ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى
ابدىسالام سادىق
جۋىقتا، امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوبا“نى ماقۇلداپ، جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ادامدىق ۇقىق جاعدايىنا سۇرقيالىقپەن سوقتىعىپ، جۇڭگونىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋداعى جانە لاڭكەستىككە سوققى بەرۋدەگى قۇلشىنىسىن بۇرمالاپ، قارالاپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىن قيسىنسىز جازعىرىپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىكتى. شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىنا، دامۋىنا ات سالىسۋشى، كۋا بولۋشى جانە ونىڭ يگىلىگىن كورۋشى رەتىندە، مەن بۇعان ايرىقشا كەكتەنەمىن جانە باتىل قارسى تۇرامىن!
ادىلەت ادامداردىڭ جۇرەگىندە! امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ماقۇلداعان ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ”زاڭ جوباسى“نىڭ سۇرقيا نيەتى ايپاراداي اشىلدى! امەريكا جاق بۇرىننان پاسىق تاسىلمەن باسقا ەلدەردىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىگىپ كەلەدى، بۇل رەت ولار باياعى سايقالدىعىنا باسىپ، وزدەرىنىڭ ادامدىق ۇقىق جانە دەموكراتيا ماسەلەسىندەگى بارىپ تۇرعان كولگىرلىگىن جانە ايتىلمىس ”شينجياڭ ماسەلەسى“ دەگەندى جەلەۋ ەتىپ جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاماق بولعان سۇرقيا نيەتىن ايپاراداي اشىپ كورسەتتى. شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدىڭ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋدىڭ ءبىرسىپىرا ساقتانۋ سيپاتتى شارالارىن زاڭ بويىنشا قولدانۋى − شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن ادامدىق ۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن بولىپ وتىر، ال امەريكا جاق مۇنى كورسە دە كورمەسكە سالىپ، ونىمەن قويماي اۋزىنا كەلگەنىن كوكىپ، بىلگىرسىپ، ”ادامدىق ۇقىق“تى قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن ءبۇلدىرۋ، جۇڭگونىڭ دامۋىن شاۋجايلاۋ ارەكەتىمەن اينالىسىپ اۋرە بولۋدا!
لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق − ادامزات قوعامىنىڭ ورتاق جاۋى! شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەر استە ادامدىق ۇقىق، ۇلت، ءدىن ماسەلەسى ەمەس، قايتا زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جانە بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. وتكەن عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان 2016 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شەكارا ءىشى - سىرتىنداعى ۇلتتىق بولشەكتەۋشى كۇشتەر، ءدىني ۇشقارى كۇشتەر، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك كۇشتەر شينجياڭدا نەشە مىڭ زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلو (وقيعا) جوسپارلاپ جانە ۇيىمداستىرىپ، اتقارىپ، قىرۋار جازىقسىز بۇقارا زيانكەستىككە ۇشىرادى، نەشە جۇزدەگەن قوعام حاۋىپسىزدىگى حالىق ساقشىسى جۇمىس ۇستىندە قۇربان بولدى، بۇل شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە ەرەكشە زور قاتەر ءتوندىرىپ، ادامزاتتىڭ ار - نامىسىن اۋىر اياق استى ەتتى ءارى شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى مەن قوعامىنىڭ العا باسۋىنا بارىنشا بوگەت بولدى. شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ شەكتەن اسقان قىلمىسىنا ايرىقشا كەكتەنىپ، قاتتى وشىگىپ وتىر. كانە، ايتىڭدارشى، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ ەسىرۋىن، ءورشۋىن كورمەسكە سالىپ، ونىڭ زورلىق - زومبىلىعىنا قايسى مەملەكەت، قايسى ءوڭىر ءتوزىپ تۇرماق؟
لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىنىڭ قاتاڭ دا كۇردەلى جاعدايى الدىندا، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كۇشتى ۇندەۋى الدىندا، شينجياڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايدى تياناق ەتىپ، «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭى»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ <جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭىن> اتقارۋ ءادىسى»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ەرەجەسى» سياقتى زاڭ، زاڭ ەرەجەلەرگە نەگىزدەلىپ، زاڭ بويىنشا كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىن قۇرىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيامەن جۇعىمدالعان، زاڭعا قايشى جەڭىل قىلمىس وتكىزگەن تاربيەلەنۋشىلەرگە زاڭ بىلىمدەرىن، مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ جانە كاسىپتىك شەبەرلىك ۇيرەتتى. تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىندا تاربيەلەنۋشىلەر مەرزىمدى ۋاقىتتا ۇيلەرىنە قايتىپ تۇرادى، جۇمىسى بولسا رۇقسات سۇراۋىنا بولادى، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ حابارلاسۋ ەركىندىگى دە بار، ءار ۇلتتىڭ عۇرىپ - ادەتى جانە ءوز ۇلتىنىڭ ءتىل - جازۋىن قولدانۋ ۇقىعى تولىقتاي قامتاماسىز ەتىلگەن. قازىر ”ءۇشتى ۇيرەنىپ، ءبىردى الاستاۋ“عا قاتىناسقان تاربيەلەنۋشىلەر تۇگەلدەي وقۋ تاۋىسىپ، ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاسىپ، ايتاقالسىن تابىس تاۋىپ وتىر، تۇرمىس ساپالارى دا جوعارىلادى، كوپتەگەن وتباسىلاردان ءبىر ادام جۇمىستانىپ، بۇكىل وتباسى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋدە. ءبىراق امەريكاداعى كەيبىر ساياساتپازدار ادامدىق ۇقىق ماسەلەسىندە قوس ولشەم قولدانىپ، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، شىندىقتى بۇرمالاپ، ءبىزدى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ادامدىق ۇقىعىنا سۇعاناقتىق جاسادى دەپ جازعىردى، بۇل دەگەنىڭىز بارىپ تۇرعان ساندىراق. امەريكاداعى اناۋ ساياساتپازدار تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنداعى تاربيەلەنۋشىلەردىڭ بارلىعىنىڭ ۇشقارى يدەيانىڭ ازدىرۋىنا جانە ايتاقتاۋىنا ۇشىراعان ادامدار ەكەندىگىن، ولاردى ءوز بەتىمەن قويا بەرسە زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك قىلمىستىڭ بارسا كەلمەس جولىنا تۇسەتىندىگىن، وسى ءۇشىن، ءتىپتى، ءومىرىن بوداۋعا بەرۋى مۇمكىن ەكەندىگىن بىلمەي وتىر ما، ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋ دەگەن وسى ما سوندا؟
قازىرگە دەيىن شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلو (وقيعا) تۋىلمادى. ورنىقتىلىقتىڭ پايداسىنىڭ ۇزدىكسىز جارىققا شىعۋىنا مەڭزەس، شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى جەدەل دامىپ، قوعامى جاراسىمدى، ورنىقتى بولىپ، جۇمىستاندىرۋ، وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ سياقتى حالىققا ءتيىمدى ءتۇرلى ينجەنەريالار تىڭ ناتيجەگە قول جەتكىزىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى. شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا، ورنىقتىلىقتى قورعاۋدا قولدانعان شارالارىن ءار ۇلت حالقى شىن جۇرەكتەن قۋاتتاپ، جاپپاي القاپ وتىر. كانە، ايتىڭدارشى! ەگەر ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“كە قاتاڭ سوققى بەرمەسەك، ونىڭ قۇتىرعان اپتىعىن باسپاساق، ءومىر ءسۇرۋ كەڭىستىگىن تارىلتپاساق، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىسى بولار ما ەدى؟
شينجياڭ − جۇڭگو تەرريتورياسىنىڭ ايرىلماس ءبىر بولىگى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قۇرامداس بولىگى. شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى، ءسوز جوق، قىراعىلىقتى ارتتىرىپ، امەريكاداعى اناۋ ساياساتپازداردىڭ شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەردەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالماق، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن بۇلدىرمەك، جۇڭگونىڭ دامۋىن، زورايۋىن شاۋجايلاماق بولعان سۇرقيا قاسكۇنەمدىگىن جىعا تانۋى كەرەك. از ۇلت پارتيالى كادرى رەتىندە، مەن بايىپتىلىقپەن بىلاي دەپ ۋادە بەرەمىن: شينجياڭعا جالا جاباتىن، كۇيە جاعاتىن، مەملەكەتتى بولشەكتەۋگە ۇرىناتىن بارلىق ءىس - ارەكەتتەرگە قارسى ايقىن تۋ ۇستاي وتىرىپ كۇرەس جۇرگىزىپ، شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەلەردى جەلەۋ ەتىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگەتىن ارەكەتتەرگە قارسى كۇرەس جۇرگىزىپ، ىنتىماقتى، جاراسىمدى، گۇلدەنگەن، باي، وركەنيەتتى، العا باسقان، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشكەن جۇڭگوشا سوتسياليستىك شينجياڭ قۇرۋ ءۇشىن ۇلەس قوسۋعا قۇلشىنامىن!
