اقسۋ ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اقسۋ ايماقتىق اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ءۋاليى
نياز ءاشىم
تاياۋدا امەريكا پارلامەنتىنىڭ قاۋىم پالاتاسى ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلداپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا سۇرقيالىقپەن شابۋىلداپ، جۇڭگونىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى جانە لاڭكەستىككە سوققى بەرۋدەگى قۇلشىنىستارىن بۇرمالاپ، قارالاپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتتارىن قيسىنسىز جازعىرىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىكتى. امەريكا جاقتىڭ سايقال كەيىپ - كەسپىرىنە، زورەكەر بولمىسىنا باياعىدا ەل - جۇرتتىڭ كوزى جەتكەن؛ قاسكۇنەمدىككە سالىنعان ءارقانداي قۇر قيالدىڭ بوستان - بوسقا اۋرەلەنىپ، ارامتەر بولۋمەن تىنارى داۋسىز. امەريكاداعى ءىشىنارا ساياساتپازداردىڭ دورەكىلىكپەن جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگىپ، وتىرىكتى سۋداي ساپىرىپ، اق پەن قارانى شاتاستىرعان ارسىز ارەكەتتەرىن مەن قاتاڭ جازعىرامىن جانە باتىل قارسى تۇرامىن.
شينجياڭ كەزىندە ۇشقارىلىقتىڭ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىنىڭ زيانىنا قاتتى ۇشىرادى. قاتاڭ جاعدايعا مەڭزەس، شينجياڭ زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىنە سوققى بەردى، ءۇرتىس 3 جىل بويى بىردە - ءبىر زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعا) تۋىلماي، 25 ميلليون شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جاپپاي قولداۋىنا يە بولدى.
حالىقارالىق قوعام جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنا جاپپاي بەلسەندى باعا بەردى. 2018 - جىلدىڭ سوڭىنان بەرى، ىلگەرىندى - كەيىندى 91 مەملەكەتتىڭ 70 نەشە ۇيىرمە - گرۋپپالارىنان 1000نان استام ادام شينجياڭعا ساپارلاي كەلدى، ولار جاپا - تارماعاي شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتى تاجىريبەلەرىنىڭ ۇيرەنۋگە، ۇلگى الۋعا تاتيتىندىعىن ماداقتادى. بيىل 3 - ايدا ءىسلام سەلبەستىك ۇيىمى سىرتقى ىستەر مينيسترلەر القالار كەڭەسى قارار ماقۇلداپ، جۇڭگونىڭ مۇسىلمان جۇرتشىلىعىنا قامقورلىق جاساۋداعى قۇلشىنىستارىن القادى. 7 - ايدا 50 نەشە مەملەكەتتىڭ جەنەۆادا تۇراقتى تۇراتىن ۋاكىلدەرى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ادامدىق ۇقىق القالار كەڭەسى ءتوراعاسى مەن بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرى جونىندەگى جوعارى دارەجەلى ارنايى قىزمەتكەرىنە بىرلەسىپ حات جازىپ، جۇڭگونىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىندە ادامدىق ۇقىققا قۇرمەت ەتكەنىنە جانە قامتاماسىزداندىرعانىنا بەلسەندى باعا بەردى. 10 - ايدا 60تان استام مەملەكەت 74 - كەزەكتى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى جينالىسى 3 - كوميتەتىنىڭ جيىنى كەزىندە ىركەس - تىركەس ءسوز سويلەپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ اسا زور ادامدىق ۇقىق العاباسارلىعىن القادى. بيىل 2 - ايدىڭ 27 - كۇنى مەن ۋاكىلدەردىڭ ءبىرى رەتىندە، ”جۇڭگونىڭ ۇلت ساياساتى مەن ۇلتتار ىنتىماعى − شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ امالياتى“ ارناۋلى تاقىرىپتىق ۇگىتتەۋ - تانىستىرۋ ماجىلىسىندە 30داي مەملەكەتتىڭ شامامەن 50دەي ساياسي پارتياسىنداعى 200دەن استام شەتەلدىك قوناقتارعا اقسۋ ايماعىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اسەرلى اڭگىمەلەرىن تانىستىردىم؛ 7 - ايدىڭ 3 - كۇنى ۋاكىلدەردىڭ ءبىرى رەتىندە، مەن تاعى جۇڭگونىڭ جەنەۆادا تۇراقتى تۇراتىن ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى ۇيىمداستىرعان ”شينجياڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرىنىڭ دامۋ تابىستارى“ ارناۋلى تاقىرىبىنداعى ماجىلىستە، دۇنيە جۇزىندەگى ءارقايسى ەلدەرگە اقسۋ ايماعىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ تابىستارى مەن ءار ۇلت حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىسىن تانىستىرىپ، ماجىلىسكە قاتىناسقان ءارقايسى ەلدەردىڭ جەنەۆادا تۇراقتى تۇراتىن ۋاكىلدەرىنىڭ جاپپاي القاۋىنا يە بولدىم. وسىنىڭ ءبارى امەريكا جاقتىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلە ارقىلى پالە شىعارۋى بۇكىلدەي شىندىققا قايشى كەلۋ، حالىقارالىق قوعامنىڭ نەگىزگى اعىمدىق حالىق رايىنا بۇكىلدەي قايشى كەلۋ ەكەندىگىن پارمەندى دالەلدەدى.
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان 70 جىلدان بەرى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا بۇكىل ەل حالقىنىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن جاقساردى. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ قامقورلىعىندا، شينجياڭدا وراسان زور وزگەرىستەر تۋىلدى، ءار ۇلت حالقى ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ، قوعام جاراسىمدى، ورنىقتى بولىپ، ەكونوميكا گۇلدەنىپ دامىپ، تۇرمىس ورەسى كۇن سايىن جوعارىلادى. اسىرەسە، پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى اقسۋ ايماعىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق ىستەرى بۇرىن - سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن دامۋشىلىقتارعا قول جەتكىزىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ۇزدىكسىز جوعارىلادى. ساناققا قاراعاندا، بيىلعى الدىڭعى جارتى جىلدا، اقسۋ ايماعى 41 ميلليارد 787 ميلليون يۋاندىق ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنىن جۇزەگە اسىرىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％9.6 ارتقان؛ تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجى ％47 ارتقان؛ ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ بويىنشا 406 نىسان تياناقتاندىرىلىپ، ％44 ارتقان، تياناقتانعان قارجى 25 ميلليارد 900 ميلليون يۋان بولىپ، ％73 ارتقان؛ جۇمىستاندىرۋ جاعدايى ورنىقتىلىق بارىسىندا جوعارىلاپ، قالا - قالاشىقتا جاڭادان 22 مىڭ 900 ادام جۇمىستانعان، اۋىل - قىستاقتاعى ارتىق ەڭبەككۇشتەردەن 93 مىڭ 800 ادام باسقا كاسىپكە ويىستىرىلىپ جۇمىستاندىرىلعان؛ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ بەلسەندى ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزىپ، 10 مىڭ 200 كەدەي وتباسىنىڭ جۇمىستانۋى شەشىلگەن؛ ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋ تەبىنى ارتىپ، جيىنى 6 ميلليون 213 مىڭ 200 ادام (رەت) ەل ءىشى - سىرتى ساياحاتشىلارىن قابىلداپ، ساياحاتتىق تۇتىنۋ 3 ميلليارد 357 ميلليون يۋان بولىپ، بىلتىرعى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە - جەكە ％83، ％98 ارتقان؛ حالىق تۇرمىسى جۇمسالىم تەبىنى ارتىپ، جۇمىستاندىرۋ، وقۋ - اعارتۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەنەرگيانى ۇندەمدەپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ سياقتى حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسى شىعىنى جالپى شىعىننىڭ ％73ىن يەلەگەن. بۇل اقسۋ ايماعىنداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ءۇرتىس ورنىقتى ورتادا، باقىتتى دا جاراسىمدى، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن تۇرمىس وتكىزىپ جاتقانىن دالەلدەيدى.
امەريكاداعى ءىشىنارا ساياساتپازدار ”ادامدىق ۇقىق جانە دەموكراتيا“نىڭ تونىن جامىلىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالىق جۇرتشىلىعىنىڭ ءوندىرىس، تۇرمىس شارت - جاعدايى اسا زور جاقسارعان شىندىقتى ەلەڭ قۇرلى كورمەي، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ زاڭ بويىنشا شينجياڭدى جونگە سالۋدا قول جەتكىزگەن كۇللى دۇنيە كوز تىككەن تابىستارىنا سۇرقيالىقپەن شابۋىلداپ، تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندە تۋىلعان اسا زور وزگەرىستەرىن بۇرمالاپ تەرىسكە شىعاردى. ”شاقايدىڭ اياققا ءدال كەلەتىن - كەلمەيتىنىن كيگەن ادام عانا بىلەدى“. شينجياڭنىڭ ىستەرىندە شينجياڭداعى 25 ميلليون ءار ۇلت جۇرتشىلىعىنىڭ ەڭ ءسوز سويلەۋ ۇقىعى بار؛ شينجياڭنىڭ بولاشاعى مەن تاعدىرىنا امەريكاداعى اناۋ ساياساتپازداردىڭ قوجاڭداپ، سان - ساققا جۇگىرتۋىنىڭ قاجەتى جوق. مەن وسىندا امەريكانىڭ اناۋ ساياساتپازدارىنا قاتاڭ ەسكەرتەمىن: شينجياڭدى قارالاعان ساندىراق شاتپاقتارىڭدى قويىڭدار!
