قۇمىل قالالىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرۋشىسى
اسەت زاكىر
امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى شىندىقتىڭ ءمان - جايىمەن ساناسپاي، ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلدادى، بۇل جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىككەندىك، حالىقارالىق قاتىناستىڭ نەگىزگى ولشەمدەرىن اشىقتان - اشىق اياققا تاپتاعاندىق، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا جات نيەتپەن سوقتىققان، شينجياڭنىڭ قوعامدىق دامۋىندا قول جەتكىزگەن وراسان زور تابىستارىن ەلەپ - ەسكەرمەگەن، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسا وتىرىپ لاڭكەستىككە جانە ۇشقارىلىققا زاڭ بويىنشا سوققى بەرۋدەگى وراسان زور قۇلشىنىسىنا جالا جاۋىپ، كۇيە جاقتى، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ شىنايى سەزىمىمەن ساناسپاعان ارسىز ارەكەت. بۇل امەريكاداعى ءىشىنارا ساياساتپازداردىڭ تيتتەي دە تومەنگى شەگى بولماعان ”قوس ولشەمى“ مەن مونتانى، جەكسۇرىن زورەكەرلىك لوگيكاسىن ايپاراداي اشىپ كورسەتتى، ولاردىڭ اشىقتان - اشىق ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە سۇيەنىش بولىپ، دەم بەرگەندىگىن، جۇڭگونىڭ دامۋىن تەجەۋگە، جۇڭگونى بولشەكتەۋگە ۇرىنعان سۇرقيا نيەتىن اشىپ كورسەتتى. مەن بۇعان باتىل قارسى تۇرامىن جانە قاتاڭ ايىپتايمىن.
1990 - جىلدان 2016 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ شينجياڭ قاتارلى جەرلەردە مىڭداعان زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىن (وقيعا) تۋدىرىپ، قىرۋار بەيكۇنا بۇقارا زيانكەستىككە ۇشىراپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ باس اماندىعى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە اۋىر دارەجەدە زيان جەتكىزگەن. قاتاڭ اۋقىم جانە كۇردەلى جاعداي الدىندا، اۆتونوميالى رايون زاڭدار مەن زاڭ ەرەجەلەرگە نەگىزدەلە وتىرىپ، كەسكىن شارا قولدانىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ”ءبىر جاعىنان، سوققى بەرۋدى يگەرىپ، ءبىر جاعىنان، ساقتانۋدى يگەرۋ“گە تاباندى بولىپ، كورنەكتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزىپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەردىڭ كوپ تۋىلۋ، ءجيى تۋىلۋ اۋقىمىن ۇتىمدى تەجەدى. شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعا) تۋىلمادى، قوعامدىق جالپى جاعداي ۇزدىكسىز ورنىقتى بولدى، ەكونوميكا ورنىقتى، اقاۋسىز دامىعان، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى كۇشەيگەن، تاريحتاعى ەڭ تاماشا گۇلدەنىپ دامىعان كەزەڭدە تۇر.
شينجياڭنىڭ زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرىپ، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورىستەتۋى قاينارىنان وڭاۋدىڭ ۇتىمدى شاراسى، ماقساتى − لاڭكەستىكتىڭ، ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ ءوسىپ - ونەتىن جانە تارالاتىن توپىراعى مەن شارت - جاعدايىن جويىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن ەڭ جوعارى شەكتە قامتاماسىزداندىرۋ؛ بۇكىلدەي ادامدىق ۇقىققا قۇرمەت ەتۋدىڭ جانە قامتاماسىزداندىرۋدىڭ شاراسى، ەڭ كەڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن قورعاعاندىق. تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعى مەكتەپ سيپاتىنا يە بولىپ، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ارقىلى ءبىر توپ ءدىني ۇشقارى يدەيامەن جۇعىمدالعان، زاڭعا جەڭىل دارەجەدە قايشىلىق جاساعان قىلمىسكەرلەر مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋعا، زاڭدار مەن زاڭ ەرەجەلەرگە، كاسىپتىك شەبەرلىككە باۋلىندى، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ جالپىلىق ساپاسى جوعارىلاپ، زاڭمەن جونگە سالۋ تانىمى كورنەكتى كۇشەيىپ، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ رۋحاني شەڭگەلىنەن قۇتىلدى ءارى تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان ۇيرەنگەن شەبەرلىگى ارقىلى قىزمەت تاۋىپ، قوعامعا جارامدى ادامعا اينالدى. 2018 - جىلى 12 - ايدان بەرى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ ءمانساپتىلارى، شەتەلدەردىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى، قاتىستى مەملەكەتتەردىڭ جەنەۆادا تۇراقتى تۇراتىن ۋاكىلدەرى، اقپارات قۇرالدارىنىڭ تىلشىلەرى جانە ءدىني توپتار قاتارلى 70تەن استام ۇيىرمە، گرۋپپا، 90نان استام مەملەكەتتەن 1000نان استام ادام شينجياڭعا كەلىپ ەكسكۋرسيالادى، ارالادى. ولار جاپپاي: ءوز كوزدەرىمەن كورگەن شينجياڭ جاعدايىنىڭ باتىستىڭ كەيبىر ساياساتپازدارى مەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ ايتقانىمەن بۇكىلدەي بىردەي ەمەس، شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋداعى، ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى ءادىس - امالدارى، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ، نەگىزگى ادامدىق ۇقىقتى قورعاۋ باستى ماقساتى مەن پرينسيپتەرىنە بۇكىلدەي ۇيلەسەدى، تولىق تۇراقتاندىرۋعا جانە ۇيرەنۋگە، ۇلگى الۋعا تاتيدى، - دەستى. بيىل 7 - ايدا 50دەن استام مەملەكەتتىڭ جەنەۆاداعى تۇراقتى تۇراتىن ۋاكىلدەرى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ادامدىق ۇقىق القالار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى مەن ادامدىق ۇقىق جوعارى دارەجەلى ارناۋلى قىزمەتكەرلەرىنە بىرلەسىپ حات جازىپ، جۇڭگونىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىندە ادامدىق ۇقىققا قۇرمەت ەتكەندىگىن جانە ونى قامتاماسىزداندىرعاندىعىن بەلسەندى باعالادى. 10 - ايدا 60تان استام مەملەكەت 74 - كەزەكتى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قۇرىلتايى 3 - كوميتەتىنىڭ ءماجىلىسى كەزىندە جابال ءسوز سويلەپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرىندەگى وراسان زور ىلگەرىلەۋشىلىگىن القادى. فاكت بۇلتارتپايدى، امەريكانىڭ كەيبىر ساياساتپازدارى شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا، ورنىقتىلىقتى قورعاۋدا قول جەتكىزگەن كورنەكتى ونىمدىلىكتەرىن كورسە دە كورمەسكە سالىپ، ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلداۋ ارقىلى ”ادامدىق ۇقىق“تى جەلەۋ ەتىپ، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرۋ، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋ ارەكەتىن جۇرگىزىپ، فاكتكە بۇكىلدەي قايشى كەلدى، حالىقارالىق قوعامداعى نەگىزگى اعىمدىق جۇرت رايىنا بۇكىلدەي قايشى كەلدى.
وسى ارادا تۋىپ - وسكەن شينجياڭدىق رەتىندە، مەن ءارقانداي سىرتقى كۇشتىڭ جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋىنە، شينجياڭنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى مەن گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن بۇلدىرۋىنە باتىل قارسى تۇرامىن، ولارعا ەندىگارى ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ ارتقى تىرەگى مەن دەمەۋشىسى بولماڭدار، شينجياڭعا كۇيە جاعۋدى، جالا جابۋدى دوعارىڭدار دەپ اشىق ەسكەرتەمىن. شينجياڭنىڭ ءىسى جونىندە، تەك شينجياڭ حالقىنىڭ عانا سويلەۋ ۇقىعى بار. شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى قۇرىشتاي ەرىككە، وتاننىڭ تۇتاستىعىن قورعاۋدىڭ، ۇلتتار ىنتىماعىن قورعاۋدىڭ قۇدىرەتتى سەنىمى مەن بەكىمىنە يە. حالىق قۇرىلتايى قىزمەتكەرى رەتىندە، مەن ءوز ارتىقشىلىعىمدى تولىق ساۋلەلەندىرىپ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلىنىڭ ابزالدىلىعىن ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزگى زاڭ جانە زاڭ، زاڭ ەرەجە ۇگىت - لەكسياسىن ىشكەرىلەي جۇرگىزىپ، زاڭمەن جونگە سالۋ رۋحىنىڭ جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاۋىن جەبەپ، جۇڭگوشا سوتسياليستىك زاڭمەن جونگە سالۋ جولىمەن ءجۇرۋدىڭ سانالىلىعىن، تاباندىلىعىن ۇزدىكسىز كۇشەيتەمىن؛ شينجياڭنىڭ زاڭ بويىنشا ورىستەتكەن لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسى، ادامدىق ۇقىق ىستەرى سياقتىلار قول جەتكىزگەن تابىستارىن زور كۇشپەن ۇگىتتەيمىن. ءىس جۇزىندىك ارەكەتىم ارقىلى ۇلتتار ىنتىماعىن جانە قوعام ورنىقتىلىعىن باتىل قورعايمىن، ءبىزدىڭ كورىكتى مەكەنىمىزدى ويداعىداي كۇزەتەمىن.
