ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالاتىن ءارقانداي قاسكۇنەمدىك، ءسوزسىز، جەڭىلىسكە ۇشىرايدى

قۇمىل قالالىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، قالا باستىعى

ءزۇمرات وبۇل

　　جۋىقتا امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلدادى، بۇل وتىرىككە، سىڭار جاقتى كوزقاراسقا جانە قاسكۇنەمدىككە تولعان، ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جۇڭگو حالقىنىڭ نازارىندا بۇل مۇلدە ءبىر پاراق كەرەكسىز قاعاز عانا. ەگەر كەرەگى بار دەسەك، وندا بۇل امەريكا زورەكەرلىگىنىڭ پاسىق ارەكەتىنىڭ تاعى ءبىر ەستەلىگى بولماق.

　　ايتىڭدارشى، ءبىر مەملەكەتتىڭ، ءبىر ۇلتتىڭ ادامدىق ۇقىعىندا كىمنىڭ ەڭ سويلەۋ ۇقىعى بار؟

　　”شاقايدىڭ اياققا ءدال كەلەتىن - كەلمەيتىندىگىن كيگەن ادام عانا بىلەدى“. شينجياڭنىڭ ىستەرىندە ەڭ سويلەۋ ۇقىعى بارى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى. وسى ايتىلمىس ”زاڭ جوبا“سى شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنا سىڭار جاقتى كوزقاراستا بولىپ، شينجياڭنىڭ ءتۇرلى دامۋ جەتىستىكتەرىن جوققا شىعارىپ، ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ شىنايى سەزىمىن ەلەڭ قۇرلى كورمەي، امەريكاداعى بىرەۋلەردىڭ مۇلدە تومەنگى شەگى بولماعان قوس ولشەمى مەن جالعان دا سۇمپايى زورەكەرلىك لوگيكاسىن تاعى ءبىر رەت اشىققا شىعاردى. حالىقتىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ادامدىق ۇقىق امالياتىن ساراپتايتىن ماڭىزدى ولشەم. جۇڭگو ۇكىمەتى حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇقىعى مەن دامۋ ۇقىعى سياقتى نەگىزگى ۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋدى ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، حالىقتىڭ ىرىس - قۇتىن مولايتۋدى، ادامنىڭ جان - جاقتى دامۋىن ارتتىرۋدى ادامدىق ۇقىق ىستەرىن دامىتۋدىڭ شىعار ءتۇيىنى مەن تابان تىرەر تياناعى ەتتى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرى، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق جالپى مولشەرى 200 نەشە ەسە ارتتى، جان باسىندىق جالپى ءونىم قۇنى 40 ەسەگە تاياۋ ارتتى. شينجياڭ ءار جىلى قازىنالىق شىعىمنىڭ ％70تەن استامىن حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋعا جانە قامتاماسىز ەتۋگە جۇمساپ، جۇمىستاندىرۋ، وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، تۇرعىن ءۇي سياقتىلاردى ماڭىزدى ءتۇيىن ەتكەن حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ينجەنەرياسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ءار ۇلت حالقىن كەرنەگەن باقىتقا كەنەلتتى. 2014 - جىلدان 2018 - جىلعا دەيىن شينجياڭدا جيىنى 2 ميلليون 314 مىڭ 700دەن استام ادامنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىن جۇزەگە اسىردى. مەن قىزمەت ىستەپ جاتقان قۇمىل قالاسىندا ءار ۇلت ”وقىسا مەكتەبى بولاتىن، ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن كورە الاتىن، اۋىرعاندا ەمدەلە الاتىن، قارتايعاندا كۇتىمدەلە الاتىن، تۇرعىن ءۇيى بولاتىن“ قوعامدىق جاراسىمدى دامۋ جاعدايى قالىپتاسىپ بولدى. بۇل وتىرىك ايتىلعان سيفرلار ەمەس، بايتاق وڭىردە كورىنگەن دامۋ تابىستارى، جۇرت جۇرەگىنە نارلەندىرگەن حالىق تۇرمىسى ىرىس - قۇتى امەريكا جاقتىڭ وتىرىك سوزدەرىنە ەڭ يلاندىرۋ قۋاتى بار تويتارىس.

　　ايتىڭدارشى، امەريكانىڭ وزگە ەلدىڭ ادامدىق ۇقىعىن سان - ساققا جۇگىرتەتىن قانداي ۇقىعى بار؟

　　شينجياڭ جۇڭگو تەرريتورياسىنىڭ ايرىلماس ءبىر بولىگى، شينجياڭداعى ءار ۇلت جۇڭحۋا ۇلتى شاڭىراعىنىڭ تامىرلاس مۇشەلەرى. شينجياڭ ىستەرى بۇكىلدەي جۇڭگونىڭ ىشكى ءىسى، ءارقانداي شەتەل ۇكىمەتى مەن كۇشتەرىنىڭ كيلىگەتىن ۇقىعى جوق. امەريكا باستاعان كەيبىر باتىس ەلدەرىنىڭ شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىعىن سىلتاۋراتىپ، شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرۋى ادامدىق ۇقىقتى جەلەۋ ەتىپ زورەكەرلىكپەن شۇعىلدانۋدان باسقا دانەڭە ەمەس. امەريكاداعى ءىشىنارا ساياساتپازدار امەريكاداعى سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسىن العان سوڭ ءاسىلى ءوز ەلىنىڭ حالقىنا جاقسى قىزمەت ەتۋى كەرەك ەدى، الايدا ىلعي تالعامپازدىقپەن ءوز ەلى ءدوپ كەلىپ وتىرعان ءتۇرلى ماسەلەلەردى ەلەۋسىز قالدىردى، ادامدىق ۇقىق ەستەلىكتەرى قانقۇيلىلىقپەن شۇبارلانىپ تۇر، باسقا ەلدىڭ ىشكى ءىسىن جازعىراتىن جانە كيلىگەتىن تولىمدىلىعى قايدان بولسىن؟

　　ايتىڭدارشى، امەريكا زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك كۇشتەردىڭ ءوز ەلىنىڭ جەرىندە ويىنا كەلگەنىن ىستەۋىنە جول قويا ما؟

　　زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەت ادامزاتقا قارسى، قوعامعا قارسى، وركەنيەتكە قارسى ارەكەت، مەيلى لاڭكەستىك ارەكەت قاي ۋاقىتتا، قاي جەردە تۋىلسىن، كىم ىستەسىن، كىمگە باعىتتالسىن، دۇنيە جۇزىندەگى ءارقايسى ەل حالقى تۇگەل باتىل قارسى تۇرادى، زاڭمەن جونگە سالۋدى دارىپتەيتىن، جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ءارقانداي ۇكىمەت زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك ارەكەتتەرىن ىرقىنا جىبەرمەيدى. امەريكا ءوز ەلىندە تۋىلعان زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستارىنا ەجەلدەن اياۋشىلىق ەتكەن ەمەس، كەرىسىنشە جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىن زاڭ بويىنشا ورىستەتۋىنە اكىرەڭدەۋدە. امەريكا ساياساتپازدارىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ماسەلەسىندە مۇنداي قوس ولشەم قولدانۋى تەك ولاردىڭ جۇڭگو حالقىنىڭ قارسى جاعىندا تۇرۋىنا، حالىقارالىق قوعامنىڭ قارسى جاعىندا تۇرۋىنا، ادامزاتتىڭ ادامگەرشىلىگى مەن ىزگىلىگىنىڭ قارسى جاعىندا تۇرۋىنا اپارىپ سوعادى.

　　ايتىڭدارشى، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ مەن لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ قاتە مە؟

　　شينجياڭنىڭ تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن زاڭ بويىنشا قۇرىپ، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ قىزمەتىن ورىستەتۋىنىڭ ماقساتى لاڭكەستىكتىڭ، ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ ءوسىپ - ءوربيتىن توپىراعى مەن شارت - جاعدايىن جويىپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەردىڭ كوپ تۋىلۋ، ءجيى تۋىلۋ اۋقىمىن ءونىمدى شاۋجايلاپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن ەڭ زور دارەجەدە قامتاماسىز ەتۋ، بۇلاي ىستەۋ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ، نەگىزگى ادامدىق ۇقىقتى قورعاۋ باستى ماقساتى مەن پرينسيپتەرىنە بۇكىلدەي ۇيلەسەدى، قالىڭ حالىقتىڭ ادامدىق ۇقىعىن ەڭ جاقسى قورعاعاندىق. شينجياڭ ءبىر قىدىرۋ ساقتانۋ سيپاتتى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ شارالارىن زاڭ بويىنشا اتقارعاننان بەرى، ءۇرتىس 3 جىل بويى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلوسى (وقيعا) تۋىلمادى، گۇلدەنگەن، ورنىقتى، ۇلتتار ىنتىماقتى، قوعام جاراسىمدى تاماشا جاعداي قالىپتاستى، ورنىقتىلىقتىڭ پايداسى ۇزدىكسىز كورىلدى، شينجياڭنىڭ ساياحات كاسىبى شارق ۇرا ارتتى، 2019 - جىلى 1 - ايدان 11 - ايعا دەيىن تەك قۇمىل قالاسىنىڭ ءوزى ەل ءىشى - سىرتىنان 14 ميلليون 920 مىڭ ادام - رەت ساياحاتشى قابىلدادى. امەريكانىڭ ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“سىن ماقۇلداۋى لاڭكەستىكتىڭ ءسوزىن سويلەگەندىك، ونىڭ جات نيەتى جۇرتقا ايان.

　　ايتىڭدارشى، جۇڭگونىڭ ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە سوققى بەرۋى امەريكانىڭ مۇددەسىن زياندادى ما؟

　　”ءۇش ءتۇرلى كۇش“ شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىنىڭ، ورنىقتىلىعىنىڭ اپاتى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ورتاق جاۋى. وتكەن عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان 2016 - جىلعا دەيىن شەكارا ءىشى - سىرتىنداعى ۇلتتىق بولشەكتەۋشى كۇشتەر، ءدىني ۇشقارى كۇشتەر، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك كۇشتەرى شينجياڭ وڭىرىندە مىڭداعان زورلىقتى كۇش دەلوسىن (وقيعا) جوسپارلاپ ءارى ۇيىمداستىرىپ اتقارىپ، قىرۋار بەيكۇنا بۇقارانى زيانكەستىككە ۇشىراتىپ، جۇزدەگەن قوعام حاۋىپسىزدىگى حالىق ساقشىلارى قىزمەت ۇستىندە قۇربان بولدى، ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىرىنىڭ، مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە اسا زور حاۋىپ تۋدىرىپ، ادامزاتتىڭ ار - نامىسىن اۋىر دارەجەدە اياققا تاپتادى. شينجياڭ باتىل شارا قولدانىپ، زاڭ بويىنشا ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە قاتاڭ سوققى بەردى. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، امەريكا ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ شينجياڭدا تۋدىرعان زورلىقتى كۇش ارەكەتتەرىن كورسەدە كورمەسكە سالىپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىكتىڭ حاۋىپىنە ۇشىراعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ باس اماندىعىنا مۇلدە كوز قىرىن سالمادى، كەرىسىنشە ايتىلمىس ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلداپ، ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە دەم بەرىپ قۇتىرتتى، بۇل امەريكاداعى ءىشىنارا ساياساتپازداردىڭ ”شينجياڭ ماسەلەسى“نەن پايدالانىپ، جۇڭگونى شاۋجايلاۋعا، بولشەكتەۋگە ۇرىنعان سۇرقيا نيەتىن ايپاراداي اشىپ تاستادى.

　　شينجياڭدا تۋىپ وسكەن ۇيعۇر كادر رەتىندە، مەن شينجياڭنىڭ دامۋ وزگەرىستەرىنە كۋا بولدىم. مەن امەريكانىڭ ءىشىنارا ساياساتپازدارىنا مىنانى قاتاڭ ەسكەرتەمىن: مەيلى بۇرىن، الدە قازىر نەمەسە بولاشاقتا بولسىن، ەشقانداي كۇش شينجياڭدى وتان قۇشاعىنان ءبولىپ اكەتە المايدى! ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالاتىن، ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىك تۋدىراتىن، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلايتىن ءارقانداي قاسكۇنەمدىك، ءسوزسىز، جەڭىلىسكە ۇشىرايدى!