپ، قالىڭ بەيكۇنا بۇقارانى جانىنان جۇدا ەتتى، مال - مۇلىك زيانىن مولشەرلەۋگە كەلمەدى، قوعامدىق تارتىپكە، قىزمەت تارتىبىنە، ءوندىرىس، تۇرمىس تارتىبىنە اۋىر ىقپال جاساپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن اۋىر دارەجەدە اياق استى ەتىپ، شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن اۋىر دارەجەدە بوگەدى. سوندىقتان، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىنە باتىل سوققى بەرۋ، ۇشقارى يدەيانىڭ كەۋلەپ كىرۋىن، تارالۋىن توسۋ − شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىعىن قورعاۋدىڭ كوكەي تەستى قاجەتى. الايدا، امەريكاداعى كەيبىر ساياساتپازدار ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ شينجياڭدا تۋدىرعان زورلىقتى كۇش ارەكەتتەرىن كورمەسكە سالىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستەرىنىڭ حاۋپىنە ۇشىراعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ باس اماندىعىمەن مۇلدە ساناسپادى، ال قازىر شينجياڭعا ساياتىن ايتىلمىس ”زاڭ جوبا“ ارقىلى ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە بولىسىپ، ولاردى جەلىكتىرىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ باس اماندىعى مەن مال - مۇلىك ۇقىعىنا زيان سالعان قىلمىستىلاردى قاناتىنىڭ استىنا الىپ، ولاردىڭ جىرتىسىن جىرتىپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنىڭ الدىن الۋ جانە وعان سوققى بەرۋ جونىنەن زاڭ بويىنشا اتقارعان ءبىر قىدىرۋ شارالارىن ورىنسىز جازعىردى. بۇل استە ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنا بەرگەن شىنايى كومەگى ەمەس، قايتا امەريكاداعى كەيبىر ساياساتپازدار مەن جۇڭگوعا قارسى كۇشتەردىڭ ايتىلمىس ”شينجياڭ ماسەلەسى“نەن پايدالانىپ جۇڭگونى بۇعاۋلاۋعا، بولشەكتەۋگە ۇرىنعان سۇرقيا قاسكۇنەمدىگى.

  ادامدىق ۇقىق ۇران عانا ەمەس، ول ناقتى دا امالياتتان وتكەن بولۋى قاجەت. ال، امەريكانىڭ ءوزى كوككە كوتەرگەن ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىندەگى ناقتى بەينەسى ”ادامدىق ۇقىق جاۋىنگەرى“ دەپ ماقتانعاندىعىمەن زور پارىق قالىپتاستىردى. حالىقارادا، 2019 - جىلى 11 - ايدىڭ 18 - كۇنى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ جاريالاعان ءبىر تەكسەرۋ ناتيجەسىندە، امەريكادا 100 مىڭنان استام زاڭسىز كوشپەندى بالالاردىڭ قاماۋدا جاتقاندىعىن، بالالاردىڭ ۇقىق - مۇددەسىنە سۇعاناقتىق جاساعان جاعدايدىڭ ۇنەمى تۋىلاتىندىعىن تۇراقتاندىردى ءارى امەريكا ۇكىمەتىنەن امەريكا - مەكسيكا شەكاراسىندا زاڭسىز كوشپەندىلەردى توسىپ، وتباسىلاردى كۇشپەن ءبولىپ، ءبىر ءۇيلى جاندى ءبىر - بىرىنەن ايىرىپ جىبەرگەن ىستەرىن توقتاتۋعا ۇندەدى؛ 11 - ايدىڭ 29 - كۇنى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ازيا - تىنىق مۇحيت ايەلدەر ۇقىق - مۇددەسىن قاراۋ ءماجىلىسى 37:1 داۋىس ناتيجەسىمەن «بەيجيڭ جارناماسىنىڭ 25 جىلدىعى − جىنىس تەڭدىگىن جانە ايەلدەرگە ۇقىق بەرۋ ازيا - تىنىق مۇحيت مينيستر دارەجەلىلەر جارناماسىن» ماقۇلدادى، امەريكا بىردەن - ءبىر قارسى داۋىس تاستادى، امەريكانىڭ وداقتاس ەلدەرىن قامتىعان ءىشىنارا ەلدەر دە اشىق ءسوز سويلەپ، امەريكانىڭ توڭمويىن پوزيتسياسىنان ۇمىتسىزدەنگەندىكتەرىن ءبىلدىردى؛ 2018 - جىلى 3 - ايدا جەنەۆاداعى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ادامدىق ۇقىق القالار كەڭەسىنىڭ 37 - رەتكى ءماجىلىسى 1: 28 باسىم داۋىسپەن ”ادامدىق ۇقىق سالاسىندا سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جەبەۋ“ قارارىن ماقۇلدادى، امەريكا دا سول كەزدە قارسى داۋىس تاستاعان بىردەن - ءبىر مەملەكەت بولدى. امەريكانىڭ ەل ىشىندە، ناسىلدىك كەمسىتۋشىلىك توتەنشە اۋىر، از ساندى ۇلت قاۋىمى جۇمىستانۋ، ەڭبەكاقى سياقتى جاقتاردا تەگىس ءالسىز ورىندا تۇرادى، ءتورتتىڭ ءبىر ۇلەسىنەن استام افريكا تەكتى وتباسىلاردىڭ تازا مال - مۇلكى ءنول نەمەسە مينوس سان بولعان، سۇحباتتى قابىلداعان امەريكا بۇقاراسىنىڭ %42ى امەريكانىڭ ناسىلدىك قارىم - قاتىناسىنان ەرەكشە الاڭدايتىندىقتارىن بىلدىرگەن، سۇحباتتى قابىلداعان %58 ادام ناسىلشىلدىك امەريكا قوعامىنداعى ءبىر ۇلكەن ماسەلە دەپ قاراعان؛ گاللاپ اقىل - كەڭەس بەرۋ سەرىكتەستىگى سايتىنىڭ جاريالاعان تەكسەرۋ ساندى مالىمەتىنە نەگىزدەلگەندە، سۇحباتتى قابىلداعان امەريكالىق ايەلدەردىڭ %46ى وزدەرىنىڭ قوعامدىق ورنىنا ريزا ەمەس نەمەسە توتەنشە ريزا ەمەس ەكەندىگىن بىلدىرگەن، بىلتىر 1 - ايدا، امەريكادا نەشە ميلليون ادام ”2018 ايەلدەر شەرۋى“نە قاتىناسىپ، جىنىستىق ساياساتقا قاتاڭ نارازىلىق بىلدىرگەن. سونىمەن بىرگە، بارلىق وركەندەگەن ەلدەردىڭ اراسىندا، امەريكا بىردەن - ءبىر فەدەراتسيا زاڭىندا ەڭبەكشىلەردىڭ ەڭبەكاقىلى دەمالىسىن بەلگىلەمەگەن مەملەكەت ءارى ”جالپى حالىقتىق ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىن“ اتقارماعان مەملەكەت. شىندىق مىنانى ءتۇسىندىردى: امەريكا ەشقاشان ”ادامدىق ۇقىقتىڭ قورعاۋشىسى“ ەمەس، قايتا ادامدىق ۇقىققا زيان سالۋشى، ونىڭ ادامدىق ۇقىقتى سىلتاۋراتىپ، وزگە ەلدىڭ ىشكى ساياساتىنا قولىن سۇعاتىن قانداي تولىمدىلىعى بار.

  جاقىنعى جىلداردان بەرى، زاڭ بويىنشا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ارەكەتىن ورىستەتۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ قوعامدىق جالپى جاعدايى جالعاستى ورنىقتى بولىپ، ءۇرتىس 3 جىل بويى لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعا) تۋىلمادى، قوعام اماندىعىن ساقتاۋ جاعدايى كورنەكتى جاقساردى، ورنىقتىلىقتىڭ پايداسى ۇزدىكسىز كورىلدى. ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋدە، شينجياڭنىڭ دامۋ ستراتەگياسى رەتتەلىپ، كاسىپ جۇيەسى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر قوسىنى بارعان سايىن دامىپ، زورايدى. قازىر شينجياڭنىڭ قالا - قالاشىقتارىندا جۇمىستانعاندار سانى 10 ميلليون ادامعا تايادى، قازىر جۇمىسشى ۇيىمى مۇشەسىنەن 4 ميلليون 163 مىڭ ادام بار، مۇنىڭ ىشىندە كاسىپ سالاسى جۇمىسشىسى شامامەن 2 ميلليون 500 مىڭ ادام، 1949 - جىلى جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى مەزگىلمەن سالىستىرساق شينجياڭداعى جۇمىسشى - قىزمەتكەر سانى نەبارى 28 مىڭ ادام ەدى، مۇنىڭ ىشىندە كاسىپ سالاسى جۇمىسشىسى تەك 940 ادام بولۋداي جاعدايعا قاراعاندا جەر مەن كوكتەي پارىق تۋىلدى! پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ ىقىلاستى قامقورلىعىندا، ءار ۇلت جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرىنىڭ ۇقىق - مۇددەسى تولىق قامتاماسىز ەتىلدى، ءار رەتكى ورازا ايت مەرەكەسى جانە قۇربان ايت مەرەكەسى كەزىندە، ءاردارەجەلى جۇمىسشى ۇيىمى از ۇلت جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرگە، ەڭبەك وزاتتارىنا امانداسا بارىپ، ولاردان حال سۇرادى، ءارى قيىنشىلىعى بار جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرگە قاراتا ءبىر قىدىرۋ قالىپتانعان كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ شاراسىن بەلگىلەپ، 2020 - جىلعا بارعاندا بۇكىل شينجياڭداعى قيىنشىلىعى بار جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ بۇكىل ەلمەن جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە بىرگە جەتۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى؛ از ۇلت جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ زاڭ بويىنشا جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر ءىسىن باسقارۋعا، وعان قىزمەت وتەۋگە ات سالىسۋى بارعان سايىن جالپىلاستى، مەملەكەتتىك 1 - مامىر ەڭبەك وردەنى جانە شينجياڭدى اشۋ، وركەندەتۋ وردەنى سياقتى ءتۇرلى سايلاۋ، ماراپاتتاۋدا از ۇلت جۇمىسشى - قىزمەتكەر %40تەن استامىن يەلەدى، ۇيعۇر ۇلتىنىڭ قىرۋار ەڭبەك ۇلگىلەرى، تەحنيكا شەبەرلەرى، تيانشان ۇستالارى سياقتى دارىندىلارى ۇزدىكسىز تولىسىپ جەتىلدى، ولاردىڭ اراسىندا مۇناي، بولات - تەمىر، كومىر سياقتى سالالارداعى كاسىپ سالاسى جۇمىسشىلارى دا، داشۋەدە، شيپاحانادا، عىلمي زەرتتەۋ ورگاندارىنداعى زيالىلار دا بار، بۇل شينجياڭنىڭ وراسان زور دامۋىنىڭ جانە العا باسۋىنىڭ ناتيجەسى، ونى ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى! سونىمەن بىرگە، لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق بويىنشا زاڭعا قايشىلىق جاساعان نەمەسە قىلمىس وتكىزگەن ادامداردى ەڭ جوعارى شەكتە قۇتقارىپ، مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ، زاڭ ءبىلىم، كاسىپتىك شەبەرلىك، سونداي - اق ۇشقارىلىقتى الاستاۋدى نەگىزگى مازمۇن ەتكەن ساباقتاردى ۇيرەنۋ ارقىلى مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىلدى يگەردى، توقىماشىلىق، ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق سياقتى كوپ ءتۇرلى شەبەرلىكتى يگەرىپ، شارۋادان كاسىپ سالاسى جۇمىسشىسىنا اينالۋدى جۇزەگە اسىردى ءارى جۇمىسشى ۇيىمىنا مۇشە بولدى، ءار ۇلت جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى ارتتى.

  ءبىز امەريكا جاققا مىنانى اشىق ەسكەرتەمىز، شينجياڭنىڭ ىستەرى بۇكىلدەي جۇڭگونىڭ ىشكى ءىسى، ءارقانداي شەت ەلدىڭ كيلىگۋىنە جول قويىلمايدى. امەريكا جاقتىڭ جوعارىدا اتالعان زاڭ جوبامەن جۇڭگو جاقتىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىنا قاساقانا كۇيە جاعۋى ونىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسىندەگى قوس ولشەمىن ونان ارمان پاش ەتپەك، جۇڭگو حالقى دا ونىڭ سايقال بەت - بەينەسى مەن سۇرقيا نيەتىن ونان ارمان انىق تانىپ جەتەدى. ءبىز امەريكا جاقتىڭ قاتەلىگىن دۇرىستاپ، شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەن پايدالانىپ جۇڭگونىڭ ىشكى ساياساتىنا كيلىگۋىن دوعارۋعا ءناسيحاتتايمىز.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.