تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   ۇيرەنۋ   ›   شولۋ

ءوز بويىندا بىلىق - شىلىق بولا تۇرا، وزگەنى قالايشا جازعىرا الماق؟

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ شولۋشىسى

  امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى تاياۋدا ماقۇلداعان ”2019 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسى“ شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، جۇڭگونىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتى جونىندە سىڭار جاقتى كوزقاراسقا باسىپ، امەريكانىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ادامدىق ۇقىق سياقتى ماسەلەلەردەگى قوس ولشەمىن تاعى دا كورنەكتىلەندىرىپ، ءوزىنىڭ جالعان كەسپىرىن جانە زورەكەرلىك لوگيكاسىن ايپاراداي اشىپ كورسەتتى.

  ادامدىق ۇقىق، الدىمەن، تىرشىلىك ۇقىعى، ءومىر ءسۇرۋ ۇقىعى جانە دامۋ ۇقىعى، ەگەردە حاۋىپسىز، ورنىقتى قوعامدىق ورتا بولماسا، ادامداردىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، ءومىر ءسۇرۋ ۇقىعىن جانە دامۋ ۇقىعىن قامتاماسىزداندىرۋ قيىنعا سوعادى، باسقا دا ۇقىقتاردىڭ بارلىعىنان اۋىز اشۋعا كەلمەيدى. ءبىر مەزگىل زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ۋاقيعالارىنىڭ كوپ، ءجيى تۋىلۋىنىڭ ءار ۇلت حالقىنا الا كەلگەن اۋىر اپاتى الدىندا، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارعا سوققى بەرۋدى تالاپ ەتكەن كۇشتى ءۇنى الدىندا، شينجياڭ زاڭ بويىنشا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ جونىنەن ءبىر قىدىرۋ شارالار قولدانىپ، «بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ الەمدىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ستراتەگياسى» قاۋلىسىنا جانە بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ «زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىكتەن ساقتانۋ، تيۋ ارەكەت جوسپارى»نا ءۇن قوسىپ جانە ونى تياناقتاندىرىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ حاۋىپسىزدىك جاعدايىن بارىنشا وڭادى. بۇل قۇلشىنىستار شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىستى جۇزەگە اسىرۋىنا كەدەرگى بولعان ۋلى وسپەلەردى الاستاپ، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىنە، ورنىقتىلىعىنا قول جەتكىزدى، ول ازاماتتاردىڭ نەگىزگى ادامدىق ۇقىعىنىڭ زيانكەستىككە ۇشىراماۋىن ەڭ جوعارى شەكتە قامتاماسىز ەتىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جاقتاۋى مەن قولداۋىنا يە بولۋمەن بىرگە، حالىقارالىق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ىستەرىنە دە ماڭىزدى ۇلەس قوستى، ءتيىمدى تاجىريبە توپتادى.

  الايدا، امەريكا ايتىلمىس ”زاڭ جوبا“ شىعارىپ، شينجياڭنىڭ قوعامدىق كەلەلى جاعدايىنىڭ ورنىقتىلىعى، ادامدىق ۇقىق ىستەرىنىڭ العا باسۋى سياقتى وبيەكتيۆتىك شىندىقپەن ساناسپاي، شينجياڭنىڭ زاڭ بويىنشا قولدانعان لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شاراسىن سۇرقيالىلىقپەن جازعىردى، وعان كۇيە جاقتى، جالا جاپتى، اۋەلى، قيسىنسىزدى قيۋلاستىرۋ، شىندىقتى ويدان قۇراستىرۋ تاسىلىمەن داتتادى. ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ شينجياڭدا ۇلتتىق وشپەندىلىككە جەلىكتىرگەن، ۇلتتىق قايشىلىق تۋدىرعان، ءدىن جاراسىمدىلىعىن بۇلدىرگەن، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىن جۇرگىزگەن كەزدە، امەريكاداعى ءىشىنارا ساياساتپازدار تۇك ەستىمەگەن كىسىمسىدى، كاپەرسىز بولدى؛ شينجياڭنىڭ دامۋ ارىنى بارعان سايىن جاقسارعان، ءار ۇلت حالقى كۇن سايىن جاراسىمدى، تىنىش تۇرمىس كەشىرگەن كەزدە، ولار الدىعا سەكىرىپ شىعىپ، مونتانسىعان بەينە كورسەتىپ، ايتىلمىس شينجياڭ ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ماسەلەسىن قيسىنسىز جازعىردى. امەريكا ۇلگىسىندەگى مۇنداي قوس ولشەمدە شينجياڭ حالقىنىڭ باس اماندىعىنا بولعان بولماشى قۇرمەت اتىمەن جوق، بۇدان وتكەن مونتانىلىق، بۇدان وتكەن جولسىزدىق بولا ما. بۇل حالىقارالىق ءمورالعا جانە ادامزات ار - ۇجدانىنا اۋىر قايشى كەلگەندىك، بارلىق ىزگى نيەتتى جانە ادىلەتتى جاندار ودان جيرەنەدى.

  ءىس جۇزىندە، امەريكا ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىن كوتەرىپ پالە شىعارعاندى جاقسى كورەدى، تەك ”ادامدىق ۇقىق“تى جەلەۋ ەتىپ، وزگە ەلدىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋ، وزگە ەلدىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋ ىسىمەن اينالىسۋ، اينالىپ كەلگەندە، تاعى دا ءوز مۇددەسى ءۇشىن بولىپ تابىلادى. امەريكانىڭ شينجياڭعا ساياتىن زاڭ جوباسى مىنە وسىنداي ءبىر ايتىلمىس ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىنەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىككەن جيرەنىشتى ”تۋىندى“. شىنايى ءمان - جايدى بۇرمالاۋعا جول بەرىلمەيدى، ادىلدىك جەڭىلمەيدى، امەريكا جاقتىڭ ايتىلمىس ”شينجياڭ ماسەلەسىن“ العا تارتىپ شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن بۇلدىرۋگە، جۇڭگونىڭ دامۋ اياق الىسىن تەجەۋگە ۇرىنعان قاسكۇنەمدىگى ساتسىزدىككە ۇشىرايتىندىعى ءشۇباسىز.

  كەمەڭگەر ءوزىن بىلەدى، دانىشپان ءوزىن تانيدى. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، امەريكا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىندە قوس ولشەم ويناتتى؛ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدى وڭىرلىك ساياسي جۇرگىزۋ شاراسى ەتتى، لاڭكەستىك قارسى تۇرعان سايىن ءورشىپ قالماستان، تاعى وڭىرلەردە الاساپىراندىق، تىنىشسىزدىق تۋدىرىپ، سان مىڭداعان بەيكۇنا حالىقتى ءولىم - جىتىمگە دۋشار ەتىپ، قىرۋار بوسقىنداردى مەكەندەرىنەن ايىردى؛ ايتىلمىس ”ادامدىق ۇقىق قورعاۋشىسىمىن“ دەپ كۇپيىپ، ”ادامدىق ۇقىقتىڭ اقىلگوي اتاسىسىماق“ بەينەسىنە ەنىپ، قيت ەتسە وزگە ەلدەردىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا كوسەمسىگەنىمەن، الايدا ءوز بويىنداعى بىلىق - شىلىققا تولعان ادامدىق ۇقىق ەستەلىگىن ايتۋدان تايساقتادى. بۇگىنگى تاڭداعى امەريكاعا قاراساڭىز، كەدەي مەن بايعا ءبولىنۋدىڭ كۇن سايىن اۋىرلاعاندىعىن، ناسىلدىك كەمسىتۋشىلىكتىڭ اسقىنعاندىعىن، جىنىستىق كەمسىتۋشىلىكتىڭ جۇرەكتى تۇرشىكتىرەتىندىگىن، بوسقىندار تراگەدياسىنىڭ ۇزدىكسىز ورشىگەندىگىن ايقىن اڭعاراسىز، ءوزىنىڭ تۇلا بويى مىنگە تولا تۇرا وزگەنى جازعىراتىن وندا قانداي تولىمدىلىق بار؟

  امەريكا جاق قوس ولشەم اتقارىپ، حالىقارالىق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ سەلبەستىگىن اۋىر دارەجەدە ءبۇلدىرىپ، ساناپ تاۋىسقىسىز ادامگەرشىلىك اپاتىن تۋدىردى، وزگەنى دە، ءوزىن دە زياندايتىن مۇنداي زورەكەرلىك ارەكەت الدەقاشان جۇرت قالاۋىنان قالعان. امەريكاداعى ءىشىنارا ادامدارعا ءداۋىر اعىمىنا ۇيلەسىپ، قوس ولشەمدى تاستاپ، ايتىلمىس شينجياڭ ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىندە بۇيرەكتەن سيراق شىعارۋىن، لاڭ سالۋىن دوعارۋدى ەسكەرتەمىز، ايتپەگەندە بىرەۋگە سىلتەگەن شوقپارى وزىنە تيەتىندىگى داۋسىز.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 - ايدىڭ 7 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.