جاڭ يۇڭحى
20 - عاسىردىڭ سوڭىنان بەرى، جۇڭگو شينجياڭ ءوڭىرى ”ءۇش ءتۇرلى كۇش“تىڭ اۋىر ىقپالىنا ۇشىراپ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىك دەلولارى (وقيعالارى) ءجيى تۋىلدى ءارى ىشكى ءوڭىردىڭ باسقا جەرلەرىن شارپىدى، جازىقسىز حالىق لاڭكەستىكتەن مەرت بولىپ، قىرۋار مال - مۇلىك زيانعا ۇشىرادى، ادامدار قالىپتى تۇرمىس كەشىرە الماي، ۇرەيلى تىنىشسىزدىق ىشىندە قالدى. وسىنداي قاتاڭ رەال حاۋىپكە مەڭزەس، جۇڭگو ۇكىمەتى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ شارتتارى جۇلگەسىندە، جۇڭگونىڭ قاتىستى زاڭدارىنا ساي، قالىڭ حالىقتىڭ نەگىزگى ادامدىق ۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن، لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىن ورىستەتتى.
2019 - جىلى 12 - ايدىڭ 3 - كۇنى امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسى ەرەكشە بۇرمالاۋ پيعىلىنىڭ تۇرتپەگىندە، ايتىلمىس ”2019 - جىل ۇيعۇر ادامدىق ۇقىقتارى ساياسات زاڭ جوباسىن“ ماقۇلدادى. بەسەنەدەن بەلگىلى، ەگەر امەريكا بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ جونىندەگى قاتىستى قاۋلىسىنا دۇرىس قاراعان بولسا، ەگەر امەريكا ”ءمورالدىڭ ۋاكىل اتاسى“ بولىپ بالسىنبەسە، ەگەر امەريكا جۇڭگونىڭ دامۋىنا دۇرىس قاراعان بولسا، ولار وسىنشاما كەرەناۋ زاڭ جوباسىن شىعارماس ەدى.
وسى زاڭ جوباسى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى جينالىسىنىڭ 49/60 − ءنومىرلى قاۋلىسىنىڭ تومەنگى شەگىن اياق استى ەتتى
1994 - جىلى حالىقارالىق قوعامنىڭ قالىپتى ءتارتىبىن قورعاۋ ءۇشىن، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى 12 - ايدىڭ 9 - كۇنى جينالىس فورماسى ارقىلى «حالىقارالىق لاڭكەستىكتى جويۋ شارالارى جارناماسى“نىڭ 49/60 − ءنومىرلى قاۋلىسىن ماقۇلدادى، امەريكا وسى قاۋلىنى ۇسىنىسقا قويعان مەملەكەت ەدى. ”بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر بايىپتىلىقپەن قايتالاي دارىپتەپ، تيتتەي دە ءدۇدامال بولماستان لاڭكەستىكتىڭ بارلىق ارەكەتىن، ءادىسىن جانە ءتاسىلىن ايىپتادى، بۇل مەملەكەت ارا جانە ۇلتتار ارا دوستىق قاتىناسقا زيان جەتكىزەتىن جانە مەملەكەتتىڭ تەرريتوريا تۇتاستىعى مەن حاۋىپسىزدىگىنە حاۋىپ توندىرەتىن ارەكەتتى، ءادىستى جانە ءتاسىلدى قامتيدى، مەيلى قايدا تۋىلسادا، مەيلى قانداي ادام ىستەسەدە، تۇگەلدەي قىلمىس سانالادى، اقتاۋعا بولمايدى“، ونىڭ ۇستىنە، ”ساياسي ماقسات ءۇشىن سۇقتانىپ نەمەسە ادەيى ادەتتەگى قاۋىم، بەلگىلى ءبىر توپ ادام نەمەسە ءىشىنارا ادامدار اراسىندا ۇرەيلى جاعداي تۋدىرعان قىلمىستىق ارەكەت، مەيلى قانداي ساياسي، فيلوسوفيالىق، يدەولوگيالىق، ناسىلدىك، ەتنيكالىق، دىندىك نەمەسە باسقا سيپاتتاعى ويلانۋلاردى پايدالانۋدى سىلتاۋ ەتسەدە، ءارقانداي ۋاقىتتا دا اقتاۋعا بولمايتىنىن“ اناعۇرلىم اشىق جاريالادى. بىلايشا ايتقاندا، حالىقارالىق كولەم ىشىندە، بارلىق لاڭكەستىك ارەكەتتىڭ بارىنە ەشقانداي ەكى ۇداي بولۋ جانە ىرقىنا جىبەرۋ بولعان ەمەس، ءسوزسىز، حالىقارالىق لاڭكەستىك ارەكەتكە جاۋاپكەرلىككە تارتىلۋعا ءتيىستى ادامداردى زاڭمەن شاۋجايلاۋ كەرەك. ال امەريكانىڭ وسى زاڭ جوباسىندا، ۇيلەسىمدى ءادىليالىق تارتىپپەن ۇكىم شىعارىلعان لاڭكەستىك قىلمىسكەرلەرى ”ساياسي قىلمىسكەر“گە اينالعان ءتارىزدى، بۇل شىنىمەن دە حالىقارالىق قوعامنىڭ نەگىزگى جاي ساۋاتىنان اسىپ ءتۇسىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قاۋلىسىنىڭ تومەنگى شەگىن اياق استى ەتكەندىك، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 49/60 − ءنومىرلى قاۋلىسىنا دا قايشىلىق جاساعاندىق.
ءمورالدىڭ شەگىن قولدان جاساپ، وزگە ەلدىڭ ىشكى ىسىنە كيلىكتى
وسى زاڭ جوباسىنداعى بايىمداۋلاردا جات نيەتتىلىك بار . تۇتاس زاڭ جوباسىنا جان - جاقتىلى كوز جىبەرسەك، امەريكا ەڭ الدىمەن ەلىمىز سوققى بەرىپ وتىرعان لاڭكەستىكتى ۇيعۇر ۇلتىمەن بايلانىستىرعان.
جۇڭگو بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ الەمدىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ستراتەگياسىنا بەلسەنە ءۇن قوسىپ، 12 ءتۇرلى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ شارتىنا قول قويدى نەمەسە مۇشە بولدى، جۇڭگو تاعى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭىن، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى زاڭىن جاسادى، قىلمىستىق ىستەر زاڭى، قىلمىستىق ىستەر ارىز - شاعىم زاڭى سياقتى زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزدى جانە كەمەلدەندىردى. قىلمىستىق ىستەر زاڭى لاڭكەستىك ارەكەت بارىسىنداعى قامدانۋ ارەكەتىن جۇرگىزىلگەن ارەكەت دەپ تانۋدى بارىنشا ىلگەرىلەتتى. قىلمىستىق ىستەر زاڭىنىڭ 120 - تارماعىنىڭ 3 - تارماقشاسىندا لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى ۋاعىزداۋ، لاڭكەستىك ارەكەتكە جەلىكتىرۋ قىلمىسىنا بەلگىلەمە جاسالدى جانە 120 - تارماعىنىڭ 6 - تارماقشاسىندا لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى ۋاعىزدايتىن زاتتاردى زاڭسىز يەلەنىپ ءجۇرۋ قىلمىسى سياقتىلارعا بەلگىلەمە جاسالدى. سونىمەن بىرگە، جۇڭگو لاڭكەستىككە سوققى بەرۋ جانە ۇشقارىلىقتى الاستاۋ قىزمەتىندە جازالاۋ مەن ساقتانۋدى ۇشتاستىرىپ، لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ تۋىلۋىنان بەلسەنە ساقتاندى؛ جۇڭگو تاعى كەڭشىلىك ەتۋ مەن قاتاڭ جازالاۋعا بىردەي ءمان بەرۋدەي ءادىليا ساياساتىن اتقارىپ، از ساندى اۋىر قىلمىستىق ارەكەتى بار لاڭكەستەردى، ۇشقارىلاردى زاڭ بويىنشا قاتاڭ جازالاۋمەن بىرگە لاڭكەستىكتىڭ، ۇشقارىلىقتىڭ ىقپالىنا ۇشىراعان، جەڭىل لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق قيمىلى بار كوپ ساندى ادامداردى كەڭشىلىكپەن ءبىر جايلى ەتىپ، قىسقا مەرزىمدىك ەركىندىگىنەن ايىرۋ جازاسىنىڭ ولارعا الا كەلەتىن ءتيىمسىز ىقپالىنان ساقتاندى. جۇڭگو لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى بەلگىلى ءبىر مەملەكەتپەن، وڭىرمەن، ناسىلمەن، ۇلتپەن، دىنمەن بايلانىستىرۋعا قارسى تۇرىپ، ءوڭىر، ۇلت، ءدىن نەگىزىندەگى كەمسىتۋ ارەكەتتەرى اتاۋلىعا تيىم سالىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، ۇشقارىلىقتى الاستاۋ بارىسىندا ادامدىق ۇقىققا قۇرمەت ەتۋگە جانە ونى قامتاماسىز ەتۋگە، ۇلتتىق سالت - سانا، ادەت - عۇرىپقا قۇرمەت ەتۋگە تاباندى بولدى. قىسقاسى، جۇڭگو لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا، ۇشقارىلىقتى الاستاۋدا باستان - اياق لاڭكەستىك جانە ۇشقارىلىق ارەكەتتەرگە تىكە سوققى بەرۋگە تاباندى بولدى، بۇل، استە ءوڭىر، ۇلت جانە ءدىندى سىلتاۋ ەتكەن كەمسىتۋ ارەكەتى ەمەس. جۇڭگونىڭ يەلىك ۇقىقتى مەملەكەت رەتىندە، ءوز مەملەكەتى ىشىندە لاڭكەستىككە، ۇشقارىلىققا سوققى بەرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋىنىڭ ءارقانداي قاۋلىسىنا بۇكىلدەي ۇيلەسەدى، جۇڭگونىڭ ءارقانداي زاڭدارىنا، زاڭدىق ەرەجەلەرىنە ۇيلەسەدى، بۇل جۇڭگونىڭ ىشكى ءىسى، امەريكانىڭ كوسەمسۋىنە جول جوق. امەريكانىڭ مۇنداي وزىنىكىن ءجون سانايتىن ارەكەتى، 1 - رەت بولىپ وتىرعان جوق، حالىقارالىق قوعام مۇنى انىق بىلەدى، امەريكا ءمورالدىڭ بيىك شەگىن يەمدەنە المايدى، قايتا ءمورالدىق كەمسىتۋ تىزبەگىنىڭ ەڭ تومەنگى جاعىندا قالا بەرەدى.
امەريكانىڭ جۇڭگوعا قارسى تۇرۋ، جۇڭگونى بىلىقتىرۋ ماقساتىن حالىقارالىق قوعام ىشتەي ءبىلىپ وتىر
امەريكا حالىقارالىق قوعامنىڭ الاساپىران بولۋىن ۇناتادى، جۇڭگونىڭ الاساپىران، مەشەۋ جانە نادان بولۋىن تىپتەن ۇناتادى. بۇگىنگى تاڭدا جۇڭگونىڭ دامۋى امەريكا ەڭ قابىل المايتىن رەالدىق، بۇل ءتۇيىن كۇللى الەمگە ايان. سوندىقتان جۇڭگونىڭ دامۋىن قالاي شاۋجايلاۋ امەريكانىڭ ءبىرىنشى ورىنداعى ماڭىزدى جۇمىسىنا اينالدى.
12 - ايدىڭ 5 - كۇنى جۇڭگو حالىقارالىق تەلەۆيزياسى (CGTN) «جۇڭگونىڭ شينجياڭى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدىڭ الدىڭعى شەبى» اتتى اعىلشىنشا حۇجاتتى فيلمدى قويدى، كەيبىر قاندى كورىنىستەر العاش رەت قويىلدى. 10 جىلدان بەرى، مەن تەكسەرىپ - زەرتتەۋ بابىمەن شينجياڭعا تالاي رەت بارىپ، CGTN كورسەتكەن كورىنىسىنەن بەتەر قاندى كورىنىستەردى كوردىم. مەن قاتىستى ادامداردان نە ءۇشىن وسى كورىنىستەردى قويىپ، جۇرتتىڭ تىپتەن كوپ لاڭكەستىك ارەكەتتەردى بىلۋىنە، لاڭكەستىكتىڭ قانىپەزەرلىگىن تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاسالماعانىن سۇرادىم. العان جاۋابىم توتەنشە اق ەدىل بولدى، ولار وسى كورىنىستەر قويىلسا كوپشىلىككە ىڭعايسىزدىق الا كەلىپ، جايسىز ىقپال تۋدىرۋىنان الاڭدايتىندىقتارىن ايتتى.
ءىس جۇزىندە، امەريكا مۇلدە شينجياڭنىڭ شىن بەينەسىن بىلگىسى كەلمەيدى، ولار شينجياڭ جونىندە ”ءوز ەلەستەرىندەگىدەي“ بولۋىن تىپتەن ءۇمىت ەتەدى، ”ۇيلەسىمدى كۇماندانۋدى“ ”قاتەلىك بار دەپ تۇسپالداۋ“دى تىپتەن قالايدى. جۇڭگونىڭ دامۋى ”امەريكا الدىدا“ دەيتىن جۇيكەگە تيگەنى انىق، ولار وسى شىندىقتى كورگىلەرى كەلمەيدى. سوندىقتان جۇڭگودا بىلىقپالىق تۋدىرىپ، شينجياڭداعى جانە شەكارا سىرتىنداعى لاڭكەستىككە دەم بەرۋ امەريكانىڭ بايىپتى تالعامى بولاتىنى داۋسىز، سونداي - اق ولاردىڭ ”جات نيەتى“ ”جۇرتقا بەلگىلى جايت“.
(اۆتورى شينان ساياسي - زاڭ داشۋەسى ادامدىق ۇقىق زەرتتەۋ ورنىنىڭ اتقارۋشى باستىعى، پروفەسسور)
(2019 - جىلى 12 - ايدىڭ 15 - كۇنگى «ساۋلە گازەتى»ندە باسىلعان)
