اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەس پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار ءتوراعا
ءجۇرات يمىن
تاياۋدا امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، شينجياڭنىڭ ورنىقتى بولعان، دامىعان، ىنتىماقتى، جاراسىمدى بولعان ءىس جۇزىندىك جاعدايىن ەلەپ - ەسكەرمەي، ايتىلمىس ”2019 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداپ، امەريكانىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ماسەلەسىندەگى ”قوس ولشەمى“ مەن زورەكەرلىگىنىڭ سۇرقيا كەيىپ - كەسپىرىن تاعى ءبىر رەت ايپاراداي اشىپ، بىزگە ونىڭ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە اشىقتان - اشىق كيلىككەن سۇرقيا نيەتىن جانە ”شينجياڭ ارقىلى جۇڭگونى شاۋجايلاۋ“ زىميان قاسكۇنەمدىگىن تاعى دا ايقىن كورسەتىپ بەردى.
شىندىق بۇلتارتپايدى. شينجياڭ − جۇڭگونىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋىنىڭ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىنىڭ نەگىزگى شايقاس مايدانى. وتكەن ءبىر مەزگىلدە شينجياڭ لاڭكەستىكتىڭ، ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ زيانىنا تەرەڭ ۇشىراپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك شابۋىل ۋاقيعالارى ءجيى تۋىلىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە اۋىر قاتەر ءتوندىردى. كوپكە ءمالىم، 1990 - جىلدان 2016 - جىلدىڭ اياعىنا دەيىن، ۇلتتىق بولشەكتەۋشى كۇشتەر، ءدىني ۇشقارى كۇشتەر، زورلىقتى لاڭكەس كۇشتەر جۇڭگونىڭ شينجياڭ وڭىرىندە مىڭداعان رەت زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىن (ۋاقيعالارى) جوبالاپ، اتقارىپ، قىرۋار بەيكۇنا بۇقارانى زيانكەستىككە ۇشىراتىپ، جۇزدەگەن قوعام حاۋىپسىزدىگى حالىق ساقشىلارى قىزمەت ۇستىندە قۇربان بولدى، مال - مۇلىك ولشەۋسىز زيانعا ۇشىرادى. لاڭكەستىك، زورلىقتى كۇش ارەكەتتەرى الدىندا، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭ زاڭنىڭ بەدەلى مەن قوعامدىق ادىلەتتىلىكتى باتىل قورعاپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، ءبىر قىدىرۋ پارمەندى شارالاردى زاڭ بويىنشا قولدانىپ، لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق قىلمىستارىنان قاتاڭ ساقتانىپ جانە وعان قاتاڭ سوققى بەرىپ، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ ءوسىپ - ءوربيتىن توپىراعىن قۇلشىنا الاستاپ، لاڭكەستىكتىڭ سىنالاپ كىرىپ كەدەرگىلىك جاساۋىن ءونىمدى تۇردە تەجەپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىنىڭ كەزەڭدىك جەڭىسىنە قول جەتكىزدى، شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعالارى) تۋىلمادى، ءار ۇلت بۇقاراسىنڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى.
شىندىق بۇلتارتپايدى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم باستان - اياق ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كۇي - جايىن ەڭ جوعارى ورىنعا قويىپ، حالىق تۇرمىسىنىڭ باقىتىن ەڭ ۇلكەن ادامدىق ۇقىق رەتىندە تانىپ، قامال بۇزىپ، بەكىنىس الاتىن قايسارلىقپەن جانە ەرلىكپەن، ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ۇشتە قامتاماسىز ەتۋ“ توڭىرەگىندە ءبىر قىدىرۋ پارمەندى شارا قولدانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي ورىستەتتى. كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ سالىستىرماسى 2013 - جىلدىڭ اياعىنداعى ％19.4تەن 2018 - جىلدىڭ اياعىندا ％6.1كە ءتۇستى. بۇكىل رايونداعى كادرلار مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر نەگىزگى ساتىداعى ءار ۇلت بۇقاراسىمەن جۇپ قۇراپ، تۋىس بولىپ، ءار ۇلت كادر - بۇقاراسىمەن بىرگە ويلاپ، بىرگە ىستەپ، ءوندىرىس، تۇرمىستاعى قيىنشىلىقتارى مەن ماسەلەلەرىن بەلسەنە شەشۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى. بۇكىل رايوننىڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ شىعىسىنىڭ ％70تەن استامىن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ مەن جاقسارتۋعا جۇمساۋعا تاباندى بولىپ، ءار جىلى جالپى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن تەكسەرۋ ينجەنەرياسىن اتقارىپ، سالاماتتىق بويىنشا كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتتى؛ قيىنشىلىعى بار قاۋىمنىڭ جۇمىستانۋىن ويداعىداي يگەرۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، بيىل جىل باسىنان بەرى اۋىل - قىستاقتاعى ارتىق ەڭبەككۇشتەردەن 2 ميلليون 820 مىڭ 800 ادامدى (رەت) باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىستاندىرىپ، دامۋ جەتىستىكتەرىنىڭ ءار ۇلت بۇقاراسىنا ءتىپتى كوپ، ءتىپتى ءادىل تۇردە يگىلىك جەتكىزۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتتى. ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگى سياقتى ۇقىقتارىنا تولىق قۇرمەت ەتىپ جانە ونى قامتاماسىزداندىرىپ، ”جەتىنى جەتكىزۋ، ەكى بولۋ“، ”توعىزدى ازىرلەۋ“دى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ءدىني قيمىل ورىندارىنىڭ نەگىزدىك شارت - جاعدايى كورنەكتى جاقسارىپ، دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ، ءدىن سالاسىنداعى قايراتكەرلەردىڭ قارسى الۋى مەن القاۋىنا ەرەكشە بولەندى.
شىندىق بۇلتارتپايدى. لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىن ىلگەرىلەتۋدە، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ءىس جۇزىندىك جاعدايدى تياناق ەتىپ، ”ءبىر جاعىنان، سوققى بەرۋدى يگەرۋگە، ەندى ءبىر جاعىنان، ساقتانۋدى يگەرۋگە“ تاباندى بولىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنا سوققى بەرۋ مەن ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋدى ۇشتاستىرىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق قىلمىستارىنا زاڭ بويىنشا قاتاڭ سوققى بەرۋگە ءمان بەرىپ، ازاماتتاردىڭ نەگىزگى ادامدىق ۇقىعىنىڭ زيانكەستىككە ۇشىراماۋىن ەڭ جوعارى شەكتە قامتاماسىز ەتتى ءارى قاينارىنان جونگە سالۋعا ءمان بەرىپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەرگە، ۇشقارىلىق ارەكەتتەرگە جەلىكتىرۋ، ماجبۇرلەۋ، شىرعالاۋ ارقىلى قاتىناسقان نەمەسە لاڭكەستىك ارەكەتتەرگە، ۇشقارىلىق ارەكەتتەرگە قاتىناسىپ جاعدايى جەڭىل بولعانداردى قاتىستى زاڭدار مەن زاڭ ەرەجەلەردىڭ بەلگىلەمەسى بويىنشا ”شوعىرلى تۇردە باۋلۋ، جاتاقتا جاتىپ ۇيرەنۋ، اماليات ارقىلى باۋلۋ“ سياقتى كوپ ءتۇرلى فورمامەن اقىسىز كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەپ، باۋلىپ، كورنەكتى ونىمگە قول جەتكىزدى. ءبىر جاعىنان، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ زاڭنان يمەنۋىن كۇشەيتىپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ۇشقارى يدەياسىن الاستادى؛ ەندى ءبىر جاعىنان، تاربيەلەنۋشىلەر شەبەرلىك ۇيرەنىپ، جۇمىستانۋ قابىلەتىن جوعارىلاتتى. مىسالى، حوتان قالالىق كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان تۇرسىناي تەحنيكاعا جەتىلگەندىكتەن بۇگىندە ءبىر كيىم - كەشەك سەرىكتەستىگىنىڭ ساپا باسقارۋ قىزمەتكەرى بولىپ وتىر. ول سياقتى جارقىن، جاندى مىسالدار تولىپ جاتىر. 2019 - جىلدان بەرى، امەريكا قاتارلىلاردى قامتىعان باتىس ەلدەرىنىڭ ديپلوماتتارى، اقپارات قۇرالدارى، وقىمىستىلارى سياقتى ءار سالا قايراتكەرلەرىنەن مىڭنان استام ادام شينجياڭعا ەكسكۋرسيالاي، ساپارلاي كەلىپ، تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن تەكسەردى. ولار ناقتى جاعدايدىڭ باتىستاعى ءىشىنارا ۇيىمدار مەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ ايتقانىنان مۇلدە باسقاشا ەكەنىن جاپپاي ءبىلدىردى. 2019 - جىلى 7 - ايدىڭ 26 - كۇنى، 50 مەملەكەت بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ادامدىق ۇقىق القالار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسىنا بىرلەسىپ حات جولداپ، جۇڭگونىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەگى تۇرعىسىن قولداپ، شينجياڭدا تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرۋ سياقتى شارالاردىڭ ۇشقارىلىق پەن لاڭكەستىكتىڭ الدىن ءونىمدى الىپ، نەگىزگى ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتكەندىگىن اتاپ كورسەتتى. وسى مەملەكەتتەردىڭ اراسىندا، 30عا تاياۋ مەملەكەت ءىسلام سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر. بۇل حالىقارالىق قوعامنىڭ شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جەتىستىكتەرىنىڭ جانە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ جەتىستىكتەرىنىڭ ادىلدىگىن جۇرت ايتاتىندىعىن تولىق بەينەلەدى. ءىس جۇزىندىك كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋدىڭ شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا ۇيلەسەتىندىگىن، لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى قاينارىنان جويۋدىڭ ۇتىمدى شاراسى، ادامدىق ۇقىقتى ەڭ جاقسى قورعاۋ ەكەندىگىن دالەلدەدى.
شىن مانىندە، امەريكانىڭ ايتىلمىس ”ادامدىق ۇقىعى“ ونىڭ زورەكەرلىك، وكتەمدىك ساياسات جۇرگىزۋىنىڭ قۇرالى، امەريكانىڭ باسقا ەلدەردىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋدەگى مونتانى سىلتاۋى عانا. امەريكانىڭ ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“سى بۇكىلدەي شينجياڭنىڭ جاراسىمدى، ورنىقتىلىعىن جات نيەتپەن ءبۇلدىرۋ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىن الاپاتقا يتەرۋگە ۇمتىلۋ قاسكۇنەم سايقالدىعى، مۇنداعى ماقساتى − جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋ، جۇڭگونىڭ دامۋىن تەجەۋ، نيەتى ەرەكشە سۇرقيا، قاسكۇنەمدىگى توتەنشە ايقىن. زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىنە زاڭ بويىنشا سوققى بەرىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ − ادامدىق ۇقىقتىڭ ەڭ ءتۇبىرلى كەپىلى. از ۇلتتان شىققان پارتيالى باسشى كادر رەتىندە، مەن شينجياڭنىڭ ءتۇرلى ىستەرىنىڭ جانە ورنىقتىلىعىنىڭ، دامۋىنىڭ باستان كەشىرۋشىسىمىن جانە كۋاگەرىمىن. مەن مىنانى ايتامىن: اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىن تاباندى، باتىل تۇردە دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ءبىر قىدىرۋ ۇتىمدى شارالار قولدانىپ، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىنىڭ، دامۋىنىڭ اسا تاماشا جاعدايىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى، بۇل شينجياڭنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا بۇكىلدەي ۇيلەسەدى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن جانە دامۋ ۇقىعىن شىن مانىندە قامتاماسىز ەتتى. مۇنى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى بارىنشا قاستەرلەيدى، ومىرىمەن قورعايدى. سونىمەن قاتار، بۇعان بولا قىراعىلىقتى استە بوساڭسىتپايمىز، باستان - اياق سانانى سەرگەك ۇستاپ، قاشاندا ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى بارلىعىن باسىپ تۇسەتىن ساياسي مىندەت، تايشان تاۋىنان دا سالماقتى ساياسي جاۋاپكەرشىلىك ەتىپ، ”ءتورت تانىم“دى مىقتاپ ورناتىپ، ”ءتورت سەنىم“دى بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋ“دى ورىنداپ، باستان - اياق ساياسي تاباندىلىقتى ساقتاپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“پەن تاباندى، باتىل تۇردە كۇرەسەمىز. شينجياڭ جۇڭگونىڭ شينجياڭى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىنىڭ مۇشەسى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى امەريكانى قامتىعان ءارقانداي سىرتقى كۇشتىڭ كەدەرگىلىك جاساۋى مەن بۇلدىرۋىنە استە جول بەرمەيدى، ءارى استە قۇپتامايدى. ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ اكەلگەن اۋىر زالال مەن ساباق ۇيعۇر باۋىرلاستارعا ەندىگارى وڭ - تەرىسىن پارىقتاماي ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ الداۋىنا تۇسپەي، وڭاي قول جەتپەگەن ورنىقتى، جاراسىمدى جاعدايدى، ءسوز جوق، ايالاپ، قاستەرلەپ، ورنىقتىلىقتى بۇلدىرەتىن ءارقانداي ادامعا ەشقانداي وراي بەرمەۋ كەرەكتىگىن اڭعارتتى. مەن بۇقارالىق قىزمەتتى باستاماشىلدىقپەن ىستەپ، ۇلتتار ىنتىماعىن كۇندەلىكتى قىزمەتكە ءسىڭىرىپ، ”ءۇشتىڭ ءبىر - بىرىنەن ايرىلا الماۋى“، ”بەستى شىنايى مويىنداۋ“ يدەياسىن جۇرت جۇرەگىنە جاپپاي تەرەڭ ۇيالاتىپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تى بارىنشا وقشاۋ قالدىرامىن.
مەن شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىن قامتىعان بارلىق جۇڭگو حالقىنىڭ تىعىز ىنتىماعى تۇرعاندا، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋى مەن ورنىقتىلىعىن، ىنتىماعى مەن جاراسىمدىلىعىن، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىگىن ءبۇلدىرىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىن تەجەيتىن ءارقانداي قاسكۇنەمدىكتىڭ جۇزەگە اسپايتىندىعىنا، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋى مەن ورنىقتىلىقتى، ۇلتتار ىنتىماعىن، قوعام جاراسىمدىلىعىن ۇزدىكسىز ساقتاۋى ”وسەك - اياڭ تاراتۋشىلار“عا، ”كۇيە جاعۋشىلار“عا ەڭ پارمەندى قايتارما سوققى بولاتىندىعىنا كامىل سەنەمىن.
