تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

قىراعىلىقتى ارتتىرىپ، امەريكا جاقتىڭ سۇرقيا نيەتىن جىعا تانيىق

حوتان ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ءۋالي

 ازەز مۋسا

  اعاش تىنىشتىق تىلەگەنىمەن جەل تىنىم بەرمەيدى. شينجياڭنىڭ ءار ۇلت حالقى ورنىقتىلىقتىڭ پايداسىنان يگىلىكتەنىپ، كوكىرەك كەرە العا تارتىپ كەدەيلىكپەن شەشۋشى شايقاس جاساپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ جولىندا قۇلشىنا ەكپىندەي ىلگەرىلەپ جاتقان شەشۋشى ساتتە، امەريكا پارلامەنتىنىڭ قاۋىم پالاتاسىنداعى كەيبىر ساياساتپازدار قايتا - قايتا قاساقانا سوقتىعىپ، قاسكۇنەمدىك جاسادى، جەرگىلىكتى ۋاقىت 12 - ايدىڭ 3 - كۇنى تاعى ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“ ماقۇلدادى، ولاردىڭ سۇرقيا ماقساتى باسقا ەمەس، شىندىقتى بۇرمالاپ، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىنا ادەيى كەدەرگى بولۋ، ولار تۇبىندە، ءسوز جوق، ءوزىن - ءوزى ۇياتقا قالدىرۋمەن تىنادى.

  ءبىرىنشى، كورىنىس وسى جاقتا كوركەم ەرەك دەگەندەي، حوتان جاراسىمدىلىقتىڭ، گۇلدەنۋدىڭ، دامۋدىڭ جۇردەك پويەزىنە شىقتى

  امەريكانىڭ ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“سى، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىن ورىنسىز جازعىرىپ، جۇڭگو شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىن بۇرمالاپ، كۇيە جاعىپ، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا سۇرقيالىقپەن سوقتىقتى. ال ءىس جۇزىندە، بۇل اماليات بارىسىنداعى ءبىزدىڭ ەڭ تەرەڭ، ەڭ ەگجەي - تەگجەيلى، ەڭ جاقسى ىستەگەن تۇسىمىز، تالاي - تالاي اماليات جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ شەكسىز دۇرىس ەكەندىگىن، لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋدىڭ ءبىر قىدىرۋ شارالارىنىڭ عىلمي، ءونىمدى ەكەندىگىن، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىىعىنىڭ دامۋى، العا باسۋى شىنايى، ناقتى ەكەندىگىن تولىق دالەلدەدى. شىنىن قۋعاندا، امەريكانىڭ كەيبىر ساياساتپازدارىنا ءبارى ايدان انىق، ولار جۇڭگونىڭ جاقسى، شينجياڭنىڭ جاقسى بولعانىنا توزە الماي، وزەگى ورتەنىپ، مويىنداعىسى كەلمەي وتىر.

  جاڭا داۋىردە پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسى ىنتىماقتى، جاراسىمدى، گۇلدەنگەن، باي، وركەنيەتتى، العا باسقان، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تۇرمىس كەشىرەتىن جۇڭگوشا سوتسياليستىك شينجياڭ قۇرۋعا ءتۇبىرلى بەتالىس نۇسقاپ، ءتۇبىرلى بويسۇنۋ ولشەمىن ازىرلەدى. ءدال جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ دۇرىس جەتەكشىلىگىندە شينجياڭ ۇزدىكسىز ورنىقتى، ءتىپتى دە كوركەم بولاشاقتى بەتكە الۋدا.

  تاريح بىزگە مىنانى ەسكەرتەدى: لاڭكەستىكتىڭ، ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ كوزى قۇرتىلمايىنشا، حوتانعا ماڭگى تىنىشتىق جوق. زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنا قاتاڭ سوققى بەرىپ، حالىقتىڭ باس اماندىعى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايون زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنا زاڭ بويىنشا قاتاڭ سوققى بەرۋمەن بىرگە، قاينارىنان جونگە سالۋدى ورىستەتۋگە ءمان بەرىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ جۇعىمداۋىنا ۇشىراعان، زاڭعا قايشى جەڭىل قىلمىس وتكىزگەن ادامداردى ەڭ جوعارى شەكتە تاربيەلەپ، قۇتقارىپ، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇردى. 3 جىلدىق اماليات كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ ارقىلى ۇشقارىلىق يدەيا الاستالىپ، تالاي وتباسى قۇتقارىلعاندىعىن ايگىلەدى.

  ۇلتتار ىنتىماعى − دامۋدىڭ، العا باسۋدىڭ ىرگە تاسى ءارى شيىنجياڭنىڭ جاراسىمدى بولۋىنىڭ، دامۋىنىڭ تاريحي تاجىريبەسى. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ايرىقشا قامقورلىعى جانە بۇرىن - سوڭدى بولىپ كورمەگەن قارجى ۇسىنىلىمى شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرىنىڭ دامۋىن جەبەدى. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، بەيجيڭ، تيانجين، انحۇي سياقتى شينجياڭعا كومەكتەسكەن ولكە، قالالار حوتاندا جالپى 18 ميلليارد 135 ميلليون يۋان قارجى قوستى، وتباسى سايىن 29 مىڭ 700 يۋاننان اسىپ، 2 ميلليون 530 مىڭ ءار ۇلت بۇقاراسىن تيىمدىلىككە كەنەلتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن بارىنشا جوعارىلاتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتتى تۇرمىسپەن توعىسۋ قادامىن جەدەلدەتتى. وتە - موتە، 2019 - جىلى 7 - ايدا حوتاندا اشىلعان 7 - رەتكى بۇكىل مەملەكەتتىك شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتى ءماجىلىسى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭداعى ءارء ۇلت بۇقاراسىنا دەگەن ەرەكشە قامقورلىعى مەن وزگەشە ايالاۋىن ونان ارى ايگىلەدى. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، ورتالىق، اۆتونوميالى رايون حوتان ايماعىنا جالپى 27 ميلليارد 680 ميلليون يۋان وقۋ - اعارتۋ ارناۋلى قاراجاتىن سالدى، وقۋشى باسىنا جىلىنا 9624.7 يۋاننان اينالدى. حوتاننىڭ مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولىپ، قالا - اۋىلداردا مەكتەپكە دەيىنگى 3 جىلدىق تاربيەمەن جاپپاي قامتۋ جۇزەگە اسىپ، ورتا مەكتەپكە ءتۇسۋ مولشەرى %100كە جەتىپ، جوعارى مەكتەپكە ءوتۋ سالىستىرماسى تولاسسىز جوعارىلاۋ بەتالىسىنا يە بولىپ، ءتىپتى دە كوپ مۇراتتى جاستار داشۋەگە قادام تاستادى. 1949 - جىلى حوتان ايماعىنداعى شيپاحانالاردا نەبارى 70 توسەك ورنى، 4 ەمدەۋ قىزمەتكەرى بولسا، قازىر ءتۇرلى ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ سانى 1728گە، توسەك ورىن سانى 17 مىڭ 400گە، ۇكىمەت اشقان ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ سانى 11 مىڭ 600گە جەتتى. حوتان حالقىنىڭ ورتاشا عۇمىرى 1949 - جىلعى 30 جاسقا جەتپەۋدەن قازىر 77 جاسقا جەتتى. پارتيا مەن ۇكىمەت از ۇلتتاردىڭ مادەنيەتىن قورعاۋعا جانە جالعاستىرۋعا وسكەلەڭ ءمان بەردى، قازىر حوتان ايماعىنداعى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا نىساندارىنىڭ اراسىندا مەملەكەت دارەجەلى 6 نىسان، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 29 نىسان، ايماق دارەجەلى 105 نىسان، ۇكىمەتتىك مادەنيەت كونسەرت ۇيىرمەلەرىنەن 9ى، حالىقتىق كوركەمونەرشىلەردەن 2200ى بار. بۇل جۇڭگونىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋداعى ءبىر قىدىرۋ ساياساتتارى مەن شارالارىنىڭ شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن قامتاماسىز ەتكەندىگىن تولىق دالەلدەيدى.

  حوتاندا ءدىني سەنىم ەركىندىگىنە تولىق قۇرمەت ەتىلدى جانە قامتاماسىز ەتىلدى، ول استە امەريكاداعى كەيبىرەۋلەردىڭ اۋزىنا كەلگەنىن كوكىگەنىندەي ەمەس. شىندىق حوتاندا ورىستەتىلگەن ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قالىپتى ءدىني قيمىلداردى قورعاۋ ەكەندىگىن، ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگىن قورعاۋ ەكەندىگىن دالەلدەدى.

  ەكىنشى، عاسىر بويى ويناقتاپ ەسىرە بيگە باسقان جىن دەگەندەي ءبىر پاراق ”زاڭ جوباسى“ نە تىندىرادى

  امەريكا ايتىلمىس ”زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداۋى، سىرتتاي قاراعاندا، امەريكا ادامدىق ۇقىققا ”كوڭىل بولگەن“ جانە ”نازار اۋدارعان“داي كورىنەدى. مۇقيات ويلاساق، امەريكادان 1990 - جىلدان 2016 - جىلعا دەيىن شەكارا ءىشى - سىرتىنداعى ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ شينجياڭ قاتارلى جەرلەردە مىڭداعان رەت زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلوسىن (وقيعا) تۋدىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعى، سالاماتتىق ۇقىعى جانە دامۋ ۇقىعى سياقتى نەگىزگى ادامدىق ۇقىقتارىن زيانعا ۇشىراتقان كەزدە، امەريكا قايدا ەدى؟ دەپ سۇراعىڭ كەلەدى. سەندەر ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە سوققى بەرىپ، ادامدىق ۇقىقتى قورعاۋدى ويلاعاندى، ءتىپتى الدىعا شىعىپ ورتاعا قويعاندى قويىپ، قايتا ارت جاقتا تۇرىپ ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تى قانقۇيلىلىق ىستەۋگە ايتاقتاپ، ”دۇنيە جۇزىلىك ۇيعۇر قۇرىلتايى“، ”شىعىس تۇركستان“ قاتارلى ۇلتتىق بولشەكتەۋشى جانە زورلىقتى كۇش، لاڭكەس كۇشتەرگە باسقالقا بولىپ، دەم بەرىپ، قولتىعىنا سۋ بۇركىدىڭدەر.

  ال قازىر شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تۇرمىس كەشىرىپ، بەرەكەلى، امان - ەسەن، تاريحتاعى دامۋدىڭ ەڭ جاقسى داۋىرىنە قادام باسىپ وتىر. حوتاننىڭ ەكونوميكاسى، قوعامى دامىپ، ۇلتتار ىنتىماعى مەن ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ رۋحاني بەت - بەينەسىندە وراسان زور وزگەرىس تۋىلدى. الايدا، وسىنداي جاعدايدا، امەريكا شىندىقپەن ساناسپاي، سان - ساققا جۇگىرتىپ، ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبانى“ شىعاردى، ولاردىڭ نيەتى جالپاق جۇرتقا ايدان انىق.

  امەريكانىڭ وسى ”زاڭ جوبا“نى العا تارتۋى جۇڭگونىڭ تاماشا دامۋ بەتالىسىن توسۋ قيالىنا سالىنىپ، دامىعان جۇڭگونىڭ، قۇدىرەتتى جۇڭگونىڭ، جاراسىمدى جۇڭگونىڭ دۇنيەنىڭ شىعىسىندا قاسقايىپ تۇرۋىن كورگىسى كەلمەگەندىگىنەن، جۇڭحۋا ۇلتتارىنىڭ ىنتىماقتاسا دامۋىن، گۇلدەنىپ - كوركەيگەن تاماشا جاعدايىن كورگىسى كەلمەگەندىگىنەن، كوڭىل كۇيى تەپە - تەڭدىكتەن ايرىلىپ، بارىنشا بۇزىلۋدان. امەريكانىڭ سۇرقيا نيەتىنەن ساقتانباۋعا بولمايدى. سوندىقتان ءبىز ۇيعۇر ۇلتى باۋىرلاستارىنا مىنانى ەسكەرتەمىز: امەريكانىڭ شىندىقتى بۇرمالاپ، ادامدىق ۇقىقتا ءىس تۋدىرۋداعى ماقساتى قاساقانا قايشىلىق تۋدىرىپ، ۇلتتار اراسىنا ىرتكى سالىپ، ادامدىق ۇقىقتى قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرۋ، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋ ءۇشىن.

  ءۇشىنشى، قۇربان بەرۋ بولعانى ءۇشىن ءوستى جىگەر ۇلعايىپ دەگەندەي، حوتان حالقى ءتىپتى دە العا باستى

  مەن پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ قامقورلىعى مەن ماپەلەۋىندە ەسەيگەن از ۇلت پارتيالى كادرمىن، حوتان ايماعىنىڭ جاراسىمدىلىعىنىڭ، دامۋىنىڭ، ورنىقتىلىعىنىڭ كۋاگەرىمىن، تيىمدىلىگىنە كەنەلۋشىمىن. بۇرىن بولىپ كورمەگەن تاريحي دامۋ ورايى الدىندا، امەريكانىڭ تاكاپپار، ورىنسىز سوقتىعۋى مەن كوسەمسۋى الدىندا، مەن وسى ارادا حوتانداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنا مىنانى ۇندەيمىن:

  ءبىز قىراعىلىقتى ارتتىرىپ، امەريكا جاقتىڭ كەرتپارتپا ءمانى مەن سۇرقيا كەسپىرىن انىق تانۋىمىز كەرەك، ولار ايتىلمىس ”شينجياڭ ماسەلەسى“نەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ وبرازىنا اقاۋ ءتۇسىرىپ، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋعا ۇرىنۋدا. ونىڭ ءبىزدى بىلىقتىرۋ نيەتى، ءبىزدى قۇرتۋ نيەتى ەشقاشان توقتاپ كورگەن جوق.

  ءبىز تاباندىلىقتى ونان ارى ساقتاپ، قىراعىلىقتى ساقتاپ، باستان - اياق پارتياعا العىس ايتىپ، پارتيانىڭ ۇنىنە قۇلاق اسىپ، پارتياعا ىلەسۋىمىز كەرەك، اسىرەسە، حوتانداعى پارتيالى كادرلار مەن جاس وقۋشىلاردىڭ استە جاۋدىڭ الداۋىنا تۇسۋىنە بولمايدى، ”دوس كۇيزەلەتىن، دۇشپان ءماز بولاتىن“ ءىستى ىستەۋىنە ءتىپتى دە بولمايدى.

  ءبىز سەنىمدى ءتىپتى دە بەكەمدەپ، بىلەك بىرىكتىرىپ، نيەت توعىستىرىپ، رۋحتى سەرپىلتىپ، قىزمەتتى تىڭعىلىقتى ىستەپ، وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن تاماشا جاعدايدى باتىل قورعاپ، قۇدىرەتتى قوزعاۋشى كۇشتى ۇزدىكسىز ۇيىستىرىپ، حوتاننىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىعىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ جولىندا قۇلشىنا كۇرەس جاساۋىمىز كەرەك.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.