جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنىڭ جاقسى - جاماندىعى جونىندە، ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى 25 ميلليون ءار ۇلت حالقى ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە. بەينە «شينجياڭ گازەتىنىڭ» ەرەكشە حابارىندا ايتىلعانداي: ”جەر - الەمگە شينجياڭ تىنىش دەپ جاريالايمىز!“
يە زى
تاياۋدا امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ”2019 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىن“ ماقۇلداپ، ايتىلمىس شينجياڭعا ساياتىن ماسەلەدەن پايدالانىپ، جۇڭگونىڭ ۇلت قاتىناسىنا ىرتكى سالماق، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن بۇلدىرمەك، جۇڭگونىڭ دامۋىن، زورايۋىن شاۋجايلاماق بولدى، ولاردىڭ ”جات نيەتى جۇرتقا بەلگىلى“ دەسەك بولادى. امەريكانىڭ ادامدىق ۇقىقتى قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ، جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە دورەكىلىكپەن كيلىگۋدەي كانگى سايقالدىعىن كورگەندە، ادامدار ەرىكسىزدەن امەريكانىڭ ساياساتپازدارىنان مىنالاردى سۇراعىسى كەلەدى: سەندەر شينجياڭدى تۇسىنەسىڭدەر مە؟ سەندەر شينجياڭعا كەلىپ كوردىڭدەر مە؟ شينجياڭدىقتاردىڭ ادامدىق ۇقىعىن سان - ساققا جۇگىرتەتىن قانداي ۇقىقتارىڭ بار؟ ”تاۋدىڭ جايىن وتىنشىدان سۇرا“. شينجياڭنىڭ ىستەرى جونىندە، تۇپتەپ كەلگەندە، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە.
جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ ساياساتىنىڭ جاقسى - جاماندىعى جونىندە، ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى 25 ميلليون ءار ۇلت حالقى ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە.
”اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىستى“ − شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى قۇرىلعان 64 جىلدان بەرى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، ءار ۇلت شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتى، ەكونوميكا دامىعان، ۇلتتارى ىنتىماقتى، ءدىن تاتۋ، حالىق تۇرمىسى جاقسارعان، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشكەن اسا تاماشا جاعدايىن بىرگە اشتى. شينجياڭ ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ شىعىسىنىڭ ％70تەن استامىن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جاقسارتۋعا جۇمساپ، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن ءار ۇلت حالقىن اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم ءادىل يگىلىكتەندىردى. تەك 2014 - جىلدان بەرى، جيىنى 2 ميلليون 385 مىڭ 300 كەدەي جان سانىن كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ مولشەرى 2014 - جىلدىڭ باسىنداعى ％22.84تەن ％6.51كە ءتۇستى. جۇڭگونىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋداعى ءبىر قىدىرۋ ساياساتتارى مەن شارالارى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعىن، سالاماتتىق ۇقىعىن، دامۋ ۇقىعىن قامتاماسىز ەتىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ قولداۋىنا جانە القاۋىنا يە بولدى.
شينجياڭنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ - باۋلۋ ساياساتىنىڭ جاقسى - جاماندىعى جونىندە، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ زيانىنا اۋىر دارەجەدە ۇشىراعان ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە.
تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان تاربيەلەنۋشى بۇزوھرا روزى تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىندا ۇيرەنگەن كەستە تىگۋ ونەرىنەن پايدالانىپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە، قولمەن كەستە تىگۋ كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، ءوزىنىڭ جۇمىستانۋ ماسەلەسىن شەشۋمەن قاتار، جەرگىلىكتى ورىنداعى 30 نەشە قىستاق تۇرعىنىنىڭ جۇمىستانىپ كىرىسىن ارتتىرۋىن، ورنىقتى تۇردە كەدەيلىكتەن ارىلۋىن جەبەدى.
مۇنداي اڭگىمەلەر وتە كوپ، تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان تاربيەلەنۋشىلەر ءدىني ۇشقارى يدەيادان ارىلىپ، ەڭبەك ارقىلى جۇمىستانۋ شەبەرلىگىن ۇيرەنىپ، وسى زامانعى وركەنيەتتى تۇرمىسقا تالپىنىپ، تۇتاس قوعامدىق سالتتىڭ كورنەكتى جاقسارۋىن ىلگەرىلەتتى. وسى بۇرىلىستاردى شينجياڭدا ءۇرتىس 3 جىل زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىنىڭ (وقيعاسى) تۋىلماعاندىعى سىندى شىندىقتان بايقاۋعا، شينجياڭنىڭ ساياحات ىستەرىنىڭ شارق ۇرا دامۋ ساندى مالىمەتتەرىنەن بايقاۋعا، ادامداردىڭ جۇزىندەگى شۋاقتى كۇلكىلەرىنەن ايقىن بىلۋگە بولادى.
شينجياڭداعى مۇسىلمانداردىڭ ادامدىق ۇقىعىنىڭ ويداعىداي قامتاماسىز ەتىلگەن - ەتىلمەگەندىگى جونىندە، ۇيعۇر ۇلتىن قامتىعان شينجياڭداعى 10 ميلليوننان استام مۇسىلمان ەڭ سويلەۋ ۇقىعىنا يە.شينجياڭداعى مۇسىلماندارعا ۋاكىلدىك ەتەتىن بۇقارالىق ۇيىم رەتىندە، شينجياڭ ءىسلام ءدىنى قوعامى الدەقاشان مالىمدەمە جاريالاپ، امەريكانىڭ ايتىلمىس وسى ”زاڭ جوبا“سىنا باتىل قارسى تۇردى جانە مۇنى قاتاڭ جازعىردى. شينجياڭدا قازىر 20 نەشە مىڭ مەشىت، ءىسلام ءدىنى وقىتۋشى - قىزمەتكەرلەرىنەن 29 مىڭ ادام، اۆتونوميالى رايون، ايماق، وبلىس، قالا، اۋدان، قالا، رايون سىندى ءار دارەجەلى ءىسلام ءدىنى قوعامدارىنان 103ى بار... شينجياڭداعى مۇسىلمانداردىڭ قالىپتى ءدىني قيمىل سۇرانىسى قاناعاتتاندىرىلدى، ءىسلام ءدىنى اقاۋسىز جالعاسىپ، دامىپ، ءدىني بىلىمدەرگە يە بولاتىن ارنالار ۇزدىكسىز كەڭەيىپ، مۇسىلمانداردىڭ قاجىلىق پارىزى قامتاماسىز ەتىلدى. شىندىق ءدىني سەنىم ەركىندىگىنىڭ شينجياڭدا جان - جاقتى تياناقتاندىرىلعاندىعىن، مۇسىلمان بۇقاراسىنىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگى ۇقىعىنىڭ زاڭ بويىنشا قامتاماسىز ەتىلگەندىگىن، قالىپتى ءدىني سۇرانىستاردىڭ ءونىمدى قاناعاتتاندىرىلعاندىعىن دالەلدەدى.
”قازىر شينجياڭداعى ءار ۇلت باۋىرلاستار وسى توپىراقتا ەرەكشە تىنىش تۇرمىس كەشىرۋدە، بىرنەشە جىلدىڭ الدىنداعى زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارىنىڭ ەندىگارى تۋىلماۋىن، وسى توپىراقتا تىنىش، الاڭسىز تۇرمىس كەشىرۋدى ءۇمىت ەتەمىن“. حۇجاتتى فيلم «جۇڭگونىڭ شينجياڭى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدىڭ الدىڭعى شەبى»نىڭ اياقتاعان جەرىندە، شينجياڭدىق بىرنەشە ادامنىڭ ءسوزى ادامعا تەرەڭ اسەر قالدىردى. بۇل شينجياڭ حالقىنىڭ جۇرەك ءۇنى، سونداي - اق شينجياڭدى بۇرمالاۋ، كۇيە جاعۋ وتىرىك - وسەگىنە بەرىلگەن ەڭ جاقسى تويتارىس.
شىندىق بۇلتارتپايدى، ادىلدىك ادامنىڭ جۇرەگىندە. وتىرىك - وسەك تۇبىندە شىندىقتى جاسىرا المايدى، بەينە قارا بۇلتتىڭ كۇندى جاسىرا الماعانى سياقتى. شينجياڭ جۇڭگونىڭ باتىس بولىگىندەگى جايناعان شوق جۇلدىز، بۇگىنگى شينجياڭدا ورنىقتىلىقتىڭ پايداسى ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، ەكونوميكا ورنىقتى اقاۋسىز دامىپ، ۇلتتار ىنتىماعى ۇزدىكسىز بەكەمدەلىپ، بۇقارانىڭ تۇرمىسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، ءتۇرلى ىستەر جان - جاقتى ىلگەرىلەدى. بەينە «شينجياڭ گازەتىنىڭ» ەرەكشە حابارىندا ايتىلعانداي: ”جەر - الەمگە شينجياڭ تىنىش دەپ جاريالايمىز!“
(اۆتورى حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى 2019 - جىلى 12 - ايدىڭ 12 - كۇنگى «حالىق گازەتىنىڭ شەتەلگە ارنالعان بەتى»ندە باسىلعان)
