اۆتونوميالى رايوندىق سۋ يگىلىگى مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى
يىلحام وسمان
امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسىنىڭ ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“ ماقۇلداپ، شىندىقتى ەلەپ - ەسكەرمەي، بۇرمالاپ ويدان قيىستىرىپ، تىرناق استىنان كىر ىزدەپ، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋ شارالارى مەن شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا قيسىنسىز جالا جاۋىپ جانە جونسىزدىكپەن جازعىرۋى امەريكانىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسىندەگى قوس ولشەمى مەن ”ادامدىق ۇقىق“تى جەلەۋ ەتىپ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىككەن سۇرقيا نيەتىن تولىق پاش ەتتى، شينجياڭدا تۋىپ - وسكەن از ۇلت كادرى رەتىندە، بۇعان قاتتى كەكتەنەمىن جانە باتىل قارسى تۇرامىن!
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا، شينجياڭدا جەر مەن كوكتى ءدۇر سىلكىندىرگەن وزگەرىستەر تۋىلدى، ۇلتتار بىرگە گۇلدەنىپ دامىدى، بىرگە ىنتىماقتاسا العا باستى، شينجياڭ قۇلازۋدان كورىكتەنۋگە، جۇتاڭدىقتان مولشىلىققا، توماعا تۇيىقتىقتان اشىقتىققا، مەشەۋلىكتەن العاباسارلىققا بەتتەپ، دۇيىم جۇرتتى جالت قاراتقان دامۋشىلىقتار مەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى.
20 - عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان بەرى، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ شينجياڭدى وتاننان بولشەكتەۋ سۇرقيا ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، يدەولوگيانى ساڭلاۋ ەتىپ، ”ۇلت“ جەلەۋىن كوتەرىپ، ”ءدىن“ تونىن جامىلىپ، ۇشقارى يدەيا تاراتىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىن (وقيعا) تۋدىرىپ، بەيكۇنا بۇقارانىڭ جانىن جالماپ، شەكتەن اسقان قىلمىس وتكىزىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ باس اماندىعى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە اسا زور حاۋىپ تۋدىرىپ، ادامزاتتىڭ ار - نامىسىن اۋىر دارەجەدە اياق استى ەتتى.
لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ رەال حاۋىپىنە مەڭزەس، شينجياڭ باتىل شارا قولدانىپ، زاڭ بويىنشا لاڭكەستىككە قارسى جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىن ورىستەتىپ، ۇستىنەن وڭاۋ مەن تۇبىرىنەن وڭاۋدى ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، سوققى بەرۋ مەن الدىن الۋدى ءوزارا ۇشتاستىرىپ، زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن اشۋ ارقىلى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ، زاڭ بىلىمدەرى، كاسىپتىك شەبەرلىك جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ سياقتى جاقتاردان باۋلۋ قابىلداۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ وزگە ۇلت بۇقاراسىمەن تىلدەسىپ، پىكىر اۋىستىرۋداعى، وسى زامانعى مادەنيەت بىلىمدەرىن ۇيرەنۋدەگى ءتىل قۇرالىن يگەرۋىنە، ازامات تانىمىن، زاڭمەن جونگە سالۋ تانىمىن كۇشەيتۋىنە، زاڭعا سيىمدى ءدىن مەن لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى دۇرىس پارىقتاۋىنا، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ ىقپالىنان قۇتىلۋىنا كومەكتەسىپ، لاڭكەستىك قيمىلدارىنىڭ كوپ تۋىلۋ، ءجيى تۋىلۋ جاعدايىن ءونىمدى تەجەپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعى، سالاماتتىق ۇقىعى، دامۋ ۇقىعى سياقتى نەگىزگى ۇقىقتارىن ەڭ جوعارى شەكتە قامتاماسىز ەتتى، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسى ماڭىزدى كەزەڭدىك تابىسقا قول جەتكىزىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت جۇرتشىلىعىنىڭ جاپپاي قولداۋى مەن حالىقارالىق قوعامنىڭ بەلسەندى باعاسىنا يە بولدى.
شينجياڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ ارقىلى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ادىستەرىنە ىزدەنىس جاساپ، ءونىمى اسا كورنەكتى بولىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋىنا پايدالى تاجىريبەلەر قاراستىرىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي ءتۇسىنۋى مەن قولداۋىنا يە بولدى. 2018 - جىلى جىل سوڭىنان بەرى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ جوعارى جىكتەگىلەرى، شەتەلدەردىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى، حالىقارالىق ۇيىمدار، ءىشىنارا مەملەكەتتەردىڭ جەنەۆادا تۇراتىن ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى مەن شەكارا سىرتىنداعى اقپارات قۇرالدارى، ءدىني ۇيىمدار سياقتى 91 مەملەكەت پەن وڭىردەن كەلگەن 70تەن استام ۇيىرمە، 1000نان استام ادام شينجياڭعا ەكسكۋرسيالاي كەلدى. ناقتى جەردە ەكسكۋرسيالاۋ - ارالاۋ ارقىلى كوپتەگەن ادام شينجياڭنىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋىنىڭ كوكەي تەستىلىگىن، قاجەتتىلىگىن، زاڭدىلىعىن، ۇيلەسىمدىلىگىن ءتۇسىندى. ولار جابال مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭداعى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەر ادامگەرشىلىكتەن جۇرداي جاۋىزدىق، ادامدى قاتتى كەكتەندىرەدى، تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتى لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ شەڭگەلىندەگى تاربيەلەنۋشىلەردى قۇتقاردى، شينجياڭنىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتى حالىقارالىق قوعامنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىنە ماڭىزدى ۇلەس قوسىپ، قىمباتتى تاجىريبەلەر جينادى، تاجىريبەلىك قۇنى وتە جوعارى.
الايدا، امەريكا باستاعان باتىستىڭ ءىشىنارا اقپارات قۇرالدارى يدەولوگيالىق سىڭار جاقتىلىقپەن باستان - اياق جۇڭگوعا، شينجياڭعا ”ءتۇستى كوزىلدىك“پەن قارادى، ولار شينجياڭنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىنە ورشەلەنە سوقتىعىپ، شىندىقتى ەلەپ - ەسكەرمەي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، جانتالاسا ايتىلمىس ”شينجياڭ ماسەلەسىن“ شىعارىپ، سۇرقيالىقپەن شينجياڭ ىستەرىن دابىرلاتىپ، جۇڭگونى قيسىنسىز قارالادى. بۇل جولى امەريكانىڭ تاعى دا ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلداۋى لاڭكەستىكتىڭ جىرتىسىن جىرتۋ، قانقۇيلىعا قولداس بولۋ، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جەتىستىكتەرىن تەرىستەۋ جانە جوققا شىعارۋ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىرۋ بولىپ تابىلادى! ونىڭ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋ، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋ، ءتىپتى جۇڭگونى بولشەكتەۋ، بىلىقپالىق تۋدىرۋعا ۇرىنۋداي سۇرقيا كەيىپ - كەسپىرى مەن پاسىق نيەتىن اشىققا شىعاردى!
لاڭكەستىك پەن ۇشقارىلىقتىڭ قاتەرى الەمدىك سيپاتتى ماسەلە، ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ باستى جاۋى. باس اماندىق ەڭ ءتۇبىرلى ادامدىق ۇقىق، حاۋىپسىزدىككە كەپىلدىك ەتكەندە عانا ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋگە بولادى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرماي ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋگە بولمايدى. تاياۋ جىلداردان بەرى، دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە تۋىلعان قىرۋار زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىندا (وقيعا) ميلليونداعان قاراپايىم حالىق جاندارىنان جۇدا بولدى نەمەسە باسپانادان ايرىلىپ تەنتىرەپ كەتتى، نەشە مىڭ جىل جالعاسقان وركەنيەت مۇرالارى ءبىر - اق كۇندە قۇرىپ - جوعالدى. مۇنداي جاعدايلاردا قايداعى ادامدىق ۇقىقتان اۋىز اشۋعا بولسىن؟!
شينجياڭدا ەسەيىپ - ەرجەتكەن از ۇلت پارتيالى كادرى رەتىندە، مەن پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت كادر - جۇرتشىلىعىن ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، نازاردى قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىنا شوعىرلاندىرىپ، ءبىر قىدىرۋ ءونىمدى شارالار قولدانىپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە قاتاڭ سوققى بەرگەندىگىن، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋ كۇرەسىن ورىستەتىپ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتىپ، حالىق تۇرمىسىن شىنايى قامتاماسىز ەتىپ جانە ونى جاقسارتقاندىعىن، ۇلتتارى ىنتىماقتى دا جاراسىمدى، ءدىنى تاتۋ دا ۇيلەسىمدى، ەكونوميكاسى جوعارى ساپادا دامىعان، حالىقتىڭ تۇرمىسى ءۇرتىس جاقسارعان، ءتۇرلى ىستەر جاپپاي العا باسقان، ءار ۇلت جۇرتشىلىعى تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن تاماشا جاعدايدى ءوز كوزىممەن كوردىم. شينجياڭ قوعامىنىڭ كەلەلى جاعدايى ءۇرتىس ورنىقتى بولدى، قازىز شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل بويى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلو (وقيعا)، قىلمىستىق دەلو، قوعام اماندىعى دەلوسى، حاۋىپسىزدىككە قاتەر ءتوندىرۋ دەلوسى تۋىلمادى، الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىك وقيعالارى زور دارەجەدە تومەندەدى، ءار ۇلت جۇرتشىلىعىنىڭ حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىققا سەنىمى كورنەكتى كۇشەيدى. ورنىقتىلىقتىڭ پايداسى ۇزدىكسىز كورىلىپ، تاياۋ جىلداردان بەرى شينجياڭنىڭ ساياحات كاسىبى قاۋىرت ارتتى، بيىل 10 - ايعا دەيىن شينجياڭعا كەلگەن ساياحاتشىلار 200 ميلليون ادام - رەتتەن اسىپ، 341 ميلليارد 721 ميلليون يۋاندىق ساياحات كىرىسىن جۇزەگە اسىرىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە - جەكە ％42.62 جانە ％43.39 ارتىپ، ميلليونداعان ادامدى جۇمىستانۋعا جەتەكتەپ، كىرىستىڭ ارتۋى مەن تۇرمىستىڭ جاقسارۋىن جەبەدى.
قازىر شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، بۇكىل ەل حالقىنىڭ قامقورلىعى مەن قولداۋىندا، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى ”قوس 100 جىلدىق“ كۇرەس نىساناسىن جانە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا قاجىماي قۇلشىنىس جاساۋدا، مەن شينجياڭنىڭ بولاشاعىنىڭ اناعۇرلىم كوركەم بولاتىندىعىنا كامىل سەنەمىن، شينجياڭنىڭ بولاشاعى، ءسوزسىز، اناعۇرلىم كوركەم بولادى!
