ءتىلشى جاۋ چۇنحۋا
2 - توپتاعى ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى، ءۇرىمجى قالاسى حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ونىمدىلىگىن، جەتىستىگىن پارتيالىلىقتى كۇشەيتۋ، قابىلەتتى جوعارىلاتۋ، ستيلدى جاقسارتۋ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋ جاعىندا ايگىلەپ، حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋ بارىسىندا اۋەلگى ماقساتتى، بورىشتى شىڭداپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ، ىسكەرلىك كورسەتۋ بارىسىندا حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋ سۇيىسپەنشىلىگىن كۇشەيتتى.
ۇيرەنۋدى كۇشەيتىپ، يدەيادا، ساياسيدا سىننان ءوتتى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا، ءۇرىمجى قالاسىنىڭ ءارقايسى رايوندارى (اۋدان)، تاراۋلارى، مەكەمە - ورىندارى نازاردى نەگىزگى تاقىرىپقا، نەگىزگى جەلىگە شوعىرلاندىرىپ، ءتۇپ نۇسقانى وقىپ، ءماتىندى ۇيرەنىپ، قاعيدانى ءتۇسىنىپ، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن، اسىرەسە، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحى، ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسىنىڭ رۋحى سياقتىلاردى ىلەسە ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، ۇيرەنۋ - تاربيەنى، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى، ماسەلەنى قاداعالاۋدى، رەتتەپ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدى تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، ساياسي دەڭگەيدى جوعارىلاتىپ، حالىقتى ۋايىمنان ارىلتۋ، قيىنشىلىقتى شەشۋ تانىمىن كورنەكتى كۇشەيتتى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ساپاسىنا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن تيانشان رايونى ءتۇيىن مەن جالپىنىڭ قاتىناسىنا تاباندى بولۋعا جانە ونى ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتۋگە باسا ءمان بەرىپ، اۋدان، باسقارما دارەجەلىدەن جوعارى باسشى كادرلار سىندى وسى ”شەشۋشى ازشىلىقتى“ ويداعىداي يگەرىپ، پارتيا مۇشەلەرىنە ۇيرەنۋ دانەكەرىن دايىنداپ، تاربيە مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، ۇيرەنۋ - تاربيەسىن جاپپاي قامتۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى؛ ۇيرەنۋ مەن امالياتتىڭ قاتىناسىن ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتىپ، ۇيرەنۋ - تاربيەسىن شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن دايەكتىلەندىرۋمەن، تياناقتاندىرۋمەن ۇشتاستىرىپ، پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋمەن، تياناقتاندىرۋمەن ۇشتاستىرىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن دايەكتىلەندىرۋمەن، تياناقتاندىرۋمەن ۇشتاستىرىپ، ەكى جاعىن دا يگەرۋدى، ەكى جاعىن جەبەۋدى ورىندادى؛ اۋەلگى ماقسات پەن باياندىلىقتىڭ قاتىناسىن ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ تاماشا تاجىريبەلەرىن، تاماشا ادىستەرىن بەكەمدەپ، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىمەن وي - سانانى قارۋلاندىرۋدىڭ، امالياتقا جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋدىڭ ۇدايىلانۋىن، باياندى بولۋىن باستان - اياق ورىندادى. قالىڭ پارتيالى كادرلار بىلاي دەپ اڭىس ءبىلدىردى: نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە مۇرات - سەنىمدى بەكەمدەدى، پارتيالىلىق جەتىلىمدى كۇشەيتتى، ”ءتورت تانىم“دى كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىم“دى بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋ“دى ورىنداپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرىن، ورنالاستىرۋلارىن باتىل دايەكتىلەندىرۋدەگى سانالىلىق پەن تاباندىلىقتى اناعۇرلىم جوعارىلاتتى.
ءۇرىمجى جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونى (جاڭا قالا رايونى) نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتكەننەن بەرى، قالىڭ پارتيالى كادرلار ءبىر رەت تەرەڭ يدەيالىق سىننان ءوتتى. ”وتانعا ماحاببات، كۇرەسكەرلەر“ وزات تيپتەردەن 10ىن سارالاپ، سومداپ، وزاتتاردان ۇيرەنۋ، تيپتەردەن ۇيرەنۋ قيمىلىن ۇدايىلاندىرا ورىستەتىپ، ماڭىنداعى ادامدار، ماڭىنداعى ىستەر ارقىلى قالىڭ پارتيالى كادرلاردى تاربيەلەدى؛ ”جوعارى، جاڭا تەحنيكا رايونى تۇنگى سىرلاسۋ“ قيمىلىن ورىستەتىپ، بۇقارامەن ەتەنە بولىپ، بۇقارامەن ”ءبىر ورىندىق“تا وتىرىپ، ەڭ شىنايى ويلارىن ۇعىسىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىن بۇقارامەن تىعىز بايلانىس جاساۋ بارىسىنا شىنايى اينالدىردى. نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە كەزىندە، وسى رايون بۇقارادان جالپى 1954 ۇسىنىس - پىكىر جيناپ، نەگىزگى ساتى بۇقاراسىنا كومەكتەسىپ، 9887 ناقتى ءىس ىستەدى. پارتيالى كادرلار تەبىرەنە بىلاي دەدى: نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ارقىلى ءبىز قانداي ماسەلەلەر بار، ولقىلىقتاردىڭ قايدا ەكەنىن تاپتىق ءارى بۇقاراعا شىنايى كومەكتەسىپ، بۇقارانى مازالاعان ءبىر قىدىرۋ ىستەردى شەشتىك.
باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، قيىندىقتاردان تايساقتامادى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتۋ بارىسىندا، ءۇرىمجى قالاسىنداعى رايوندار (اۋدان)، تاراۋلار، مەكەمە - ورىندار ”مەن كىممىن، كىم ءۇشىن ىستەيمىن، كىمگە سۇيەنەمىن“ سىندى وسى ءتۇبىرلى ماسەلە جونىندەگى تانىمىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، پىشاق ءدۇزىن ىشكە قاراتۋداي رۋح ارقىلى ءوز تاراۋىنىڭ، ءوز مەكەمە - ورنىنىڭ بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ جاقتارىنداعى ولقىلىقتارى مەن جەتەرسىزدىكتەرىن تەكسەرىپ تاۋىپ، سۇيەكتى قىرناپ، جارانى ساۋىقتىرۋ باتىلدىعى، تايسالمايتىن تاباندىلىق ارقىلى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتتى.
ءبىر جاعى بۇقارانىڭ ءۇمىتتى جانارى، ءبىر جاعى وراسان زور قارجى تاپشىلىعى. تالايدان بەرى ميدۇڭ رايونىنىڭ قالا رايونىنان سانداۋبا قالاشىعىنا دەيىنگى (X138 جەلىسى) تاس جولىن دارەجەسىن كوتەرىپ، جاڭالاۋ جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ كوڭىلىنە بۇككەن ءىس ەدى. بۇل تاس جولدىڭ بويىنداعى 3 اۋىل - قالاشىقتا 50 مىڭنان استام بۇقارا بار بولاتىن، بارلىق ادام وسى جولدى جاقسارتۋدى اڭساپ كەلگەن ەدى.
ميدۇڭ رايونى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا كوپ جاقتان قاراجات توپتاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، قۇرىلىس جۇرگىزۋ جوسپارىن كەمەلدەندىرىپ، ءاربىر قاراجاتتى ناقتى ورىنعا جۇمساپ، باقىلايتىن جاقتارمەن بىرگە ينجەنەريا ساپاسىنا جالپى ۋاقىت كەزەڭى بويىنشا، جان - جاقتى باقىلاۋ جۇرگىزدى. ينجەنەريا اياقتاپ، اۆتوكولىك قاتىناعاننان كەيىن، تاس جول بويىنداعى بۇقارا ۇيلەرىنىڭ الدى - ارتىن وزدىكتەرىنەن رەتتەپ - وڭاپ، بۇل جولدى ۋايىم جولىنان حالىق تىلەگى جولىنا، حالىق تۇرمىسى جولىنا، بايۋ جولىنا اينالدىرۋعا مۇمكىندىك جاسادى.
دابانچىڭ رايونىندا بەستە قامتاماسىز ەتىلەتىن قارتتاردى شوعىرلى كۇتىمدەۋ ورنى بۇرىننان بەرى جوق بولىپ، بۇقارانىڭ اڭىسى كۇشتى بولاتىن. دابانچىڭ رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا باستى ماقسات تانىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، كوپ جاقتىڭ كۇشىن جۇمىلدىرىپ، بۇرىنعى قارتتار كۇتىمحاناسىن جاپپاي وزگەرتىپ، جاتاقحانا ولشەمىندە 21 بولمەنى جابدىقتاپ، ءبىر جولدا 42 ادامنىڭ جاتۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. قازىرگە دەيىن كۇتىمدەۋ ورتالىعى 60 جاستان اسقان بەستە قامتاماسىز ەتىلەتىن قارتتاردان 24 ادامدى قابىلداپ، شوعىرلى كۇتىمدەۋ سالىستىرماسى ％80كە جەتتى.
”مەن ءار كۇنى ۋاعىندا ءنارلى ىستىق تاماق ىشەمىن، ەمدەۋ، كۇتىمدەۋ قىزمەتكەرلەرى بەلگىلى مەرزىمدە كەلىپ دەنساۋلىعىمىزدى تەكسەرەدى، اپتانىڭ ءۇشى، ءتورتى، بەسى قىزمەتشىلەر ءبىزدى ەرتىپ ماڭايداعى الەۋمەتتىك اۋماق، قىستاق ۇيىمداستىرعان كەيبىر قيمىلدارعا قاتىناستىرادى، تۇرمىس ساپامىز جوعارىلاپ، كوڭىلىمىز جاي تاۋىپ قالدى“، - دەدى قارتتار كۇتىمحاناسىنداعى قارت ما جينحۋا.
شىنايى ىسكەرلىك كورسەتىپ، حالىق ءۇشىن ناقتى ءىس تىندىرۋدىڭ ناتيجەسى كورنەكتى بولدى
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، ۇرىمجىدەگى تاراۋلار، مەكەمە - ورىندار اۋەلگى ماقسات، بورىشپەن سالىستىرىپ، ماسەلەنى قاداعالاي وزگەرتىپ، ماسەلەنى نەگىزگە الا قاراپ، قاتاڭ تەكسەرىپ، ىشكەرىلەي وزگەرتىپ، ناقتى ىستەدى.
”قازىر جۇمىس ءبىتىرۋ ءتارتىبى ىقشامدالىپ، جۇمىس ءبىتىرۋ ءتىپتى دە قولايلى بولدى، قىزمەت وتەۋ پوزيتسياسى دا بارعان سايىن جاقساردى“. 11 - ايدىڭ 27 - كۇنى شينجياڭ دۇڭجيادادي كەن شارۋاشىلىعى تەحنيكالىق كەڭەس بەرۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتشىسى ليۋ كىۋي ءۇرىمجى قالالىق ۇكىمەت ىستەرى قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ تەرەزەسىندە قاتىستى راسمياتتارىن تەز ءبىتىردى.
كەيبىر تەرەزەنىڭ جۇمىس ءبىتىرۋ ونىمدىلىگى جوعارى ەمەس، كەيبىر تەرەزەنىڭ ورنالاسۋى ۇيلەسىمسىز... ءۇرىمجى قالالىق ۇكىمەت ىستەرى قىزمەت وتەۋدى باسقارۋ مەكەمەسى نازاردى بۇقارا اڭىس ەتكەن كورنەكتى ماسەلەلەرگە شوعىرلاندىرىپ، تەرەزەنىڭ قىزمەت وتەۋ رولىنا، ستيل قۇرىلىسىنا دالمە - ءدال باعالاۋ جۇرگىزىپ، ۇكىمەت ىستەرى قىزمەت وتەۋىنىڭ جاقسى - جاماندىعىنا جەلىدە، جەلىدەن تىسقارى باعا بەرۋدى جۇزەگە اسىردى، قىزمەت وتەۋ ناتيجەسىن جۇمىس بىتىرەتىن بۇقارا، كاسىپورىن باعالايتىن بولدى. قىزمەت وتەۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋمەن بىرگە، جۇمىس بىتىرۋگە كەلگەن بۇقارانىڭ تابىس سەزىمىن اناعۇرلىم كۇشەيتتى.
تەكسەرىلۋ ءۇشىن ۇزاق ۋاقىت توسۋعا تۋرا كەلەدى، ەمدەۋ جابدىقتارى كونە، مەشەۋ... بۇرىن ءۇرىمجى قالاسى ميدۇڭ رايونى گۋمۋدي قالاشىعىنداعى 15 اكىمشىلىك قىستاقتىڭ تۇرعىندارىنىڭ كوبى اۋىرىپ - سىرقاپ قالسا، الىستاعى ميدۇڭ رايوندىق جۇڭگوشا ەمدەۋ شيپاحاناسى سياقتى شيپاحانالارعا بارىپ دياگنوز قويدىرىپ، ەمدەلەتىن.
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى، ميدۇڭ رايونى نەگىزگى ساتىنىڭ ەمدەۋ قۇرىلعى قۇرىلىسىن مىقتاپ يگەرىپ، 7 اۋىل - قالاشىق ەمحاناسى، 8 الەۋمەتتىك اۋماق دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنا ءبىر توپ تەكسەرۋ، ساراپتاۋ، ەمدەۋ قۇرىلعىلارىن تولىقتاپ، نەگىزگى ساتى ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ دياگنوز قويۋ جانە تەكسەرۋ قابىلەتىن كورنەكتى جوعارىلاتتى.
”قازىر ءۇيىمىزدىڭ ماڭىندا سەنىم ارتۋعا بولاتىن ەمحانالار بار، اۋىرىپ - سىرقاپ قالساق ەندىگارى ۇلكەن شيپاحاناعا تۇرا جۇگىرمەيتىن بولدىق“، - دەدى ميدۇڭ رايونى گۋمۋدي قالاشىعى گوديكىڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى چۋە فۋلين.
