حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
امەريكا جاق تاياۋدا تاعى دا كانىگى سايقالدىعىنا باسىپ، پارلامەنتتىڭ قاۋىم پالاتاسىندا ايتىلمىس ”2019 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداپ، شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ نەگىزگى ادامدىق ۇقىقتارى ءونىمدى تۇردە قامتاماسىز ەتىلگەن وبيەكتيۆ شىندىقتى ەلەپ - ەسكەرمەي، ”ادامدىق ۇقىق“تى قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىن بۇرمالاپ، قارالاپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىگىپ، جۇڭگونىڭ ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالۋعا، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن بۇلدىرۋگە، جۇڭگونىڭ دامىپ زورايۋىن شاۋجايلاۋعا ۇرىندى، ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جۇڭگو حالقى مۇنى استە قابىلداي المايدى، وعان مۇلدە جول قويمايدى.
جۇڭگو ۇكىمەتى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ادامدىق ۇقىعى مەن نەگىزگى بوستاندىعىن زاڭ بويىنشا قورعاۋعا وسكەلەڭ ءمان بەرىپ، شينجياڭداعى 25 ميلليون ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن ەڭ جوعارى دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتتى. جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايى جونىندە سول جەردە تۇرمىس كەشىرىپ جاتقان ءار ۇلت حالقى ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە. شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى قۇرىلعان 64 جىلدان بەرى، ەكونوميكا جالپى مولشەرى 80 ەسە ارتتى، تەك 2014 - جىلدان بەرى 3 ميلليونعا تاياۋ كەدەي قاۋىم كەدەيلىكتەن ارىلدى. 2018 - جىلى شينجياڭدا رايوندىق ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى وتكەن جىلداعىدان ％6.1 ارتتى، قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق قولداعى تابىسى وتكەن جىلداعىدان ％7.6 ارتتى. ساياحات كاسىبىندە شارق ۇرا ارتۋ جارىققا شىقتى، 2019 - جىلى 1 - ايدان 10 - ايعا دەيىن ەل ءىشى - سىرتىنان جالپى 200 ميلليون ادام - رەت ساياحاتشى قابىلداپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％42تىڭ ۇستىندە ارتتى. شينجياڭدا قازىر 28 مىڭنان استام ءدىني ورىن بار، مۇنىڭ 24 مىڭنان كوبى مەشىت، ورتا ەسەپپەن 530 مۇسىلمان قاۋىمىنا ءبىر مەشىت تۋرا كەلەدى. جۇمىستانۋ، وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ سياقتى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ قىزمەتتەرىندە جاڭا ناتيجەلەرگە قول جەتىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى.
ءبىر مەزگىل ۋاقىتتا زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك وقيعالارىنىڭ كوپ تۋىلۋىنىڭ، ءجيى تۋىلۋىنىڭ ءار ۇلت حالقىنا الىپ كەلگەن اۋىر الاپاتىنا قاراتا، شينجياڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مەن ۇشقارىلىقتى الاستاۋدىڭ ءبىر قىدىرۋ ساقتانۋ سيپاتتى شارالارىن زاڭ بويىنشا قولداندى، مۇنداعى ماقسات شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ادامدىق ۇقىعىن قورعاۋ. بۇل شارالار جەرگىلىكتى ورىننىڭ حاۋىپسىزدىك جاعدايىنا اسا زور بۇرىلىس اكەلىپ، ورنىقتىلىقتىڭ پايداسىن ۇزدىكسىز جارىققا شىعاردى. شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل بويى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلوسى تۋىلمادى، گۇلدەنگەن، ورنىقتى، ۇلتتار ىنتىماقتى، قوعام جاراسىمدى بولعان اسا تاماشا جاعداي جارىققا شىقتى. وتكەن بىرنەشە جىلدا شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايى بارعان سايىن جاقسارىپ، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىعىنىڭ دامۋ تاريحىندا ماڭىزدى بەلەستىك ءمان الدى، حالىقارالىق قوعام بەلسەندى باعا بەردى.
شينجياڭعا ساياتىن ماسەلە ۇلت، ءدىن، ادامدىق ۇقىق ماسەلەسى ەمەس، قايتا زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسى. امەريكادا ءىشىنارا ساياساتپازدار زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىكتىڭ قاتەرىنە ۇشىراعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ باس اماندىعىنا تيتتەي دە كوڭىل بولمەي، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋىنىڭ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋىنىڭ كورنەكتى ناتيجەلەرىن جانە ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋ ناتيجەلەرىن كورسە دە كورمەسكە سالىپ، وسى زاڭ جوبانى قاسارىسا جاساپ، ماقۇلداپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە دەم بەرىپ، شاشباۋىن كوتەردى، بۇدان ونىڭ استە شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىعىنا كوڭىل ءبولىپ وتىرماعانىن، نيەتى جات ەكەنىن كورۋگە بولادى.
وتكەنگە قايىرىلار بولساق، امەريكادا ءىشىنارا ساياساتپازداردىڭ وزگەلەردىڭ جاقسى بولعانىن كورگىسى كەلمەيتىنىن، قايسى ەلدىڭ دامۋى تەز، ساياسي جاعدايى ورنىقتى بولسا، امەريكانىڭ بارىن سالا امالىن تاۋىپ تۇرتپەكتەپ، سول جەردى الاساپىران كۇيگە تۇسىرەتىندىگىن بايقاي الامىز. امەريكا جاقتىڭ ”ادامدىق ۇقىق“تى قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ جۇڭگوعا قوجاڭداۋىنىڭ ماقساتى − ايتىلمىس شينجياڭ ماسەلەسىنەن پايدالانىپ جۇڭگونىڭ وبرازىن جيىركەنىشتى ەتىپ كورسەتىپ، جۇڭگونىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىن تەجەۋ، بۇل امەريكا جاقتىڭ ”شينجياڭ ارقىلى جۇڭگونى شاۋجايلاۋ“عا ۇرىنۋ سۇرقيا نيەتىن ايپاراداي اشىپ تاستادى.
قازىر شينجياڭ تاريحتاعى ەڭ جاقسى گۇلدەنۋ، دامۋ كەزەڭىندە تۇر. ءبىراق امەريكادا ءىشىنارا ادامدار شينجياڭنىڭ اسا تاماشا جاعدايىن كورۋدى قالامادى، تىنىشى كەتىپ، قيسىنسىز جازعىرىپ، جانىن سالا كۇيە جاقتى. الايدا وتىرىكتىڭ اتى وتىرىك، بولمىستىڭ اتى بولمىس، ءارقانداي جالا جابۋ شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرى دامىعان، العا باسقان شىندىقتى وزگەرتە المايدى؛ ءارقانداي قاسكۇنەمدىك شينجياڭنىڭ دامۋ، گۇلدەنۋ ۇدەرىسىنە كەدەرگىلىك جاساي المايدى؛ ءارقانداي ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەن پايدالانىپ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋگە، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ورنىقتىلىعىن، دامۋىن بۇلدىرۋگە ۇرىناتىن قاسكۇنەمدىك، ءسوز جوق، جەڭىلىسكە ۇشىرايدى ءارى تاريحتىڭ مازاعىنا قالادى.
شينجياڭ جۇڭگونىڭ شينجياڭى، شينجياڭنىڭ ىستەرى بۇكىلدەي جۇڭگونىڭ ىشكى ءىسى. شينجياڭنىڭ تىنىش، بەرەكەلى، گۇلدەنگەن، دامىعان جاعدايى وڭاي - وسپاق قولعا كەلگەن جوق، سىرتقى كۇشتەردىڭ قيسىنسىز كيلىگۋىنە استە جول بەرمەيمىز، جۇڭگوداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعىن، ۇلتتار ىنتىماعىن قورعاۋ ەركى مىزعىمايدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ اياق الىسىن توسۋعا كەلمەيدى. ءبىز امەريكا جاقتى قىرعي قاباقتىق سوعىس ويىن تاستاپ، زورەكەرلىك جولىندا بارعان سايىن اداسا بەرمەي، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگەتىن سۋىق قولىن تارتىپ، ءوزىن دە، وزگەنى دە الدايتىن كۇلكىلى ءىسىن دوعارۋعا ءناسيحاتتايمىز!
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 - ايدىڭ 7 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
